The Great Hack: Trump, Brexit en het Cambridge Analytica schandaal
Filmrecensie -

‘The Great Hack’: Angst, haat, manipulatie en de data goudmijn

“Zolang Facebook blijft onze informatiesnelweg bevuilen en onze democratische processen verstoren”, vertelde documentairemaker Karim Amer aan Deadline, “zal onze samenleving niet veranderen.” Samen met Jehane Noujaim viseert hij in de Netflix-documentaire ‘The Great Hack’ al wie de data goudmijn van sociale media gebruikt om via emotionele triggers burgers te manipuleren. Sommige getuigen flirten met ambiguïteit en de rol van Steve Bannon had nog meer mogen uitgespit worden. Maar naast verhelderende informatie reikt deze urgente documentaire ook cruciale vragen aan over data-misbruik en het verweer van gebruikers in de digitale wereld.

donderdag 21 januari 2021 08:51
Spread the love

 

The Great Hack opent mysterieus met de close-up van geschminkte vrouw en een rituele verbranding van een grote houten constructie in een wijds woestijnlandschap. Kort daarop valt de naam Brittany Kaiser bij televisiebeelden maar pas een half uur later volgt de omschrijving ‘enigmatisch’ en wordt ze verbonden met cruciale onthullingen in het, rond misbruik van data-gegevens van Facebook gebruikers draaiende, Cambridge Analytica-schandaal van 2018. “Ze is geen klokkenluidster” lezen we in een tekstbericht van klokkenluider Christopher Wylie. “Wanneer Brittany praat wordt het explosief”, repliceert wetenschappelijk onderzoeker Paul-Oliver Dehaye.

The Great Hack

“Ik heb bewijs dat de campagnes voor Brexit en Trump illegaal kunnen zijn geweest”, zegt de voormalige Director of Business Development van Cambridge Analytica zelf vanuit een zwembad ‘ergens in Thailand’, “ik zit hier voor mijn veiligheid op een geheime locatie. Ik die twee regeringen en de machtigste bedrijven ter wereld wil omverwerpen. Tegelijkertijd. Met een haperend maar hopelijk snel naadloos verhaal. De rijkste bedrijven zijn technologische bedrijven. Google, Facebook, Amazon, Tesla. De reden dat zij de machtigste ter wereld zijn, is dat vorig jaar data meer waard werden dan olie.”

Digitale profielen

Kaiser is een spilfiguur van The Great Hack. “Ik bezit informatie die veel kan rechttrekken”, klinkt het, “ik wou niet dat mensen mij blijvend alleen maar associëren met dit misbruik.” Ze cast zichzelf als bekeerde zondaar, het slechte geweten van een sector die ze echter wel blijft ervaren als tegelijk beangstigend en opwindend, sexy en duivels. Naar het beeld van haar (voormalige) ‘charmante’ baas en mentor Alexander Nix (CEO van Cambridge Analytica), blijft ervaren. Die tijdens een eerste ontmoeting beloofde haar “dronken te voeren en te beroven van haar geheimen” maar die ze toch wel leuk blijft vinden. Zeker wanneer die Brittany na haar (nochtans belastende) verklaring een bericht stuurt dat ze graag citeert maar niet beantwoordt (“dat vind ik niet gepast”).

The Great Hack: Brittany Kaiser

Documentairemakers Karim Amer en Jehane Noujaim (The Square) voegen eigen helden en slechteriken toe aan het verhaal van The Great Hack. Mediaprofessor David Carroll, die de bal aan het rollen bracht door via juridische weg inzage te eisen van zijn persoonlijke data, fungeert als verteller en onderzoeksjournalist Carole Cadwalladr als commentator. Klokkenluider Chris Wylie, researcher Paul-Oliver Delahaye en Kaisers klankbord Paul Hilder krijgen meer een figurantenrol toebediend terwijl Alexander Nix en Mark Zuckerberg via archiefmateriaal als, respectievelijk glimlachende en stuurs kijkende, leugenaars worden opgevoerd.

Met al deze ‘personages’ focust The Great Hack op twee grote kiescampagnes – de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 en de Britse Brexit stemming – en de rol daarbij van (het ondertussen opgedoekte) Cambridge Analytica, een onderzoeksbedrijf dat beweerde over 5.000 ‘data punten’ van elke Facebook-gebruiker te beschikken en zo voor hun klanten (politieke partijen) het kiespubliek te kunnen manipuleren. Met dank aan de profilering die Facebook ontwikkelde van haar gebruikers via enkele onschuldig ogende enquêtes. Daarbij werd een ouderwets propaganda-concept (massaal desinformatie verspreiden) ingeruild voor een doelgerichte ‘targeting’. De digitaal opererende manipulatoren richten zich niet tot tegenstanders of reeds overtuigden maar tot ‘the persuadables’, de nog overtuigbare twijfelaars.

The Great Hack: David Carroll

Emotioneel bombardement

Voor de camera van de documentairemakers en tijdens een hoorzitting verduidelijkt Brittany Kaiser dat daarbij (in o.m. Afghanistan toegepaste) psychologische oorlogsvoering technieken worden toegepast. Met behulp van de door Facebook via artificiële intelligentie en data-analyse opgestelde profielen en surfend op de emoties van angst en haat die sociale media drijven, worden de ‘overtuigbaren’ bewerkt met fake news en propaganda. Om ze via dit bombardement in de gewenste richting te sturen. Een campagne die onder de radar blijft en daardoor tot verrassingen kan leiden. Zoals de verkiezing van Donald Trump en de zege van de Britse Leave-campagne.

