Milo Rau's The New Gospel: Een Jezus verhaal voor moderne tijden.
Filmrecensie -

‘The New Gospel’: Milo Rau’s urgent passiespel

In het evangelie volgens theatermaker en filmregisseur Milo Rau is er een prominente plaats weggelegd voor een zwarte Jezus en zijn activistische apostels. Rau's hybride, theatrale docufictie ‘The New Gospel’ is een ‘urgent testament’, een passiespel dat thema’s zoals immigratie, racisme, uitbuiting en verzet integreert. Op locaties, in de Italiaanse culturele hoofdstad van Europa 2019 Matera, waar ook Pier Paolo Pasolini en Mel Gibson hun Jezusfilms draaiden, creëerde Rau straffe en authentieke politieke cinema.

maandag 29 maart 2021 13:25
Spread the love

 

Over de Zwitserse theatermaker en filmregisseur Milo Rau (° 1977), sinds het seizoen 2018/19 artistiek directeur bij NTGent, zijn de meningen vaak verdeeld. Sommigen vinden hem vernieuwend en invloedrijk, anderen overambitieus en kunstmatig provocerend. Bejubeld of uitgespuwd, één ding is zeker: Rau laat niemand onverschillig. Hij polariseert, maakt zowel controversieel toneelwerk als omstreden films en verrast steevast. Vrijblijvend is het nooit bij Rau, interessant altijd en dat is met The New Gospel (2020) niet anders. Rau bedankt de Italiaanse curatoren van ‘Culturele hoofdstad van Europa Matera’ met een actueel passiespel, een creatieve verstrengeling van fictie en realiteit, traditie en vernieuwing.

The New Gospel: Een warm, multicultureel passieverhaal.

Focus op globalisering

“Ruim twintig jaar lang reeds gaat mijn aandacht via toneelstukken, films en boeken uit naar de contradicties van de geglobaliseerde economie en de rol die Europa daarbij speelt”, stelt Rau verwijzend naar zijn Europe Trilogy (2014-16) en de film The Congo Tribunal (2017), “met The New Gospel breng ik beide type projecten samen: de grootschalige kritiek van een onrechtvaardige wereldorde waarin Europa een centrale rol speelt én werken met een na uitgebreide casting samengesteld ensemble van amateur acteurs die elk hun persoonlijk verhaal meedragen.”

Verder wijst Rau in zijn director’s statement naar zijn “jarenlange interesse voor Bijbelse beelden en verhalen.” Getuige zijn Pasolini adaptatie The 120 Days of Sodom (2017), het rond geloof draaiende The Ghent Altarpiece (2018) en Empire (2016), zijn slotdeel van de Europa trilogie met Maia Morgenstern, de actrice die in Mel Gibsons The Passion of the Christ (2004) Maria speelde. Toen hij door de Italiaanse Europese culturele hoofdstad van Europa 2019 Matera gevraagd werd een project te ontwikkelen had Rau “meteen een concept: een nieuwe Jezus-film die de cinematografische traditie van de regio vermengt met de hedendaagse realiteit.”

The New Gospel: Een andere kijk op de passie en het lijden van Jezus.

De sporen van Pasolini en Gibson

Daarmee wou hij in de voetsporen treden van filmmakers Pier Paolo Pasolini en Mel Gibson die respectievelijk Il vangelo secondo Matteo (1964) en The Passion of the Christ in de regio draaiden (“de gaten die gemaakt werden om de kruisen in de grond te steken zijn er nog”, zegt Rau tegen Jezus-vertolker Yvan Sagnet wanneer ze in het begin van The New Gospel het gebied overschouwen). “Het opzet was om de originele geest te bewaren en er het passieverhaal van de armen, werklozen, outcasts, gemarginaliseerden en vluchtelingen van te maken”, benadrukt Rau, “de ironie is dat culturele hoofdstad Matera, het ‘Jeruzalem’ van de filmwereld, omringd wordt door vluchtelingen kampen. Waar zouden de contradicties zichtbaarder zijn, waar zou een politieke Jezusfilm geloofwaardiger zijn dan in deze mooie maar arme regio?”

