Moordwerk van de Oekraïense geheime diensten

Knack bracht deze week online de vertaling van een artikel van The Economist over het moordwerk van de Oekraïense geheime diensten. Die plegen aanslagen in Rusland en in door Rusland op Oekraïne veroverd gebied. Zij viseren niet alleen Russen, maar ook Oekraïense opponenten van de politieke lijn van president Zelenski. Zo bijvoorbeeld Jevhen Joenakov, de burgemeester van Velykyi Burluk die als “collaborateur” werd omgebracht met een bomexplosie.

Vrijwel tegelijk met het Economist-artikel publiceerde de Amerikaanse journalist Max Blumenthal op zijn onafhankelijke nieuwssite The Grayzone een interview met de Oekraïense dissident Ruslan Kotsaba, dat ook verspreid werd door de nieuwssite Scheerpost. (video onderaan) Kotsaba zat omwille van zijn politieke standpunten 524 dagen gevangen in een isoleercel in Oekraïne. Nu woont hij in de VS en voert daar actie tegen de oorlog van Zelenski.

De beide journalistieke publicaties impliceren dat het door de VS en de EU gepropageerde interpretatiekader van de Oekraïense kwestie niet klopt: er is geen strijd tussen de “democratische wereld” met als vooruitgeschoven post Oekraïne en het “autocratische” en dictatoriale Rusland. Oekraïne is net zo autocratisch als Rusland, en gaat evenzeer repressief om met dissidenten.

Daar komt nu nog de gewelddadige manier bij waarop mannen van de straat gesleurd worden om te gaan dienen in het leger. Want ook het verhaal van het enthousiast en heroïsch strijdende Oekraïense volk klopt niet. Heel wat mannen ontvluchtten hun land om aan de gedwongen opname in het leger te ontsnappen… Wie veel geld had – 10.000 dollar wordt genoemd – kon naar het buitenland geraken, wie minder geld had kon gaan studeren en zo van een vrijstelling genieten. Maar deze gaten in het systeem werden  vernauwd of helemaal gedicht. De leeftijdsgrens voor dienstplicht werd immers opgetrokken tot 60 jaar, en vrijstelling wegens studies en ook wegens ziekte is drastisch ingeperkt. (1)

De Oekraïner Ruslan Kotsaba (°1966), die nu in de VS leeft, positioneert zich als een christelijke pacifist. Hij komt op voor het recht op (religieus gefundeerde) gewetensbezwaren tegen het doden van mensen, en dus het recht op dienstweigering. Zelf heeft hij een nationalistisch verleden, en hij verklapt ook dat hij nog op Zelenski gestemd heeft bij de presidentsverkiezingen. Dat hij zijn land ontvlucht is, is begrijpelijk…

Na kritische uitlatingen tijdens een televisieinterview in Rusland werd Kotsaba op initiatief van de Oekraïense geheime dienst SBU beschuldigd van hoogverraad en belemmering van de mobilisering en op 7 februari 2015 voor het gerecht gedaagd . Er werd 13 jaar gevangenisstraf voor hem geëist en confiscatie van zijn bezittingen. Meer dan een jaar later, op 12 mei 2016, werd hij veroordeeld tot 3,5 jaar gevangenisstraf. In beroep werd hij op 14 juli 2016 vrijgesproken, na 17 maanden onderzoekshechtenis. In 2017 werd opnieuw een rechtszaak opgestart, maar die liep op een sisser uit omdat de aanklacht niet ingereikt was.

Amnesty International zette zich tijdens de gevangenschap van Kotsaba voor hem in, en zijn vervolging werd ook in Oekraïne vanuit de hoek van de mensenrechten bekritiseerd. Maar na zijn vrijlating werd hij een paar keer in de publieke ruimte aangevallen door rechtse of extreem-rechtse militanten, de laatste keer met een chemisch product, wat hem een deel van zijn gezichtsvermogen deed verliezen.

Ideologisch evolueerde hij van een Oekraïense nationalist – hij was zelfs een tijdje directeur van het museum van Stepan Bandera, ultra-nationalist/fascist – naar een hinderlijke criticus van het Zelinskibewind. Zo kwam hij in december 2022 terecht in de databank Myrotvoretz, die namen en gegevens bijeenbrengt van personen die bestempeld worden als vijanden van Oekraïne.

