Mogelijk wordt in de dagen na 16 november 2016 in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden gestemd over een wetsvoorstel dat er effectief op neerkomt dat Boeing een geplaatste bestelling van minstens tachtig nieuwe passagiersvliegtuigen van verschillende types aan Iran Air, de nationale luchtvaartmaatschappij van Iran, zal moeten laten vallen. Die verkoop is onderdeel van een deal die in totaal 25 miljard dollar kan opleveren en die werk biedt aan duizenden goed opgeleide werknemers in de VS. Die deal werd recent in september 2016 afgesproken.
Iran zit als gevolg van de jarenlange economische boycot met een groot tekort aan passagiersvliegtuigen. De huidige vloot is volledig verouderd. Boeing heeft een akkoord gesloten met Iran Air voor 46 Boeing-737, 4 Boeing-747 (Jumbo’s), 4 Boeing-777 en 15 Boeing-787-Dreamliner (zie foto). Het wetsvoorstel van de Republikeinse partij zou die verkoop onmogelijk maken.
Republikeins parlementslid Bill Huizenga, voorzitter van het House Rules Committee, een commissie van het Huis van Afgevaardigden, heeft een prioriteit gemaakt van de kwestie. Deze commissie regelt de agenda van de parlementaire commissies en kan wetten hoger op de volgorde van de agenda plaatsen. De nieuwe wet, die is opgesteld in reactie op de mogelijke verkoop van Boeing-toestellen aan Iran, zal waarschijnlijk samengevoegd worden met een andere die de Amerikaanse Export-Import Bank verbiedt deals met Iran te financieren.
Gebrek aan bestellingen
Bij Amerikaans vliegtuigfabrikant Boeing werken 150.000 mensen. De commerciële luchtvaarttak van het bedrijf telt ongeveer 85.000 werknemers. Deze werknemers werken in negen staten, in het bijzonder in de westelijke staten Washington en Californië, maar ook in Republikeinse staten zoals Alabama, Arizona, Missouri, Oklahoma, South Carolina en Texas.
Het huidige hoofdkantoor van Boeing staat in de noord-centrale staat Illinois, waar enkele honderden mensen werken. Dat is een reden waarom uittredend senator Mark Kirk uit Illinois, die altijd een fervent tegenstander was van het kernenergieakkoord dat Obama sloot met Iran, nooit een standpunt heeft ingenomen over Boeing.
Boeing is bovendien een belangrijke klant voor talloze nevenbedrijven, die onderdelen voor de vliegtuigen produceren. Alleen al in de afgelopen twaalf maanden sinds oktober 2015 ging er vanuit Boeing 50 miljard dollar naar 13.600 toeleverende bedrijven, waar in totaal ongeveer 1,5 miljoen mensen werken.
Als toekomstig president Trump banen wil behouden en meer banen wil creëren, is steun aan een overeenkomst van deze omvang bij één bedrijf een aantrekkelijke optie, vooral omdat Boeing in de voorbije maanden mensen moest ontslaan wegens een gebrek aan nieuwe orders voor vliegtuigen.
Concurrent Airbus
Trump heeft de nucleaire afspraken met Iran tijdens de campagne herhaaldelijk veroordeeld en heeft zelfs gezinspeeld op terugtrekking uit het akkoord of heronderhandeling. Dat akkoord laat Amerikaanse bedrijven terug toe om handel te drijven met Iran. In juni 2016, toen Boeing formeel gesprekken aanging met Iran Air, werd Iran door de Republikeinse Partij “de grootste sponsor van terreur in de wereld” genoemd en de nucleaire deal met Iran kreeg het stempel “desastreus.”
Volgens journalist John Hudson in het tijdschrift Foreign Policy noemde Trump het akkoord met Iran ook “desastreus” omdat daarmee ook de sancties werden opgeheven voor de belangrijkste rivaal van Boeing, het Europese Airbus (dat nu met Iran in gesprek is over een nog grotere levering van vliegtuigen).
“Ze kopen 118 Airbus-vliegtuigen, geen Boeing-vliegtuigen”, klaagde Trump op CNN. “Ze geven al hun geld uit in Europa. Dat is zo oneerlijk en incompetent. Zij krijgen 150 miljard dollar overhandigd, en wij krijgen niets”, zei hij, verwijzend naar de vrijkomende bevroren tegoeden van Iran.
Dit zei Trump nog voor het Amerikaanse ministerie van Financiën Boeing in september 2016 de toestemming gaf een overeenkomst aan te gaan met Iran. Sindsdien heeft Trump zich, net als Republikeins parlementslid Kirk, niet meer uitgelaten over de mogelijke order van Iran aan Boeing. Wel toonde hij zich nog steeds een tegenstander van het nucleaire akkoord met Iran.
Handel en immigratie
Het nieuwe wetsvoorstel dat Boeing zal verbieden zaken te doen met Iran, zal waarschijnlijk goedgekeurd worden in het Huis van Afgevaardigden. Het is nog niet duidelijk hoe de Senaat zal reageren wanneer dat wetsvoorstel ook daar wordt geagendeerd na goedkeuring door het Huis van Afgevaardigden.
Een grote vraag blijft ook hoe het bedrijfsleven hierop zal reageren. De meeste grote bedrijven in de VS delen immers de mening van Trump dat ze, in vergelijking tot de buitenlandse concurrentie, te weinig voordeel hebben van de toenadering tot Iran die onder Obama in gang is gezet.
Nu Trump op 20 januari 2017 Obama zal opvolgen in het Witte Huis, is de belangrijkste uitdaging voor het bedrijfsleven hem over te halen zijn standpunten ten aanzien van handel en immigratie te matigen, twee onderwerpen die zakelijk gezien veel belangrijker zijn dan de kwestie Iran.
Desondanks kan de overeenkomst van Boeing met Iran een belangrijke precedent zijn. Als Trump Boeing steunt, in overeenstemming met zijn belofte om banen te creëren en de economie te laten groeien, zou dat niet alleen een impuls betekenen voor bedrijven die Iran zien als een grote, onaangeboorde markt. Het zou ook een steun zijn voor de bedrijven die al lang strijd voeren tegen deze unilaterale economische sancties door het Amerikaans Congres. Als Boeing het pleit wint, kunnen andere bedrijven daar ook veel bij winnen.
Trump krijgt met Iran een belangrijke kwestie voor zijn kiezen. Kiest hij de kant van het Amerikaanse bedrijfsleven en de werknemers, of luistert hij naar de haviken in zijn achterban die stellen dat met de Boeing-vliegtuigen terroristen vervoerd kunnen worden, maar wier werkelijke agenda het ondermijnen van de nucleaire afspraken met Iran is? Als de laatsten hun zin krijgen, bestaat het risico van ruzie met de Europese NAVO-bondgenoten en groeit het risico op een nieuw oorlogsfront in het Midden-Oosten.
