Toelichting (op zijn blog) van minister Yanis Varoufakis bij zijn toespraak op de
samenkomst van de Eurogroep van 27 juni 2015:

De
samenkomst van de Eurogroep van 27 juni 2015 zal geen moment van
fierheid worden in de geschiedenis van Europa. De minister (van de
lidstaten van de Eurogroep¹)
weigerden in te gaan op het verzoek van de Griekse regering om de
bevolking van Griekenland één enkele week uitstel toe te staan,
waarin zij met Ja of Neen zou antwoorden op de voorstellen van de
instellingen²
– voorstellen die bepalend zijn voor de toekomst van Griekenland
binnen de eurozone.

Het
idee zelf dat een regering zijn bevolking zou raadplegen over zo een
problematisch voorstel van de instellingen werd met onbegrip
bejegend, zelfs met verontwaardiging die aan minachting grensde. Ik
kreeg zelf de vraag: “Hoe kan je nu verwachten dat gewone mensen
dergelijke complexe aangelegenheden kunnen bevatten?!”

Het
was gisteren (vrijdag 26 juni) geen goede dag voor de democratie
tijdens de samenkomst van de Eurogroep. Evenmin voor de Europese
instellingen. Nadat ons verzoek was verworpen, brak de voorzitter van
de Eurogroep (de Nederlandse sociaal-democraat Jeroen Dijsselbloem)
met de ongeschreven conventie van unanimiteit (door een verklaring te
verzenden zonder mijn instemming). Hij nam zelfs de twijfelachtige
beslissing om een volgende samenkomst te beleggen zonder de Griekse
minister, om klaarblijkelijk ‘volgende stappen’ te bespreken.

Kunnen
democratie en een monetaire unie samen bestaan? Of moet één van
beiden inbinden? Dat is de cruciale vraag die de Eurogroep beslisten
te beantwoorden door de democratie in de mand ‘te moeilijke zaken’ te
werpen.

Tussenkomst
van Yanis Varoufakis tijdens de Eurgroep Meeting van 27 juni 2015

Collega’s,

“Tijdens
onze laatste bijeenkomst (van 25 juni) hebben de instellingen hun
finaal aanbod gedaan aan de Griekse overheid, als antwoord op ons
voorstel voor een Staff Level Agreement (SLA), dat wij (ondertekend
door Eerste Minister Tsipras) op de agenda plaatsten op 22 juni. Na
lang en uitgebreid onderzoek heeft onze regering beslist dat het
voorstel van de instellingen, jammer genoeg, niet kon worden
aanvaard.”

“Gezien
we zo dicht gekomen zijn bij de deadline van 30 juni – de datum
waarop de huidige leningsovereenkomst verloopt – , zijn wij allen zeer
bezorgd over deze impasse. De oorzaken (van deze impasse) moeten
grondig worden onderzocht.”

“Wij
hebben de voorstellen van de instellingen van 25 juni verworpen
omwille van meerdere krachtige redenen. De eerste reden is de
combinatie van austeriteit en sociale onrechtvaardigheid, die zij
willen opleggen aan een bevolking die reeds vernietigd is door…
austeriteit en sociale onrechtvaardigheid. Zelfs ons eigen SLA-voorstel
(van 22 juni), getuigt van strenge austeriteit³,
omdat het een poging was om ons naar de instellingen te schikken en
zo dichter bij een akkoord te komen.”

“Het
verschil is dat ons SLA-voorstel de last van deze nieuwe aanslag van
austeriteitsmaatregelen wilde verschuiven naar zij die beter in staat
zijn dat te dragen – door bijvoorbeeld te focussen op grotere
bijdragen van de werkgevers aan de pensioenfondsen, in plaats van de
laagste pensioenen nog te verminderen. Zelfs ons eigen SLA-voorstel
bevat meerdere elementen die de Griekse maatschappij verwerpt.”

