Onze samenleving is doorspekt met
wat ik ‘de ideologie van het pleisters plakken’ bestempel. Wat is die ideologie
dan? Wel, het is de terugkerende strategie (en het idee dat deze strategie goed
is) van problemen niet bij de wortel aan te pakken, maar tijdelijke oplossingen
te bedenken die het probleem niet echt veranderen. Dat klinkt vast erg vaag. Hopelijk
wordt wat ik bedoel duidelijker in de loop van dit opiniestuk.

Radicaal

Ik bestempel mezelf als een
radicaal. Dit woord wordt tegenwoordig voornamelijk negatief gebruikt, meestal
als synoniem van “extremistisch”. Nu, er kunnen genoeg bedenkingen gemaakt
worden over het concept van extremisme. Wat is dat, extremisme? Betekent dat
niet gewoon dat je ideeën ver af staan van wat de norm is? Persoonlijk zou ik
de huidige politiek, met de N-VA op kop, zeer extremistisch noemen. Het
neoliberalisme is een ideologie die vooral op geloof en vertrouw berust, en die
zelfs door economen van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (die
vroeger dé voorstanders van neoliberalisme waren) afgeschreven wordt. Een
maatschappij deze ideologie opdringen, vind ik extremistisch. Quasi alle andere
partijen zijn ook neoliberaal (ja, ook de sp.a en Groen), dus neigen ook naar
extremisme, in mijn opinie.

Nu goed, radicalisme en
extremisme worden meestal als synoniemen gebruikt. Ik hanteer echter een andere
definitie voor “radicaal” dan voor “extremistisch”. Extremistisch is dan een
relatieve term, waarbij je iemands ideeën aftoetst tegenover wat als normaal
beschouwd wordt. Voor radicalisme gebruik ik daarentegen graag de definitie van
Brian A. Dominick:

Het woord
‘radicaal’ is afgeleid van de Latijnse stam ‘rad’, die eigenlijk ‘stam, wortel’
betekent. Radicalisme is geen maatstaaf voor een level van ideologisch
fanatisme, zij het links of rechts, maar het beschrijft eerder een stijl van
sociale kwesties aanpakken. De radicaal, letterlijk genomen, is iemand die de
oorsprong (‘wortel’) van een probleem zoekt zodat hij of zij daar kan toeslaan
voor een oplossing [1].

Met andere woorden, een radicaal
pakt problemen bij de wortel aan. Onze samenleving doet net het omgekeerde: het
pakt een probleem niet bij de wortel aan, maar blijft vol volharding pleisters
plakken op de effecten van een probleem. Zo hoopt onze elite dat het niet
duidelijk wordt dat haar systeem eigenlijk niet werkt, waardoor ze hun
machtspositie kunnen behouden. “Oh, is er een probleem opgetreden ten gevolge
van ons beleid? Laten we daar een pleister op plakken in plaats van het systeem
te veranderen!” Enkele voorbeelden maken mijn punt hopelijk duidelijk.

GGO’s

Één van de voorbeelden van
pleisters plakken in plaats van het probleem bij de wortel aan te pakken, zijn
de GGO’s. Wat is het probleem? Door jaren en jaren van kunstmeststoffen en veel
te intensieve landbouw, zijn onze bodems uitgeput. Alle kleine wezens zoals bacteriën
en zwammen die onze bodem gezond en levend houden, zijn eruit verjaagd en de
grond is nagenoeg dood. Door het afsterven van de bodem begon de opbrengst van
landbouw te dalen. Het antwoord dat daarop bedacht werd, was niet de grond
proberen herstellen, maar méér kunststofmest erop gooien die dan de productie
moest omhoogdrijven. Dit werkte even, maar al snel kreeg men door dat er elk
jaar meer kunststofmest nodig is voor dezelfde opbrengst, en dat is niet
economisch (hoewel de verkoop van al die kunststofmest wél oplevert!).