“Wie heeft er niet het idee bespioneerd te worden door zijn telefoon?”, vraagt David Caroll, verwijzend naar de berichten-op-maat die ons dagelijks bereiken, aan zijn studenten. De professor geeft aan dat Cambridge Analytica niets uitvond maar enkel bestaande technieken perfectioneerde. In clandestiene opnamen en promo-video’s pochen medewerkers en leidinggevenden over hoe Ted Cruz van outsider werd omgevormd tot uitdager, hoe de ‘Crooked Hilary’-campagne werd ontwikkeld en hoezeer ze goede maatjes waren met Donald Trump en Nigel Farage.

The Great Hack

Kaiser trekt een wenkbrauw op wanneer Zuckerberg publiek verklaart van niets te weten, misleid te zijn. Het business-model van ‘haar’ Cambridge Analytica was immers dat van Facebook. En er was overleg. Ze fluistert een senator een vraag voor een hoorzitting in: waar haalt Facebook zijn inkomsten uit? Juist: data. Volgens Kaiser is het ook niet meer dan business. De Republikeinse partij was een gemakkelijkere klant dan de Democratische partij (zij begon als stagiair bij Obama), “Republikeinse kiezers checken niet wat hen online wordt aangereikt”. De demonisering van Hilary Clinton vormt een perfecte illustratie. Kaiser vult aan dat het Amerikaanse kiessysteem toeliet om in ‘Swing States’ de ‘persuadables’ in sleuteldistricten te viseren en zo Blue States om te toveren tot Red States. Met dank aan een emotioneel online bombardement.

Cynisme of strategie

The Great Hack is door zijn stevige ritme en geregeld switchen van getuigen en invalshoeken soms moeilijk om te volgen maar houdt met de opgang en ondergang van Cambridge Analytica een heldere tijdslijn aan. Samen met verschillende getuigen ontdekken we ook de getuigenissen van Zuckerberg, Kaiser of Nix en dat creëert een zekere spanning. We zijn ook getuige van Kaisers ontreddering wanneer Cadwalladr onthult dat zij Assange heeft ontmoet en WikiLeaks financieel gesteund had. De klokkenluider ziet haar geloofwaardigheid in duigen vallen en ontvlucht haar hotel. Alleen een vleugje parfum kan rust geven.

The Great Hack

Weg is de cool waarmee Kaiser haar agenda uit haar archief opduikt of een promotiefilm toelicht. Daarin presenteert Cambridge Analytica de case van de Trinidad and Tobago-campagne. We ontdekken hoe ‘het team’ in 2010 een op groepsgevoel en coolheid gebaseerde ‘Do So’-beweging stimuleren (een afwijzing van de politiek) waarmee de apathie bij jonge zwarte kiezers versterkt wordt, waardoor de (door hun ouders aangespoorde) jongeren van Indische afkomst het verschil maken op de verkiezingsdag.

Die manipulatie lijkt een staaltje van vakmanschap en cynisme (en Kaiser is stiekem nog altijd een beetje trots op  het eerste) maar bij het analyseren van de Brexit-campagne hinten de documentairemakers dat het iets complexer ligt. Ze wijzen op een parallel tussen de strategie van Steve Banon en Breitbart – chaos creëren om uiteindelijk makkelijker een nieuwe, extreemrechtse orde te installeren – en de politiek van Facebook om via de emotionele triggers angst en haat gebruikers te manipuleren. Waardoor een permanente polarisatie geïnstalleerd wordt die er voor zorgt dat een gevoel van onrust het sociale medium als een soort perpetuum mobile doet functioneren.

The Great Hack: Paul Hilder

De grote vraag

Toch wordt The Great Hack geen aanklacht. Want de makers spelen ook een stuk verantwoordelijkheid toe naar Facebook-gebruikers. Carroll oppert in zijn klaslokaal de vraag of we ons blijvend willen laten manipuleren. Of we ons leven verder gaan laten bepalen: “Onze menselijke waardigheid staat op het spel.” De eis “data rights are human rights” wordt nadrukkelijk op tafel gelegd.

Tijdens een Ted Talk werpt Cadwalladr morele vraagstukken op en richt ze zich rechtstreeks tot de (aanwezige) “Goden van Sillicon Valley”: “Jullie willen mensen verbinden maar weigeren te erkennen dat diezelfde technologie ons uit elkaar drijft.” En, cruciaal: “Het gaat om of het ooit nog mogelijk wordt vrije en eerlijke verkiezingen te organiseren. Mijn vraag aan jullie is dit: is dit wat jullie willen? Willen jullie zo de geschiedenis ingaan? De hofdames van autoritarisme. Mijn vraag aan de anderen is: willen wij dit? Met onze telefoons spelen wanneer de duisternis invalt?” Een vraag die blijft nazinderen na The Great Hack.

 

THE GREAT HACK van Karim Amer & Jehane Noujaim. USA 2019, 114’. Met Brittany Kaiser, David Caroll, Paul-Oliver Dehaye, Carole Cadwalladr, Christopher Wylie, Paul Hilder. Scenario Karim Amer, Erin Barnett & Pedro Kos. Muziek Gil Talmi. Montage Erin Barnet & Carlos Rojas. Fotografie Basil Childers & Ian Moubayed. Productie Netflix.

Te bekijken via Netflix:

The Great Hack

 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!