De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Foto: Greenpeace

Ook Heverlee wordt in omgeving Canivet-stort geconfronteerd met pfas-vervuiling

Dit is neerslag van een lezing die ik op zaterdagavond 3 juni gaf tijdens het Fiesta Partigiani op Parkveld in Heverlee.

maandag 5 juni 2023 11:12
Spread the love

Ik ga zoals gevraagd de situatie schetsen van de vervuiling met pfas hier in deze omgeving, meer bepaald in het gebied tussen het voormalige Canivet-stort – dit situeert zich aan de overkant van de E40 van hieruit gezien links van de expressweg – en de waterwinning van De Watergroep aan de Abdij van Park. Wij bevinden ons hier net in het midden, maar geen paniek we spreken hier over de vervuiling van het grondwater op een diepte van circa 30 meter. Er is één geval van bodemvervuiling, met name op de site van BoerEnCompagnie waar het vervuilde grondwater uit een waterput werd geput en vervolgens gebruikt werd voor landbouwactiviteiten.

Ik ga eerst een paar algemene dingen vertellen over pfas. Vervolgens geef ik een viertal aanduidingen waaruit blijkt dat er hier in deze omgeving wel degelijk iets aan de hand is. In het derde deel onderzoek ik of het Canivet-stort de grote boosdoener is. Geruststellend in het vierde deel is dat liefst 8 overheidsinstanties intensief met de problematiek in Heverlee bezig zijn. Ik heb tot slot echter enkele slotbedenkingen.

Inleiding

Eerst even enkele algemene zaken heel kort op een rijtje zetten

  1. Pfas is een verzamelnaam voor meer dan 6000 chemische stoffen. Omdat ze bestand zijn tegen hoge temperaturen en water-, vuil- en vetafstotend zijn worden ze veel gebruikt in industriële toepassingen en consumentenproducten.
  2. De gezondheidseffecten variëren naargelang de onderzochte soort pfas: het gaat vooral om beperking of ontregeling van de immuniteit, verstoring van de hormoonbalans, verstoring van de leverfunctie. Pfas stapelen zich op in het lichaam en breken enorm traag af.
  3. Uit internationaal onderzoek blijkt dat er tot dusver in Europa meer dan 17.000 vervuilde pfas-sites zijn. België – meer bepaald de 3M-fabriek in Zwijndrecht waar nog steeds pfos worden gefabriceerd, een van de meest schadelijke pfas-chemicaliën – is de plaats met de hoogste verontreinigsniveaus.
  4. De Europese autoriteit voor de voedselveiligheid heeft voor de som van 4 pfas een tolereerbare wekelijkse inname van 4,4 ng/kg lichaams gewicht per week. Op de website van de Vlaamse overheid kan je lezen dat gemiddelde blootstelling in Vlaanderen ligt hier boven

Te hoge pfaswaarden gemeten

Er zijn in vier verschillende zones te hoge pfaswaarden gemeten. Ik zet ze even op een rijtje. Mijn excuses vooraf voor het cijfermateriaal, maar het kan niet anders als je een overschrijding wil aantonen.

  1. 1)In de onmiddellijk omgeving van het stort werden door een studiebureau in opdracht van de stortuitbater Molenveld II in het grondwater voor pfas-20 vorig jaar waarden gemeten van 1.037 tot 1.073 ng/l. Pfas-20 is de som van 20 stoffen, die deskundigen kozen op basis van de beschikbare kennis inzake toxiciteit. Momenteel hanteert de Vlaamse overheid hiervoor de norm van 100 ng/l (ng=nanogram of 1 miljardste van een gram).
  2. Als we in de richting van de Parkabdij gaan dan registreerde datzelfde studiebureau vorig jaar in enkele waterputten opnieuw erg hoge pfas-concentraties. In een waterput aan de Petrusberg die gebruikt wordt door het landbouwbedrijf BoerEnCompagnie werd 1282 ng/l gemeten, in het Albertuscollege 858 ng/l. De eerste is problematisch omdat dit water zoals gezegd gebruikt werd in het kader van de landbouwexploitatie. In het Albertuscollege is er geen probleem omdat dit water enkel gebruik als spoelwater voor de toiletten.
  3. Uit metingen door BoerEnCompagnie bleek enkele maanden terug wat kon gevreesd worden met name een zware bodemvervuiling door pfas. In de bovenserres werd 8,4 microgram/kg gemeten en in de benedenserres 14 microgram/kg, terwijl de Europese norm 3,8 microgram is. Dit is vrij hoog en hoger dan bijvoorbeeld in Zwijndrecht waar op een bioboerderij 8 microgram werd gemeten. De oorzaak is dus het gebruik van vervuild water uit die ene waterput.
  4. Verderop aan de Parkabdij werd ook in waterwinningen van De Watergroep teveel pfas gemeten. Voor pfas-20 werd in een van de twee waterwinningen waarden gemeten tot 182 ng/l terwijl de toetsingswaarde 100 ng/l. Het was de enige waterwinning in heel Vlaanderen waar deze norm overschreden wordt. Er is hier geen gevaar voor de volksgezondheid omdat dit water voldoende gemengd wordt met water uit andere waterwinningen.

