«Je ne suis pas d’accord avec ce que vous dites, mais je me battrai jusqu’à la mort pour que vous ayez le droit de le dire.»

U bent waarschijnlijk wel bekend met dit citaat.

We weten ondertussen dat de bedenker van deze uitspraak anoniem is. Het was dus zeker niet Voltaire die dit zei zoals het internet ons wil wijsmaken. Deze online oneliner circuleerde in de populaire cultuur al even vroeg in het Frans als in het Engels en is (althans in de 18e eeuw) waarschijnlijk zelfs nooit neergeschreven.

Genoeg over de oorsprong.

Vast staat dat vandaag de inhoud van dit citaat voor velen de kerngedachte weergeeft van wat vrijheid van meningsuiting binnen onze samenleving moet zijn. De zin staat dus ook symbool voor een van de kernwaarden van de Verlichting waar de kiemen werden gelegd van onze moderne democratie en de open gedachtewisseling die daar bij hoort.

Verbod op de partij ‘ISLAM’?

Vroeger had je in België de lijst R.O.S.S.E.M. Haar stichter Jean-Pierre Van Rossem zorgde in 1993 nog voor legendarische tv toen hij voor een relletje zorgde tijdens de kroningsceremonie van Albert II. Hoe radicaal ook, zijn partij werd nooit verboden.

Lang daarvoor, einde jaren 70, ontstond het extreemrechtse Vlaams Blok. Deze partij heeft de laatste decennia niet alleen een (juridisch opgelegde) naamswijziging ondergaan, maar werd gaandeweg steeds meer salonfähig. Dat was op zich niet zo moeilijk want sinds de jaren 90 onderging heel (West-) Europa een ruk naar rechts o.m. door de gevolgen van de Val van de Muur in 1989.

Wat vandaag immers als centrum-rechts (zij het liberaal, christendemocratisch of nationalistisch-conservatief) wordt beschouwd, zou tot het einde van de jaren 80 als radicaal of extreem rechts worden omschreven. Of andersom: het CVP-programma uit die tijd zou vandaag ronduit als ‘links’ worden ervaren. Een probleem waar de huidige CD&V trouwens nog steeds mee worstelt, sinds hun deelname aan Michel I.

De voorbije week was de partij ‘ISLAM’ in het nieuws. In de Vlaamse media dan vooral met hun voorstel om mannen en vrouwen te scheiden op het openbaar vervoer. Persoonlijk zou ik het wereldbeeld van de bedenker van zo’n onzinnig plan lichtjes in verwarring brengen door te antwoorden: “ja, waarom niet, maar dan wel een segregatie op basis van drie gendertypes: M, V én X. Anders heb je een hoop mensen die niet weten waar ze op bus of tram moeten gaan zitten, toch?”

Mijn punt is: wees creatief. Ga desnoods met wat humor in debat over zulke inhoudelijke voorstellen. Helaas zien we bij de meerderheidspartijen weinig creativiteit. Enkel alweer diezelfde afgezaagde selectieve verontwaardiging. N-VA pleit meteen voor een verbod op deze partij want pleiten voor de invoering van de sharia kan niet! Maar dertig jaar geleden was het betoog voor de invoering van het 70-puntenprogramma van het Vlaams Blok, wat eenzijdig één bepaalde bevolkingsgroep viseerde en in strijd was was met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, geen reden tot verbod. Het leidde hoogstens tot het cordon sanitair. Of dat laatste een goede of slechte zaak was, is een ander debat.

Welk deel van het woord ‘liberalisme’ begrijp je niet?

Is men dan zo onzeker over de degelijkheid van de westerse waarden en de liberale democratie? Want als men echt voldoende is overtuigd van de waarde en verdienste van onze rechtstaat hoeft men toch niet zo bang te zijn van een partij als ‘ISLAM’? Men moet er er publiek mee in debat gaan, ze met de juiste argumenten op hun nummer zetten en zo de kiezer overtuigen.

Of is er meer aan de hand? Zijn onze politieke partijen misschien bang dat een hoop kiezers hun gading niet meer vinden in de traditionele politiek zodat zij het samenlevingsmodel van de democratie zelf afzweren? Er staan namelijk weer verkiezingen voor de deur. Dat verklaart ook waarom ‘kleine broer’ Open-VLD zich naadloos achter de ‘grote’ N-VA schaart.

Dat laatste feit is in elk geval een aanfluiting van het politiek liberalisme. Het is de laatste tijd wel vaker vreemd om te zien hoe de huidige generatie Vlaamse liberale politici zich tegen alle basisprincipes van het liberalisme gedraagt. Het lijkt wel of Rutten, Dewael en co. dringend terug naar de schoolbanken moeten voor een opfriscursus ‘liberalisme doorheen de eeuwen’. Ik zou zeggen: gewoon doen.

Hoe het ook zij, het probleem is complex. Zoals we hebben geleerd uit de politieke gebeurtenissen tijdens het Interbellum blijft hier de eeuwige vraag hoe een democratische samenleving omgaat met zij die de vrijheid van dit systeem gebruiken om diezelfde rechtsstaat te willen ondermijnen met autoritaire, antidemocratische stellingen, zoals in dit geval pleiten voor de sharia wat de facto het einde betekent van de scheiding tussen kerk en staat.

Woord of daad? Dialoog!

Vergeef me wanneer dit stukje wellicht een beetje heen en weer meandert maar op bovenstaande vraag bestaat nu eenmaal geen pasklaar antwoord.

Vast staat wel dat er in een vrije samenleving een verschil bestaat tussen zeggen en doen: vous ayez le droit de le dire. Maar wanneer wordt de grens tussen woord en daad overschreden en is het te laat?

Het zijn allemaal vragen waarover men dieper zou moeten nadenken en meer zou moeten dialogeren in plaats van steeds weer dezelfde populistische selectieve verontwaardiging op te voeren en daarbij meteen te pleiten voor een verbod.

Want verbieden, zo blijkt, is slechts in zeer weinig omstandigheden, een duurzame oplossing.