“Wij
werden bijzonder hard gepusht om aanzienlijke nieuwe
austeriteitsmaatregelen te aanvaarden, in de vorm van absurd hoge
jaarlijkse budgettaire overschotten (3,5 procent van het BNP op
middellange termijn, ook al was die al lager dan het niet bevatbare
cijfer dat de vorige Griekse regeringen hadden aanvaard – 4,5
procent).”

“Zo werden wij er toe gebracht een economisch recessieve
ruil overeen te komen tussen enerzijds hogere taksen op een economie
voor zij voor wie deze belastingen peanuts zijn en anderzijds
verlagingen van pensioenen en sociale rechten voor een maatschappij,
die al is verwoest door massale inkrimpingen van het basisinkomen van
een toenemend aantal mensen, die dat broodnodig hebben.”

“Laat
me vermelden, collega’s, waar wij reeds hebben op hebben gewezen bij
de instellingen op 22 juni, toen wij ons eigen SLA-voorstel
indienden. Zelfs dit SLA-voorstel zou het extreem moeilijk hebben om
door het (Griekse) parlement te geraken, juist omwille van de
economisch recessieve maatregelen en de austeriteit die er in vervat
zitten.”

“Jammer
genoeg bestond het antwoord van de instellingen erin te blijven aandringen op
nog meer recessieve maatregelen (de zogenaamd ‘parametrische’
maatregelen) (zoals bijvoorbeeld de verhoging van de BTW op hotels van 6 naar 23
procent!) en, nog erger, een massale verschuiving van de lasten weg
van de zakenwereld naar de zwaksten in de maatschappij (als daar
zijn: verlaging van de laagste pensioenen, afschaffen van steun aan
de landbouwers, wetgeving die enige
bescherming kan bieden aan zwaar uitgebuite werknemers voor onbepaalde tijd uitstellen).”

“De
nieuwe voorstellen van de instellingen, zoals die werden verwoord in
het document SLA/Prior Actions van 25 juni (dit zijn maatregelen te nemen
voorafgaand aan het SLA-voorstel), zouden een politiek problematisch
pakket maatregelen – vanuit het perspectief van ons Parlement –
omvormen tot een ander pakket dat extreem moeilijk door onze
Parlementaire assemblee kan worden aanvaard.”

“Dat
is nog niet alles. Het wordt nog erger wanneer we het voorgesteld
pakket aan financiële maatregelen bekijken. Wat het onmogelijk maakt
voor dit voorstel van de instellingen om door het Parlement te worden
aanvaard is dat het geen antwoord biedt op volgende vraag:

“Gaan
deze pijnlijke maatregelen ons toch tenminste een periode van rust
gunnen om de overeengekomen maatregelen en hervormingen uit te
voeren? Zal een golf van optimisme het recessieve effect
neutraliseren dat uitgaat van de extra-fiscale consolidatie, die
wordt opgelegd aan een land dat reeds 21 opeenvolgende kwartalen⁴
in recessie⁵
is? Het antwoord is duidelijk: “Neen, het voorstel van de
instellingen biedt zo geen perspectief.”

“Dat
is hierom zo. De voorgestelde financiering voor de komende vijf
maanden is problematisch op meerdere vlakken:”

“Eén:
Het voorziet geen provisies voor de achterstallige schulden van de
staat, die werden veroorzaakt door het uitvoeren van betalingen
zonder terugstortingen en van afnemende fiscale inkomsten, ten gevolgde
van de constante dreiging van een Grexit, die bij manier van spreken
voortdurend in de lucht hangt.”

