Griekenland legt zich neer bij een akkoord dat grotendeels de verlenging inhoudt van het bestaande financiële hulpprogramma. Er zitten echter ook enkele kleine maar symbolische toegevingen in, die een precedent scheppen voor toekomstige onderhandelingen.

Een ‘eerste stap’ in de goede richting

Zo wordt er afgestapt van de eis van de trojka van Europese Commissie, Europese Centrale Bank en Internationaal Muntfonds om een
primair overschot op de jaarlijkse overheidsbegroting van 4,5 procent te handhaven (een
overschot op de begroting zonder rekening te houden met de
afbetalingen van de rente op de schulden). De Griekse regering mag ook zelf voorstellen voor bezuinigingen formuleren, die dan aan de
Europese instellingen worden voorgelegd. Tot nu waren het uitsluitend de
ambtenaren van de trojka die eenzijdig kwamen opleggen welke
bezuinigingen moesten worden doorgevoerd.

Aan enkele van de eerste beslissingen van de regering-Tsipras, namelijk de stijging van de laagste
pensioenen en het minimumloon, wordt evenmin geraakt, een maatregel die nochtans ingaat tegen de dwangmaatregelen van de trojka. Ten slotte mag
Griekenland zijn eigen prioriteiten bepalen in de strijd tegen de
fiscale fraude en ontwijking.

Economische realiteit

Ook het feit dat het nieuw akkoord
slechts voor vier maand geldt is een toegeving aan de Griekse
regering. Het gaat immers terug op hun originele
voorstel voor een tijdelijk overbruggingskrediet. Griekenland
toonde zich tijdens de gesprekken in Brussel bereid om toch voor een
akkoord van zes maand te gaan, maar daar is men in de eurogroep
blijkbaar op teruggekomen.

Belangrijk is dus de bepaling dat de
Griekse regering mag streven naar een overschot op de begroting “in
overeenstemming met de economische realiteit”. De vorige regering hield daar geen enkele rekening mee en had haar overschotten behaald door nieuwe belastingen te innen bij
die Grieken, die zich daar het minst kunnen tegen verzetten.

Varoufakis heeft daartegenover reeds voor de verkiezingen gesteld dat
Syriza fiscale hervormingen wil die de rijke Grieken aanpakken. Die
werden de voorbije zeven jaar immers ongemoeid gelaten – en werden
zelfs rijker – , zowel door de Griekse regeringen als door de
trojka.

Positief aan dit akkoord is ook dat de
Griekse banken terug kunnen lenen bij de Europese Centrale Bank om
hun liquiditeitsprobleem op te lossen. De Grieken haalden immers
voortdurend massaal geld van hun rekeningen – iets wat al
maanden voor de verkiezingen bezig was.

Waarom voorgaande verlenging met slechts twee maanden?

Minister van Financiën Varoufakis liet
tijdens zijn persconferentie van vrijdagavond 20 februari niet na te
wijzen op de verantwoordelijkheid van de vorige regering Samaras. Die
had op 31 december 2014 van de trojka een verlenging van het
hulpprogramma met amper twee maand bekomen, een hoogst uitzonderlijk
korte verlenging.

Daarna forceerde hij vervroegde parlementsverkiezingen door
presidentsverkiezingen te organiseren – in Griekenland wordt de president door het
parlement verkozen – waarvan hij zo goed als zeker wist dat hij
geen meerderheid zou behalen (wanneer het parlement na drie stemrondes geen meerderheid haalt voor een nieuwe president, volgen automatisch nieuwe parlementsverkiezingen).

Zo werd eender welke regering verplicht
nauwelijks enkele weken na haar aantreden opnieuw te gaan
onderhandelen in Brussel. Syriza heeft geen enkele regeringservaring,
maar is er volgens Varoufakis dus toch in geslaagd tot een eerbaar
compromis te komen, ondanks de zeer krappe inrijperiode voor de nieuwe regeringsploeg.

Varoufakis meldde ook dat hij een deel
van het overheidspersoneel terug wil aanwerven, vooral dan lager personeel – zoals het schoonmaakpersoneel van zijn eigen ministerie. Volgens de Griekse grondwet heeft overheidspersoneel vastheid van betrekking (de meeste EU-lidstaten hebben een
dergelijk statuut, maar meestal staat dat in gewone wetgeving).