Dus, in de plaats van eindelijke
het probleem in te zien en dat bij de wortel aan te pakken (de bodem herstellen
dus), ging men op zoek naar een nieuwe pleister: de GGO’s. Pleidooien dat er
(relatief) simpele oplossingen voor het herstellen van bodems voorhanden zijn
(en mede voor de opwarming van de aarde! Zie Holistic Management van Allan
Savory) vielen in dovemans oren, want met die oplossingen valt geen geld te
verdienen! Waarom gezonde, ziekteresistente groenten boordevol vitaminen kweken
uit een gezonde en gratis bodem, als we vitaminen en antibiotica genetisch
kunnen toevoegen en daar miljoenen mee kunnen verdienen? Kunststofmest en haar
opvolger de GGO daarentegen brengen zeer veel geld op voor bepaalde machtige
bedrijven als Monsanto en Bayer. Ook de gevolgen van slechte bodem werken in
hun voordeel: slechte bodems kweken ongezonde groenten die vervolgens zorgen
voor een slechte gezondheid van mensen. Deze mensen hebben dan nood aan
medische hulp, waar nog eens miljoenen mee te verdienen vallen!

Om samen te vatten: in plaats van
het probleem van dode bodems aan te pakken door te proberen deze te herstellen,
plakt men de pleisters van kunstmeststof en GGO. Deze oplossingen houden het
systeem in stand in plaats van een radicale (!) omslag naar een ecologische
manier van aan landbouw doen. Er is voor de elite meer voordeel aan het
pleisters plakken dan aan het probleem bij de wortel aanpakken [2].

De gevangenis

De gevangenis is voor mij hét
voorbeeld van de ideologie van het pleisters plakken. Mijn stelling hierbij is
dat veel gevangenen daar zitten ten gevolge van sociale en economische
omstandigheden. Natuurlijk zijn er psychopaten en anderen met een of andere
genetische afwijking die een gevaar vormen voor andere mensen. Maar ik geloof
dat zij een kleine minderheid zijn in de gevangenissen. De meerderheid bestaat
dus uit mensen die er zitten ten gevolge van sociale en economische redenen,
volgens mij. Maar wat betekent dat dan?

Onze samenleving is gestoeld op
competitie. Competitie is een normale menselijke eigenschap, naast solidariteit
en samenwerking. In het Westen kwam er echter een te grote nadruk op competitie
(net zoals er in het Oosten solidariteit opgedrongen werd aan allen, ook de
eenzaten), het is één van de hoekstenen van onze samenleving geworden.
Competitie vertolkt zich voornamelijk in het ‘hoger op de sociale ladder
klimmen’. Laat ons even nuchter dit gegeven bekijken. Niemand eindigt graag
onder aan de sociale ladder. We kennen allemaal die armen die hun weinige geld
uitgeven aan gadgets als iPhones of andere dure spullen. Dit doen ze omdat ze
niet de indruk willen geven dat ze arm zijn. Omdat ze niet gezien willen worden
als dat ze zich onderaan de sociale ladder bevinden.

Aangezien legale manieren van veel
geld verdienen voor hen nagenoeg onbereikbaar zijn, zullen bepaalde (kans)armen
zich beroepen op niet-legale manieren van geld verdienen. Vaak als
overlevingsstrategie, maar ook om hoger op de sociale ladder te komen. Drugshandel,
diefstal, inbraak, fraude,… Sommigen zouden het als ‘boerenverstand’ omschrijven:
manieren om te overleven die buiten hetgeen dat toegelaten is gaan. Sommigen
zien echter in dat dit meer dan een overlevingsstrategie kan zijn, maar een
middel om veel geld te verdienen. Zo kunnen ze via criminaliteit hoger op de
sociale ladder klimmen. Georganiseerde bendes en maffia zijn weinig meer dan
bedrijven gespecialiseerd in niet-legale manieren van geld verdienen. Hoe dan
ook, deze overlevings- en opklimstrategieën gaan meestal ten koste van anderen
(en meestal niet zij die het kunnen missen). Ik denk dat we kunnen toegeven dat
criminaliteit een wonde, een probleem is in onze samenleving.

Anderen die in de gevangenis
belanden door sociale en economische factoren, zijn zij die niet hun toevlucht
zoeken in het niet-legale, en dus maar blijven ploeteren in hun lage socio-economische
status. Laag op de sociale ladder staan zorgt voor psychologische druk en
stress, aangezien dit een laag zelfbeeld in de hand werkt (als mislukkeling,
domoor, …). Sommigen zoeken hun uitvlucht in de alcohol of andere verslavingen,
anderen proberen macht uit te oefenen over het weinige waar ze macht over kunnen
uitoefenen: familieleden, naasten. Ik denk dat een heel aantal moorden,
verkrachtingen, slagen en verwondingen en dergelijke meer, teruggebracht kunnen
worden naar psychologische stress en/of een laag zelfbeeld. Want iemand die
constant onder negatieve stress loopt, zal agressiever uit de hoek komen.