Rau’s doelstelling was om met The New Gospel Bijbelse iconografie te linken aan reële, hedendaagse revolte. De film speelt “in twee parallelle werelden, die van de realistische rebellie en die van het Bijbelverhaal.” Morele verontwaardiging staat in beide centraal: er is enerzijds woede over de gevolgen van globalisering en uitbuiting door het kapitalistisch systeem en anderzijds een morele bevraging omtrent de strijd die een hedendaagse Jezus zou voeren.

Enrique Irazoqui in Pasolini’s Il Vangelo secondo Matteo

The New Gospel werd een hybride film. Tegelijk een documentaire over de strijd voor waardigheid en een fictiefilm die het passieverhaal vertelt. Met ‘amateur’ acteurs en ‘authentieke’ figuranten (landarbeiders, lokale politici, activisten, toeristen). En een heel reële strijd: de ‘revolte van de waardigheid’ van uitgebuite als landarbeider werkende immigranten. Die wel hard mogen werken op het land maar geen papieren krijgen. Onmisbaar zijn maar illegaal blijven.

Het documentaire theater van Rau

De realiteit is altijd aanwezig in het theater en de films van Rau. Hij maakt een soort documentair theater met autobiografische gegevens van zijn vertolkers of socio-politieke elementen van de locatie als voedingsbodem. Ook in The New Gospel werkt hij met dergelijk materiaal. De Italiaanse zuidelijke regio Basilicata heeft een filmverleden waarmee Rau aanknoopt, maar is ook een gebied waar grote groepen arbeidsmigranten gestrand zijn en in mensonwaardige omstandigheden moeten leven en werken. Terwijl Rau in het Jezusverhaal een outcast ziet die strijdt voor gelijkheid en tegen een onrechtvaardige gevestigde orde.

Milo Rau

Rau maakt van het actuele lijden van migranten, van gekleurde arbeiders – samengepropt in krotten terwijl nieuwe EEG containers op slot blijven, voor een hongerloon tomaten en sinaasappelen plukkend bestemd voor Europeanen – een metafoor voor de sociale uitbuiting en de discriminatie van de machtelozen in onze maatschappij. Terwijl de zwarte Jezus, acteur en politiek activist Ivan Sagnet, symbool staat voor een rebel, een verzetsleider, een strijder voor waardigheid en moraliteit in een even genadeloze als onverschillige wereld. Zijn volgelingen, zijn apostels, blijken uitgebuite arbeiders met een migratie-achtergrond die vechten voor waardigheid. ‘La rivoltà della dignità’ is een even actuele als urgente strijd waarbij ‘onruststokers’ zoals Sagnet en vakbondsleiders het voortouw nemen.

Film en realiteit

Dat Rau op een historisch beladen en actueel turbulente locatie een film, meer bepaald een actualisering van het passieverhaal, gaat draaien is al duidelijk wanneer de regisseur en zijn hoofdacteur vanop een hoger gelegen plek van gedachte wisselen over het project (“kijk goed, je gaat hier sterven”). Daarna lijken we te belanden in een ‘making of’-documentaire waarbij een crew zoekt naar een cast, locaties en lokale medewerking. De burgemeester blijkt betoverd door het medium (hij wil kost wat kost de rol spelen van de man die tijdens de kruisgang het kruis overneemt van Jezus) terwijl een activist zich ergert aan de filmploeg (“je film kan me gestolen worden, ik organiseer een sociale strijd!”).

The New Gospel: Een manifest van solidariteit met migranten.

Beelden van het ontstaansproces worden afgewisseld met geënsceneerde fragmenten van het Bijbelverhaal. Drama, kleur, licht en Wagneriaanse muziek dompelen ons onder in fictie maar de vervreemdingseffecten blijven niet uit. We worden in dit Brechtiaans spektakel nadrukkelijk gewezen op het feit dat het gebeuren zich afspeelt op een strand waar migranten ‘aanspoelden’, toeristen duiken op om met hun smartphones opnames vast te leggen en acteurs stappen geregeld uit hun rol. Wanneer Sagnet zijn vertolking tijdens het conflict met de Farizeeërs als “niet erg goed” beoordeelt, wordt hij gerustgesteld door Enrique Irazoqui, de acteur die bij Pasolini Jezus speelde en hier de rol van Johannes de Doper opneemt.