Oorzaak het canivet-stort?

Wat de oorzaak betreft van de pfasvervuiling wordt in de eerste plaats gekeken naar het Canivetstort. Hier werd in de jaren ’70 en ’80 hoofdzakelijk huishoudelijk afval gedumpt maar al vele jaren circuleren er verontrustende berichten dat er ook heel wat andere stoffen gestort werden. Het gaat onder meer over licht radioactief afbraakmateriaal afkomstig van Union Minière. Waarom is het stort de hoofdverdachte?

  1. Ik heb u al gewezen op de zware pfas-vervuiling onder en in de onmiddellijke omgeving van het stort. Daarnaast is er een grondwaterstroom die vanuit Canivet in de richting van de veel lager gelegen Parkabdij stroomt. Aan de andere kant van het stort richting Haasrode worden overigens geen hogere pfas-waarden geregistreerd.
  2. De Watergroep registreert in haar waterwinningen niet alleen pfas maar ook pesticiden en een lichte verhoging van nikkel, stoffen die ook onder het stort worden waargenomen.
  3. Naast industriële producenten van pfas, toepassingen van deze stoffen in de industrie en brandweeractiviteiten staan storten bekend als potentiële bronnen voor pfasvervuiling.
  4. De metingen vorig jaar door het studiebureau in opdracht van de stortuitbater hebben wel twijfel doen rijzen of de pfas die aangetroffen werd bij BoerEnCompagnie en het Albertuscollege wel afkomstig is van het stort. Volgens het studiebureau is de samenstelling van de pfas op beide locaties immers anders. Dat het hier gaat om een bureau dat in opdracht van de stortuitbater werkt doet mij wel vragen rijzen naar hun onafhankelijkheid. Als morgen vaststaat dat het stort de oorzaak is van de pfasvervuiling in deze omgeving dan zadelt dit zonder twijfel de stortuitbater op met een zware financiële kost.
  5. Als alternatieve oorzaak wordt dan gekeken naar de enkele branden die hier de afgelopen decennia gewoed hebben en waar de brandweer met pfas vervuild schuim zou gebruikt hebben. Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat dergelijke interventies kunnen geleid hebben tot een zo zware vervuiling van het grondwater.

Vele instanties zijn ermee bezig

Het goede nieuws dat verschillende overheidsinstanties met de problematiek bezig zijn. Dat is het geval met OVAM, De Vlaamse Milieumaatschappij, De Watergroep, het Agentschap Zorg en Gezondheid, het voedselagentschap FAVV, VITO en vanzelfsprekend ook de gemeentebesturen van Leuven en Oud-Heverlee en het landbouwbedrijf BoerEnCompagnie. Allen hebben ze er op de een of andere manier mee te maken en nemen maatregelen.

Hier een overzicht:

  1. Al in 2001 stelde het VITO (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek) dat er aan het Canivet-stort een beschrijvend bodemonderzoek diende uitgevoerd te worden voor zware metalen, solventen enz…OVAM maande de stortuitbater in het verleden herhaaldelijk aan dit uit te voeren. Meer dan twee decennia later is dat onderzoek er nog steeds niet. De eerder afgesproken deadline van midden 2021 werd verplaatst naar januari 2025 omwille van de vondst van pesticiden.
    –> De stortuitbater vroeg overigens een vrijstelling aan van de saneringsplicht maar dit werd geweigerd.
    –> Omwille van de onzekerheid of al die pfas richting Parkabdij wel afkomstig is van het stort laat OVAM nu ook 2 locaties onderzoeken waar er in het verleden een brand gewoed heeft. U weet dat er ook pfas aanwezig is in het schuim dat brandweerkorpsen in het verleden gebruikten.
    –> In een mail die vanuit BoerEnCompagnie dit voorjaar naar haar klanten stuurde wijst men erop dat de pfas-vervuiling via het grondwater op het veld gekomen is en niet via de brand die drie jaar geleden in de bovenserres woedde.
  2. Het Agentschap Zorg en Gezondheid stelde begin dit jaar een perimeter van 500 meter rond het stort waar bewoners die gebruik maken van grondwater wordt geadviseerd om dit niet langer te gebruiken om te drinken, moestuinen te besproeien, zwembaden te vullen. Ook putwatergebruikers buiten die perimeter werden geïnformeerd over de problemen. Op Leuvens grondgebied gaat het vooral om bedrijven op de industriezone van Haasrode.
  3. Ook het voedselagentschap FAVV is al opgetreden. Men is ter plaatse geweest bij BoerEnCompagnie en op basis van de bekomen informatie plant men geen extra acties op deze locatie.
  4. De Watergroep volgt vanzelfsprekend ook de situatie van het grondwater in deze omgeving met enkele peilputten op de voet op. Om dit beter te kunnen doen worden langs de Meerdaalboslaan in Heverlee nog deze zomer zes bijkomende peilbuizen geboord
  5. Leuven liet ook al een aantal analyses uitvoeren. Dat was in het najaar het geval bij BoerEnCompagnie op de stalen worst, spinazie, warmoes en melk. Enkel voor wordt werden licht verhoogde pfas-waarden opgetekend. In een waterput van De Wikke ter hoogte van de Tiendenschuur werden ook analyses uitgevoerd. Die bleken negatief. Dat was ook het geval met het varkensvlees van deze boer.
  6. Ook Oud-Heverlee volgt de zaken op de voet en plant ook zelf bijkomend onderzoek naar de pfas-vervuiling.
  7. BoerEnCompagnie tot slot heeft eveneens al maatregelen genomen. De ene van de twee waterputten met vervuild grondwater werd na het bekendraken van de analyseresultaten uit dienst genomen. Toen eind vorig jaar de negatieve resultaten van de bodemanalyses bekendraakten werd beslist om zowel de beneden- als de bovenserres enkel nog te gebruiken voor opkweek omdat die niet in aanraking komt met de bodem. Men plant een nieuwe grote serre op niet-vervuilde grond, een serre die van water voorzien wordt via regenwateropvang.

Mijn slotbedenkingen

  1. Het is een schande dat het zolang duurt voor het beschrijvend bodemonderzoek van het Canivet-stort gefinaliseerd zal worden. Momenteel heeft de uitbater hiervoor tijd tot begin 2025, terwijl VITO daar al sinds 2001 op aan dringt. Het is duidelijk dat het grondwater in de omgeving van dit stort niet enkel bezoedeld is door pfas maar ook door tal van andere stoffen. In eerdere analyses door de Watergroep was enkele jaren geleden sprake van ‘een zorgwekkende mix van stoffen zoals benzeen, tolueen, gechloreerde solventen…Er is ook de aanwezigheid van licht radioactief materiaal. Hierover moet dringend meer duidelijkheid komen. Ook in de gemeenteraad van eind maart drong de oppositie van Oud-Heverlee aan dat dit sneller zou gebeuren.
  2. Momenteel kijken OVAM, de stad Leuven en dergelijke vooral naar pfas maar meer een uitgebreide analyse van het grondwater naar de aanwezigheid van dergelijke stoffen is echt wel nodig. Dat is ook het geval voor de serres van BoerEnCompagnie die ooit besproeid werden door het vervuilde grondwater uit die ene waterput. In de gemeenteraad van Oud-Heverlee stelde schepen Jos Rutten repliceerde dat hij zou vragen aan het onderzoeksbureau dat namens de stortuitbater analyses uitvoert, dat die ook de aanwezigheid van andere stoffen zou onderzoeken.
  3. U weet dat een vrederechter midden mei 3M veroordeeld heeft tot een schadevergoeding aan een gezin in Zwijndrecht als compensatie voor de geleden schade. Ook in dit verhaal is er een partij die verlies geleden heeft. Dat is het geval voor BoerEnCompagnie dat een nieuwe serre moet bouwen. Ik zou hun aanraden juridisch eens bekijken of men dit geld niet kan recupereren van de stortuitbater die naar alle waarschijnlijkheid verantwoordelijk is voor de pfasvervuiling. Ik weet wel dat een studiebureau beweert dat de pfas-samenstelling hier anders is dan aan het stort, maar dat was een onderzoek in opdracht van de stortuitbater die er alle belang bij heeft dat hij niet als oorzaak wordt bestempeld.

 

LUC VANHEERENTALS

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!