Dus, in plaats van deze problemen
bij de wortel aan te pakken en te zien dat (kans)armoede verdwijnt en criminaliteit
naar een historisch laagtepunt teruggedreven wordt, plakken onze regering en de
elite achter hen pleisters. Ze hebben te veel baat bij competitie als hoeksteen
van de samenleving: zij worden er rijk door en hun hoge sociale status is
erdoor verzekerd. De pleister voor (kans)armoede en de criminaliteit die het
veroorzaakt, is de gevangenis. Dus besloot men 10 nieuwe gevangenissen te
bouwen, de komende en afgelopen jaren! Want daarin investeren is voor hen
voordeliger dan (kans)armoede aanpakken.

Overal pleisters

Deze twee voorbeelden geven al
een redelijk lijvig stuk tekst, dus ik ga het hier bij laten. Maar de ideologie
van het pleisters plakken doorgeeft onze hele samenleving. Zo wordt een
ongelijke Noord-Zuid-verhouding opgelost door (economische) vluchtelingen te
blijven terugsturen in plaats van de systematische ongelijkheid aan te pakken.
De arbeidsmoeheid ten gevolge van het dwingende arbeidsethos en een ziek
economisch systeem wordt aangepakt door de uitkeringen te verstrengen. De
ongezondheid van onze samenleving wordt zoals reeds gezegd opgelost door het
massaal nemen van antibiotica. Racisme, seksisme en andere
uitsluitingsmechanismen worden aangepakt door bepaalde uitingen te verbieden,
in plaats van de angst zaaiende en altijd negatieve media te veranderen. De
opwarming van de aarde wordt aangepakt door geld opbrengende alternatieven te
voorzien in plaats van de verwoestende ideologie van “alles behoort aan de mens
voor geld” in vraag te stellen. Enzovoort enzoverder.

Uiteraard zijn deze problemen
complexer dan de simpele vergelijkingen die ik hier net gemaakt heb. Ik heb ze
zo simpel gemaakt om duidelijk te maken dat men altijd antwoorden op een
probleem zoekt, in plaats van het probleem aan te pakken. En zo kunnen we
eeuwig voort blijven gaan.

De oplossing: radicalisme

Ik stel voor dat we eens stoppen
met simpelweg pleisters plakken. En de oplossing ligt hem in de eerste plaats
in een mentaliteitsshift. Laten we allemaal radicalen worden! Radicaal voor een
andere wereld, waar mensen de kans krijgen zichzelf te zijn en competitie
slechts één van de menselijke eigenschappen is, naast solidariteit, individualiteit,
sociaal zijn, enz. Ons vertrouwen in hiërarchie en in hen die boven aan de sociale
ladder staan heeft ons nergens toe geleid. Misschien moeten we het probleem van
onze samenleving eens bij de wortel aanpakken en de hiërarchie die ons tot hier
gebracht heeft eens in vraag stellen.

Want pleisters plakken zal helaas
geen oplossing brengen: een andere regering aan het hoofd van de staat zal ons
niet redden. De pleister van de regering eisen om andere hervormingen zal (kans)armoede
en ongelijkheid niet laten verdwijnen. Een elite zal altijd haar belangen
proberen nastreven, en aangezien de elite de meeste macht heeft, is een
elitewissel niet de oplossing. Elitewissels en andere partijen aan de macht
brengen zijn pleisters op het systeem van controle over de levens van
zogenaamde onderdanen.

Laten we radicaal worden. Laten
we zoeken naar de echte oorzaken van problemen en die aanpakken. Want duizend
pleisters kunnen dit soort wondes niet doen genezen.

[1] Brian A. Dominick, Dierenbevrijding
en sociale revolutie, p. 8. http://anarchistischkollektief.files.wordpress.com/2013/04/dierenbevrijding-en-sociale-revolutie.pdf

[2] Wie meer wil lezen over bodems, hun biologie en hoe we
ze kunnen herstellen, raad ik het inleidende boek Cows save the planet (enkel Engelstalig) van Judith D. Schwartz
aan.