Een gevaarlijke zwarte lijst  (2)

Met deze databank komen we bij een belangrijk instrument van de repressie in Oekraïne. Ze wordt gemaakt door een NGO waarvan een stichter alleen bekend is met zijn schuilnaam, en de medestichter de Oekraïense politicus Georgy Tuka is.  Ze werd opgericht in december 2014 en wie eraan meewerkt is niet bekend. De criteria voor opname zijn erg breed. Zo werden, op 7 mei 2016,  alle journalisten van over de hele wereld die ooit gewerkt hadden in de separatistische Donbas opgenomen wegens “samenwerking met terroristen”. Dat waren er meteen 4508.

Bijzonder kwalijk aan de databank is dat zij een zwarte lijst is die persoonlijke gegevens vrijgeeft, niet alleen namen en emailadressen en contactpersonen, maar zelfs het adres,  en op die manier uitnodigt tot agressie tegen en zelfs moord op de opgenomen personen. Zo werden in april 2015 twee Oekraïeners, de schrijver Oles Buzina en de parlementariër Oleg Kalashnikov vermoord, enkele dagen nadat ze op de lijst verschenen met hun persoonlijke gegevens erbij.

De databank heeft een troebel statuut. Officieel is zij niet van de overheid, die zo haar handen in onschuld wast, maar die gebruikt de lijst wel. Bijvoorbeeld bij grenscontroles, om personen tegen te houden of ze te arresteren.

De lijst is ook geëxplodeerd. Van 4500 personen in oktober 2014 tot al 187.000 in augustus 2019. Ook buitenlandse politici werden erin opgenomen, zoals Henry Kissinger, Gerard Schröder, Silvio Berlusconi, Viktor Orbán… en ook een gerenommeerde politicoloog zoals John Mearsheimer.

Een zwarte lijst komt niet alleen

Myrotvoretz is overigens niet de enige zwarte lijst waarmee Oekraïne elke dissidentie en elke kritiek probeert te smoren. De staatsinstantie “Centrum voor bestrijding van desinformatie” heeft een eigen lijst waar zelfs Rolf Mützenich, de leider van de sociaal-democratische SPD-fractie in het nationale Duitse parlement op terechtkwam. Hij had gepleit voor een staakt-het-vuren in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, dus was hij een “terrorist”. Op dezelfde lijst kwam ook de bekende Duitse feministe en activiste Alice Schwarzer en de kritische (en zeer lezenswaardige) Duitse auteur Wolfgang Bittner terecht.

Daarnaast had je ook nog een politieke beweging,  Chesno, die op haar homepage de namen van “verraders” publiceerde, zoals die van Ruslan Kotsaban, met zijn met bloed omringde portret erbij, met als motivering zijn dienstweigering en zijn ondertekening van een brief aan Joe Biden over de onderdrukking van de vrije meningsuiting in Oekraïne.

Een linkse Oekraïner, Maxim Goldarb, vatte de situatie onlangs als volgt samen: “De repressieve acties die de huidige regering uitvoert tegen degenen die het niet met haar eens zijn hebben Oekraïne tot de meest repressieve staat in Europa gemaakt, een staat waarin elke persoon die het oneens durft te zijn met de autoriteiten, de oligarchie, het nationalisme en het neonazisme zijn vrijheid op het spel zet en vaak ook zijn leven.” (3)

Interview met de Oekraïense dissident Ruslan Kotsaba via nieuwssite ‘Scheerpost’

(1) Jason Melanovski, Zelensky government cracks down on conscription loopholes, 10 September 2023 (  https://www.wsws.org/en/articles/2023/09/11/mlqy-s11.html  )

(2) Zie het Wikipedia-artikel  https://en.wikipedia.org/wiki/Myrotvorets  en het essay van de Duitse parlementariër (Die Linke) Andrej Hunko, Kiews “Schwarze Listen”, in: Hannes Hofbauer en Stefan Kraft (red.), Kriegsfolgen, Wie der Kampf um die Ukraine die Welt verändert, Promedia, Wien 2023, p.135-145. De zwarte lijst wordt gepubliceerd door het Myrotvorets Center, dat zichzelf als volgt voorstelt: “Non-government Center for Research of Elements of Crimes against the National Security of Ukraine, Peace, Humanity, and the International Law. Information for law enforcement authorities and special services about pro-Russian terrorists, separatists, mercenaries, war criminals, and murderers.” Zie https://myrotvorets.center/ (Opgelet: schokkende beelden, lijkenfoto’s als start.)

(3) Maxim Goldarb: “Ideological opponents of the Ukrainian government are waiting for prison or death, Report by a Ukrainian socialist”, https://www.wsws.org/en/articles/2023/05/05/mena-m05.html