“Twee:
Het idee om het HFSF⁶
te kannibaliseren om de SMP-eisen⁷
van de Europese Centrale Bank (ECB) te voldoen stelt ons voor
een groot acuut gevaar: deze gelden waren – terecht – bestemd
voor de versteviging van de fragiele Griekse banken, mogelijkerwijze
door een operatie die zou afrekenen met de zwakke NPL-leningen⁸
die hun herkapitalisatie uithollen.“

“Het
antwoord dat ik daarover kreeg van de hoge vertegenwoordigers van de
ECB, wiens namen hier niet vernoemd worden, is dat het HFSF terug zal
worden aangevuld om rekening te houden met de herkapitalisatienoden van
de banken. Wie zal die aanvullingen verzekeren? Het antwoord dat ik
kreeg is het European Stability Mechanism (ESM). Maar – en dit is een gigantische ‘maar’ – dit
is geen onderdeel van het voorgestelde akkoord. Bovendien kan het
niet eens een onderdeel zijn van het voorstel van de instellingen,
omdat de instellingen geen bevoegdheid hebben om het ESM hiertoe te
verplichten – ik ben er zeker van dat Wolfgang (Schaüble, Duits
minister van financiën) iedereen hier daar aan zal herinneren.”

“Meer
nog, als een dergelijk akkoord al zou vastgelegd raken, waarom wordt dan ons redelijk en gematigd voorstel voor een nieuwe
ESM-faciliteit niet besproken? Dit zou ons helpen de
SMP-verplichtingen van de ECB naar het ESM te verschuiven. Het
antwoord “We zullen dit niet bespreken omdat we dit niet zullen
bespreken”, zal zeer moeilijk over te brengen zijn in ons
Parlement.”

“Drie:
het voorgestelde schema van terugbetalingen is een mijnenveld van
controles – één per maand – die twee dingen zal verwezenlijken.
Eerst en vooral zal de Griekse regering elke dag, elke week in dit
controleproces ondergedompeld worden voor vijf lange maanden. En lang
voor deze vijf maanden aflopen, zullen we opnieuw aan een tergende
onderhandeling beginnen voor het daaropvolgende programma – omdat
er in het voorstel van de instellingen niet het minste element zit
dat zelfs de zwakste hoop kan bieden dat op het einde van deze
nieuwe verlenging (van vijf maanden) Griekenland op eigen benen zal
kunnen staan.”

“Vier:
Het is nu overduidelijk dat onze schuld onhoudbaar zal blijven tot
het einde van dit jaar en dat de toegang tot de (financiële) markt
nog even veraf zal zijn als nu. We kunnen er dus niet op rekenen dat
het IMF zijn aandeel zal kwijtschelden, de 3,5 miljard waar de
instellingen op rekenen als onderdeel van het financieringspakket dat
op tafel ligt.”

“Dit
zijn solide redenen waarom onze regering van mening is dat ze geen
mandaat heeft om het voorstel van de instellingen te aanvaarden, om
zijn meerderheid in het Parlement te mobiliseren, dit er door te duwen en in wetten om te zetten. Tegelijkertijd hebben wij evenmin
een mandaat om zelf het voorstel van de instellingen te aanvaarden,
gezien het historisch kritische keerpunt waarin we ons bevinden. Onze
partij vertegenwoordigt 36 procent van de kiezers, de regering als
geheel ongeveer 40 procent.”

“In
het volle bewustzijn van het belang van onze beslissing, voelen wij
ons dus verplicht het voorstel van de instellingen aan de Griekse
bevolking voor te leggen. Wij zullen er naar streven duidelijk uit te
leggen wat een Ja aan het voorstel van de instellingen betekent en
wat een Neen betekent en hen dan zelf laten beslissen.”

“Wat
onszelf betreft, wij zullen het verdict van de bevolking aanvaarden
en al doen wat nodig is om hun beslissing uit te voeren – welke
beslissing dat ook is. Sommigen maken zich zorgen dat een Ja-stem een
motie van wantrouwen zou zijn tegenover onze regering (omdat wij zelf
een Neen-stem zullen adviseren). In dat geval zouden wij volgens niet aan de Eurogroep kunnen beloven dat wij het akkoord met de
instellingen zouden kunnen ondertekenen en uitvoeren.”

“Dat
is niet het geval. Wij zijn toegewijde democraten. Als de bevolking
ons de duidelijke opdracht geeft om de voorstellen van de instellingen
te ondertekenen, dan zullen wij doen wat moet worden gedaan – ook als dat een herschikking van de regering zou betekenen.”