De
vorige regeringen omzeilden dat statuut door bepaalde categorieën
overheidspersoneel af te schaffen. Bruno Tersago in Athene: “Mensen
die bijvoorbeeld als schoonmaakpersoneel voor de overheid werkten, bewakers
van de scholen en zo werden ontslagen door hun functies als
overheidspersoneel af te schaffen. Zo omzeilden ze het
ambtenarenstatuut. Die functies moeten dus terug opnieuw ingevoerd
worden, vooraleer men die mensen terug kan aanwerven.”

“Zo heeft de vorige regering ook de
gemeentelijke politie afgeschaft, een heleboel mensen ontslagen en de
overblijvende agenten bij de nationale politie ingelijfd, zodat hij die onder het centrale gezag van de regering kon brengen.”

Eigen Griekse voorstellen

Het akkoord van vrijdag 21 februari
2015 is echter nog niet rond. Tegen maandag 24 februari moet de
Griekse regering met een aantal voorstellen komen. Bruno Tersago:
“Volgens mij hebben ze ondertussen al een aantal zaken klaarliggen,
die ze nog niet eerder op tafel wilden leggen, om ze geen onderdeel
te maken van de onderhandelingen over het akkoord zelf.”

In Griekenland wordt voorlopig kritisch
positief gereageerd op het akkoord. “De mensen hier beseffen wel
dat Syriza nooit al zijn beloften in Brussel zou kunnen waarmaken. Ik
hoor van veel mensen hier ‘Elk procent toegevingen die ze binnenhalen
is meegenomen’, vooral omdat ze er van uitgaan dat die toegeving dan ten voordele van de
gewone Grieken zal zijn, iets wat ze van de vorige regering nooit konden verwachten. Men is hier trouwens heel tevreden over die andere aanpak van
Varoufakis en ook zijn direct taalgebruik valt bij de Grieken in de smaak. De vorige regering deed nooit enige moeite om bij
onderhandelingen iets uit de brand te slepen.”

De voorganger van Varoufakis op de post
van minister van Financiën was Gikas Hardouvelis van de
conservatieve partij Nieuwe Demokratie. Die had een heel andere manier van werken met de
trojka. Hij stuurde gewoon op voorhand zijn
uitgewerkte voorstellen naar Brussel, zodat ze daar op
voorhand wisten wat het ‘resultaat’ van de onderhandelingen zou
worden.

Een e-mail van Hardouvelis waarin hij
dergelijke voorstellen aan de trojka verzond circuleert voor het
ogenblik via de sociale media in Griekenland. Zo zou hij de BTW op de
eilanden in de Egeïsche Zee verhogen van 6,5 procent tot 13 procent.
“Zo zou Griekenland uit de markt worden geprezen van het toerisme”,
volgens Tersago. Varoufakis heeft expliciet vermeld op zijn
persconferentie van vrijdagavond 20 februari dat daar geen sprake van
zal zijn.

Griekse reactie gematigd positief

De Griekse media die tot voor de
verkiezingen nog openlijk de kaart kozen van Nieuwe Democratie en de
sociaal-democraten van PASOK zijn voorzichtig positief tot kritisch
over het akkoord. “In vergelijking met de teneur en de inhoud van
hun berichtgeving voor de verkiezingen is dat echter een wereld van
verschil. Men beseft hier goed dat de geringe toegevingen die de
Griekse regering heeft weten binnen te halen in de huidige
machtverhoudingen binnen de EU – vooral dan met Duitsland – toch
al een hele prestatie zijn.”

“Tsipras heeft de bevolking
ondertussen opgeroepen de regering te steunen. Dat zal wel lukken,
toch voor de komende vier maanden. Ook zijn coalitiepartner van de
Onafhankelijke Grieken gaat geen problemen hebben met dit akkoord.
Een ander paar mouwen is de extreem-linkervleugel binnen Syriza. In
de buitenlandse media heeft men het altijd over de ‘partij’ Syriza,
maar dit is een samengaan van meerdere partijen.”

“Nu direct zie ik
geen probleem, maar vier maand is lang voor Syriza-parlementsleden
als Panagiotis Lafazanis. Die is nu minister van productieve
heropbouw, leefmilieu en energie. Hij staat voor dat deel van Syriza
die een uitstap uit de euro wel ziet zitten. Het worden dus nog
spannende maanden”, aldus nog Bruno Tersago in Athene.