Cruiseschepen zien er vaak heel clean uit, maar hun motoren zijn dat allesbehalve. In vergelijking met 2019 zijn zowel het aantal cruiseschepen, de tijd die ze in de havens doorbrengen en de brandstof die ze verbruiken allemaal met bijna een kwart toegenomen. Dat resulteert in een toename van 9 procent aan vervuiling met zwaveloxiden, 18 procent voor stikstof  en 25 procent voor fijnstof – stuk voor stuk gevaarlijke vormen van luchtvervuiling. 

Barcelona was vorig jaar de meest vervuilde haven van Europa, gevolgd door het Italiaanse Civitavecchia en de Atheense havenstad Piraeus. In Barcelona stoten cruiseschepen bijna drie keer meer zwaveloxiden uit dan alle auto’s in de stad samen. 

Venetië

Die cijfers staan in sterk contrast met Venetië, dat in 2021 een verbod invoerde op grote cruiseschepen in de haven. Venetië was in 2019 nog de meest vervuilde haven, maar zakte vorig jaar naar de 41ste plaats, nadat de luchtvervuiling met 80 procent is gedaald. 

“De pandemie zorgde voor wat uitstel voor havensteden, maar dit is nu echt voorbij”, zegt Constance Dijkstra van T&E. “Cruises zijn helemaal terug en toeristische trekpleisters als Barcelona en Athene stikken opnieuw in de giftige luchtvervuiling door cruiseschepen. Venetië heeft laten zien dat het mogelijk is om de vervuiling door cruiseschepen aan te pakken, maar verbieden is niet de enige manier. Havens kunnen de vervuilingsniveaus aanzienlijk verminderen door schepen te dwingen om in de haven op elektriciteit aan te sluiten in plaats van hun motoren te laten draaien, en door de invoering van uitstootvrije brandstoffen te stimuleren.”

Van tabak naar alcohol

Veel cruisemaatschappijen investeren in fossiel gas (LNG) als een schoner alternatief voor zware stookolie. Maar hoewel die schepen minder luchtvervuiling veroorzaken, zijn ze extreem schadelijk vanuit klimaatoogpunt door het methaan dat uit hun motoren lekt. Methaan is meer dan 80 keer krachtiger als broeikasgas dan CO2. 

“Overstappen van olie naar gas is zoals roken inruilen voor alcohol”, zegt Dijkstra. “Het kan de cruiseschipindustrie helpen om de luchtvervuiling te verminderen, maar vanuit klimaatoogpunt is het verschrikkelijk.”

Afval, gezondheid en kwetsbare habitats

In 2021 bracht een studie door de Universiteit van Exeter de totale milieu-impact van cruiseschepen in kaart, en die is nog veel groter dan enkel luchtvervuiling. Cruiseschepen vervuilen ook de bodem en het water, brengen de gezondheid van personeel en passagiers in gevaar en kunnen kwetsbare leefgebieden schaden.

De schepen hebben ook een enorme klimaatafdruk: voor een groot cruiseschip is die vergelijkbaar met twaalfduizend auto’s. Passagiers op een Antarctische cruise produceren tijdens een gemiddelde reis van een week ongeveer evenveel CO2 als de gemiddelde Europeaan in een heel jaar. Een overnachting op een cruiseschip verbruikt al snel twaalf keer meer energie dan in een vergelijkbaar hotel.

En tot slot is er het afvalprobleem: cruiseschepen vormen maar een klein percentage van de totale scheepvaart, maar produceren wel bijna een kwart van alle afval. Het grootste deel daarvan wordt op zee verbrand, en in sommige gevallen ook illegaal gedumpt.