Collega’s,

“De
oplossing van een referendum is optimaal voor ons allen, in het licht
van de beperkingen waar we voor staan. Als onze regering het
voorstel van de instellingen vandaag zou aanvaarden en zou beloven
dat door het parlement te jagen, dan zouden wij in het Parlement
worden verslagen, met nieuwe verkiezingen tot gevolg tijdens een zeer
lange maand – dit uitstel, deze onzekerheid zou het vooruitzicht op
een succesvolle oplossing nog veel kleiner maken.”

“Maar
zelfs als we er zouden in slagen dit voorstel door het Parlement te
krijgen, zouden we voor een enorm probleem staan om ons dit voorstel
eigen te maken en uit te voeren. Eenvoudig samengevat, net zoals de
vorige (Griekse) regeringen er niet in slaagden de bevolking te
scharen achter beleidsbeslissingen opgelegd door de instellingen,
net zomin zouden wij daar in slagen.”

“Wat
betreft de vraag die aan het Griekse volk zal worden voorgelegd, er
is al veel gezegd over wat die zou moeten omvatten. Velen onder u
zeggen ons, raden ons aan, bevelen ons zelfs om dit een Ja-of-Neen-vraag over de euro te maken. Laat me daarover duidelijk zijn.”

“De
vraag werd opgesteld door het kabinet en werd zojuist (25 juni)
doorgegeven aan het Parlement⁹.
Ze luidt als volgt: “Aanvaardt U het voorstel van de instellingen
zoals het werd voorgelegd aan de Eurogroep van 25 juni?” Dat is de
enige pertinente vraag. Als we dit voorstel twee dagen geleden hadden
aanvaard (op 23 juni), dan zouden we een deal hebben gehad.”

“De
Griekse regering vraagt nu aan zijn kiezers om de vraag te
beantwoorden die jij me net hebt voorgelegd, Jeroen (Dijsselbloem,
voorzitter van de Eurogroep), vooral toen je zei – en ik citeer –
“Je kan dit zien, als je dat wil, als het nemen of laten van dit
voorstel.” Wel, dit is hoe we dit zien. We eren nu de instellingen
en het Griekse volk door deze laatsten te vragen een duidelijk
antwoord te geven op het voorstel van de instellingen.”

“Aan zij die stellen dat dit effectief een referendum over de euro is
antwoord ik dit: “U mag dat best zeggen, maar daar geef ik geen
commentaar op. Dat is uw oordeel, uw opinie, uw interpretatie. Niet
de onze! Uw visie hierover is alleen logisch als ze uitgaat van een
impliciete dreiging dat een Neen van het Griekse volk aan het
voorstel van de instellingen zal worden gevolgd door maatregelen om
Griekenland onwettelijk uit de euro te verwijderen. Een dergelijk
dreigement is in tegenstrijd met de basisprincipes van Europees
democratisch bestuur en van de Europese wetgeving.”

“Aan
zij die ons willen opleggen om het referendum te verwoorden als een
dilemma euro-drachme is mijn antwoord kristalhelder. De Europese
verdragen omvatten bepalingen om de EU te verlaten. Ze omvatten
echter geen enkele bepaling voor een exit uit de Eurozone. Daar zijn
uiteraard goede redenen voor, omdat de ondeelbaarheid van de Europese
Monetaire Unie zijn essentiële raison d’être is.

“Nu
van ons eisen de vraag van het referendum te formuleren als een keuze
die een exit uit de Eurozone omvat, staat gelijk met van ons eisen
dat we de Europese verdragen en de Europese wetgeving zouden
schenden. Ik stel dus voor dat zij die willen dat wij, of eender wie, een
referendum houden over het lidmaatschap van de eurozone, een voorstel
indienen om de Europese Verdragen te wijzigen.”

Collega’s,

“Het
is tijd om een standpunt in te nemen. De enige reden waarom we ons in
deze patstelling bevinden is deze.”