De vierde muur wordt helemaal doorbroken, wanneer toeristen nonchalant foto’s nemen van betogingen, de kruisgang of de kruisiging. Voor hen vormen de filmopnamen een live spektakel, een toeristische attractie tussen lunch en avondmaal. Rau verstrengelt fictie en realiteit nog op andere manieren. Door Romeinse soldaten in vol ornaat uit een auto te laten stappen. Door te benadrukken hoezeer de burgemeester zich plots smijt in zijn rol. Door duidelijk te maken dat zelfs een geënsceneerde kruisiging een beproeving is.

Milo Rau’s The New Gospel: Jezus en zijn apostelen.

Fictie wordt actueel

Alhoewel Rau fictie en werkelijkheid lange tijd door elkaar laat lopen, zorgt hij uiteindelijk toch door een scheiding door de hedendaagse sociale strijd van de arbeiders in de finale van de film te verlaten om te focussen op het passieverhaal. Fictie, drama maar dan wel doordrongen van de realiteit. Want wat nawerkt, in ons achterhoofd blijft spelen, is de boze opmerking van de activist tegen Rau: “We zitten verdomme niet in een film, dit zijn echte mensen op straat!”

Echte mensen die beseffen dat “wanneer je thuisblijft er niets gebeurt” en die “willen rebelleren tegen het systeem.” De ingehouden woede en rebelse gevoelens van deze uitgespuwde migranten nemen de amateur-acteurs mee in hun rollen als apostels. Terwijl bij ‘zwarte Jezus’ Sagnet het besef van zijn symboolwaarde en de impact van het onrecht duidelijk weegt op zijn beleving. Waardoor zijn vertolking de actualiteit weerspiegelt.

Yvan Sagnet leidt acteurs naar een tomaten pluk in The New Gospel.

Tijdens de eindgeneriek van The New Gospel ontdekken we niet enkel dat corona ook in Matera voor een nieuw (gemaskerd) normaal heeft gezorgd maar ook dat er verschillende ‘Casa de la Dignita’ zijn gecreëerd, opvanghuizen voor migranten. Dat laatste wordt zonder triomfalisme vermeld, Rau eist hier geen enkele verdienste op. Als kunstenaar wil hij via zijn theatrale fictie ook geen veranderingen in de realiteit forceren maar de nood aan verandering belichten. Een spiegel voorhouden waarin we de urgentie van transitie zien in het licht van de schrijnende mistoestanden.

In Milo Rau’s ‘nieuw testament’ neemt de rebelse Jezusfiguur de nog altijd actuele en universele zonden van de wereld op zich: hebzucht, machtsmisbruik, uitbuiting, gewelddadigheid, discriminatie en racisme. Het is geen toeval dat bij de keuze tussen “Jezus of Barabas?” de kreet “kill the black!” weerklinkt. The New Gospel is niet enkel krachtige en hedendaagse artistieke cinema, het is een relevante film die pleit voor waardigheid en menselijkheid. En voor onruststokers die geloven dat een alternatief niet enkel nodig maar vooral ook mogelijk is.

poster

 

THE NEW GOSPEL van Milo Rau. D-Zw-I 2020, 117’. Met Yvan Sagnet, Papa Latyr Faye, Samuel Jacobs, Yussif Bamba, Jeremiah Akhere Ogbeide, Mbaye Ndiaye. Scenario Milo Rau. Fotografie Thomas Eirich-Schneider. Dramaturgie & montage Katje Dringenberg. Dramaturgie & concept Eva-Maria Bertschy. Distributie: MOOOV.

Te bekijken vanaf 31 maart op Cinema Bij Je Thuis, Sooner en Dalton. Avant-première op 30 maart via Bozar: www.bozar.be

 

 

Milo Rau

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!