Het origineel

‘Tropa de Elite’ (2007) was wereldwijd een hit, maar werd ook verguisd omdat hij een ode zou zijn aan brutaal politieoptreden dat zich aan democratische controle onttrekt. De prent ging over de drugshandel en het geweld binnen de favelas of sloppenwijken van Rio.

Het vervolg

‘Tropa de Elite 2’ trekt het verhaal open naar de politiek en richt zijn pijlen op de corruptie binnen de politiediensten en overheidsinstanties die de misdaad bestrijden. De plot draait opnieuw rond de BOPE (*), de speciale eenheid van de militaire politie in de staat Rio de Janeiro.

In een poging om hem te neutraliseren wordt commandant Roberto Nascimento naar een kantoorfunctie weggepromoveerd, maar die grijpt dat juist aan om de drugshandel te counteren. Na een paar successen botst hij op een diepgewortelde corruptiecultuur, waarbij omkoopbare politiemensen, doortrapte politici, sensatiegeile mediafiguren en paramilitaire organisaties een vuil spel spelen.

Biecht

Zijn voice-over leidt je door het verhaal, waardoor het iets van een biecht krijgt. Bij het bekijken van ‘Tropa de Elite 2’ komt je zo de slagzin van Visconti’s ‘Il Gattopardo’ (1962) voor de geest: “Als we willen dat alles blijft zoals het is, moet alles anders worden”. Het systeem gebruikt mensen als pionnen; soms veranderen een paar namen en er worden al eens andere accenten gelegd, maar fundamenteel is het business as usual en blijven de machtigen der aarde aan het langste eind trekken.

Dynamisch

De prent is opnieuw een filmische mokerslag. Regisseur José Padilha begon ooit als documentarist en dat merk je aan zijn hyperrealistische aanpak. De gejaagde, van nabij volgende camera voert je het hart van de actie binnen. De combinatie van lange takes, expressieve close-ups en zwiepende helikopteropnames zorgt voor een daverende dynamiek.

De vinnige montage drukt een viscerale energie uit die je niet in je kouwe kleren gaat zitten. De soundtrack, een mengeling van nerveuze songs en een score met dominante percussie, drijft de adrenaline nog meer op. Alles is erop gericht om je in het verhaal te zuigen. Je krijgt geen seconde respijt, kritische distantie is geen optie.

Controverse

‘Tropa de Elite 2’ is geen gemakkelijke zit, omdat je als kijker gedwongen wordt om in de schoenen te stappen van gewelddadige politiemannen met fascistoïde trekjes. Maar tegelijk lijkt de film een lans te breken voor de mensenrechten en een democratische rechtstaat met transparante ordehandhaving.

Controverse zal er ongetwijfeld opnieuw zijn. Toch reikt de film geen eenduidige oplossing aan. De plot mag dan gebaseerd zijn op veldwerk en onderzoek naar reële feiten en schandalen, de makers mikken in de eerste plaats op spektakel. De politiek-maatschappelijke gevolgen, en die zijn er wel degelijk, dringen pas na afloop tot je door.

Het is entertainment met weerhaakjes, en net dat maakt commentatoren ongemakkelijk. De film ontsnapt aan de (valse) tweedeling tussen hersenloos amusement en saaie films met sociaal verantwoorde inhoud. ‘Tropa de Elite 2’ is een razend knap gemaakt shakespeareaans machtsdrama, gehuld in de mantel van een flitsende politiefilm. Aan ieder om zijn eigen conclusies te trekken.

(*) BOPE: Batalhão de Operações Policiais Especiais

Technische fiche

politiefilm / originele titel: Tropa de Elite 2 – O inimigo agora é outro / regie: José Padilha / scenario: José Padilha, Bráulio Mantovani & Rodrigo Pimentel / productie: José Padilla & Marcos Prado / fotografie: Lula Carvalho / montage: Daniel Rezende / muziek: Pedro Bromfman / acteurs: Wagner Moura (Colonel Nascimento), Irandhir Santos (Fraga), André Ramiro (Mathias), Sandro Rocha (Russo), Seu Jorge (Beirada) / Brazilië / 2010 / 116’ / distributie: BFD