“Het
allereerste voorstel dat onze regering aan u en aan de instellingen
voorlegde – en die ik hier uitsprak op mijn allereerste deelname
aan de Eurogroep – werd nooit ernstig genomen. Dit voorstel
suggereerde dat er een gemeenschappelijke basis zou worden gevonden
tussen de lopende overeenkomst en ons nieuw regeringsprogramma.”

“Voor
een zeer kort ogenblik bood de verklaring van de Eurogroep van 20
februari het vooruitzicht dat een dergelijke gemeenschappelijke basis
gevonden kon worden – omdat die verklaring op geen enkele wijze
verwees naar de lopende overeenkomst en zich concentreerde op een
nieuwe lijst van hervormingen, die aan de instellingen zou worden
voorgelegd.”

“Spijtig
genoeg hebben de instellingen en de meeste collega’s hier aanwezig er
onmiddellijk na 20 februari voor geijverd om die lopende overeenkomst
terug het middelpunt van discussie te maken en onze rol te herleiden
tot die van het aanbrengen van marginale wijzigingen aan die
overeenkomst.”

“Om
Henry Ford te parafraseren, het was alsof men ons zei dat we eender
welke lijst van hervormingen konden hebben, eender welk akkoord,
zolang het maar dit akkoord was. Een gemeenschappelijke basis van
samenwerking werd dus geruild voor het opleggen van een vernederende
terugtocht voor onze regering. Dat is hoe ik daar over denk, maar
dat is nu niet belangrijk. Het is nu aan de Griekse bevolking om te
beslissen.”

“Onze
taak, hier in de Eurogroep van vandaag (25 juni) zou er moeten in
bestaan het pad te effenen voor een vlotte uitvoering van het
referendum van 5 juli. Dat betekent één ding: dat onze
leningsovereenkomst wordt verlengd met enkele weken zodat het
referendum in alle rust kan doorgaan. Als de bevolking op 5 juli Ja
zegt, dan zal het voorstel van de instellingen ondertekend worden.”

“Tot
dan, gedurende de komende week, terwijl de dag van het referendum
nadert, zal elke afwijking van de normale gang van zaken, vooral in
de banksector, onveranderd worden geïnterpreteerd als een poging om
de Griekse kiezers te dwingen.”

“De
Griekse samenleving heeft een zware prijs betaald, door een enorme
fiscale inkrimping, om deel te blijven van de monetaire unie (van de
euro). Een democratische monetaire unie die een bevolking afdreigt,
wanneer ze op het punt staat haar oordeel te vellen, met
kapitaalcontroles en sluiting van banken is een inhoudelijke
contradictie.”

“Ik
zou graag geloven dat de Eurogroep dit principe zal respecteren. Wat
betreft de ECB, de bewaker van onze monetaire stabiliteit en van de
Unie zelf, twijfel ik er niet aan dat de Eurogroep vandaag een
verantwoordelijke beslissing zal nemen en mijn verzoek voor een
verlenging van onze leningsovereenkomst zal aanvaarden – die ik
hier nu op tafel leg, om de Griekse bevolking een paar dagen respijt
te geven om hun mening uit te drukken.”

Collega’s,

“Dit
zijn kritische ogenblikken en we staan voor enorme beslissingen.
In de jaren die komen, zal men ons vragen: “Waar was u op 27 juni?
Wat hebt u gedaan om te voorkomen wat toen is gebeurd?” We zouden
minstens in staat moeten zijn om te zeggen: “We gaven een volk, dat
onder de ergst mogelijke depressie leefde, de kans om zijn opties te overwegen.
We hebben democratie geprobeerd om een vastgelopen situatie los te
krijgen. We deden wat we moesten doen om hen daar een paar dagen tijd voor
te geven.”

Yanis Varoufakis, 25 juni 2015

Postscript
van Varoufakis bij zijn toespraak

Commentaar over de dag (25 juni) dat
de voorzitter van de Eurogroep brak met de traditie van unanimiteit
en naar eigen goeddunken Griekenland uitsloot van een samenkomst van
de Eurogroep:

Na
mijn tussenkomst (zie de toespraak hierboven) wees de voorzitter van
de Eurogroep ons verzoek af voor een uitbreiding (voor enkele dagen van
de huidige leningsovereenkomst), met de steun van alle overige leden. Hij kondigde aan dat de Eurogroep een verklaring zou afleggen,
waarin de verantwoordelijkheid voor de impasse bij Griekenland zou
worden gelegd. Die verklaring zou voorstellen dat de 18 ministers
(alle 19 ministers van financiën van de eurozone min de Griekse
minister) opnieuw zouden samenkomen om te bespreken hoe ze zich
zouden afschermen van de verwachte gevolgen.

Ik
heb op dat ogenblik juridisch advies gevraagd aan het secretariaat of
een dergelijke verklaring van de Eurogroep kan worden verkondigd
zonder de gewoonterechtelijke unanimiteit en of de voorzitter van de
Eurogroep wel een samenkomst van de Eurogroep kan beslissen, zonder
de minister van financiën van een lidstaat van de Eurozone uit te
nodigen.

Ik
kreeg daar dit buitengewoon antwoord op:

“De Eurogroep is een
informele groep. Ze is dus niet gebonden door verdragen of geschreven
regels. Het is inderdaad zo dat unanimiteit gewoonlijk wordt
gerespecteerd, maar de voorzitter van de Eurogroep is niet gebonden
aan expliciete regels.”

Ik laat het aan de lezer om commentaar te
geven op deze merkwaardige verklaring.

Wat
mezelf betreft, besluit ik het volgende:

De
collega’s, die hebben geweigerd de lopende leningsovereenkomst nog
enkele weken te laten lopen om de Griekse bevolking de kans te geven
in vrede en rust te overleggen over het voorstel van de instellingen
– vooral gezien de hoge kans dat zij deze voorstellen zullen
aanvaarden (in tegenspraak tot het advies van onze regering) -, hebben voor altijd de geloofwaardigheid beschadigd van de Eurogroep als
democratisch beslissingsorgaan, dat niet alleen een
gemeenschappelijke munt maar ook democratische waarden deelt.

De blog As it happened – Yanis Varoufakis’ intervention during the 27th June 2015 Eurogroup Meeting met zijn volledige toespraak werd vertaald door Lode Vanoost.

Verklaring van Varoufakis na de Eurogroep van 25 juni 2015: 

1 De
Eurogroep omvat alle 19 EU-lidstaten die tevens lid zijn van de Europese
Monetaire Unie (EMU of ‘eurozone’) met de euro als gemeenschappelijke munt: Oostenrijk, België, Cyprus, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Ierland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Portugal, Slovakije, Slovenië, Spanje.

2 De
instellingen zijn de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank
en het Internationaal Muntfonds.

3 Varoufakis
spreekt van ‘austerian onslaught’, net als ‘austerity’ moeilijk te
vertalen, letterlijk betekent ‘austerity’ ‘(budgettaire)
gestrengheid’. Omdat het Nederlandse woord de lading in deze context
niet helemaal dekt, gebruikt de vertaling het neologisme
‘austeriteit’.

4 Elk
budgettair jaar omvat drie kwartalen van telkens vier maanden.

5 Men
spreekt in het algemeen van economische recessie zodra een land meer dan twee opeenvolgende kwartalen
een economische inkrimping kent.

6 Het Hellenic Financial Stability Fund (HFSF) is een special opgerichte instelling voor de ondersteuning van de Griekse banken. Het wordt gefinancierd door 50 miljard euro van de European Financial Stability Facility (EFSF). Het EFSF heeft dezelfde taak als het HFSF, maar dan voor alle landen van de eurozone. Beide instellingen werden in 2010 opgericht.

7 De
Significant Market Power- richtlijnen (SMP) zijn een geheel van richtlijnen die de Europese Commissie heeft opgesteld.

8 Dit zijn Niet Performante Leningen.

9 En
goedgekeurd door het parlement zaterdagnacht 27 juni.