Jonge achterban Vlaams Belang tijdens overwinningsspeech van Tom Van Grieken na de verkiezingen op 26 mei 2019. Bron: Screenshot VRT NWS

Jongeren en de radicale verleiding

donderdag 4 juli 2019 21:19
Spread the love

In de afgelopen jaren werd radicalisering automatisch verbonden met jihadisme. Recent heeft een nieuwe vorm de kop opgestoken met verontrustende proporties. Vandaag is extreemrechtse radicalisering een groter probleem geworden dan Syriëstrijders of moslimextremisme. Een verkenning.

Electorale doorbraak

Wat waarnemers al een tijdje zagen aankomen werd door de voorbije verkiezingen bevestigd: extreemrechts is in opmars. De opgang situeert zich vooral bij laaggeschoolden en buiten de grote steden. Maar rechts-radicale ideeën weten ook de jonge generatie sterk te bekoren. Vooral bij jongens slaan ze aan. Een recente peiling geeft aan dat liefst een kwart van de jongens tussen 12 en 24 jaar aan het Vlaams Belang de voorkeur geeft. Dertig procent van de VB-kiezer op 26 mei was jonger dan 34 jaar.

De ruk naar rechts bij jongeren kadert in een algemeen wantrouwen ten aanzien van de politiek. Slechts 18 procent zegt daar nog vertrouwen in te hebben. Bij de jonge generatie zie je zo mogelijk een nog meer alarmerende trend. Een kwart van de nieuwe kiezers – 18 tot 23 jaar – gelooft niet dat democratie de beste bestuursvorm is. 26 procent verkiest een autoritaire leider, bij jongeren in een beroepsopleiding stijgt dat zelfs tot 57 procent! Onderzoek elders leert dat het hier om een stijgende trend gaat.

Radicalisering

Het gaat niet enkel om stemgedrag of partijpolitieke voorkeur. Sinds de ophefmakende Pano-reportage over Schild & Vrienden worden leerkrachten steeds meer geconfronteerd met extreem gedachtengoed en haat tegen homo’s en moslims. Het gaat over leerlingen die geweld verheerlijken, een hakenkruis dragen of provoceren met een Vlaamse Leeuw in de klas. Met radicale standpunten of dito gedrag dagen zij hun leerkrachten doelbewust uit. Als die daar op ingaan worden ze direct beschuldigd van partijdigheid. In Duitsland is veel ophef ontstaan over een meldpunt van het extreemrechtse AfD voor leerlingen die hun leraren willen verklikken als ze vonden dat ze politiek niet neutraal waren of kritiek hadden geuit op de partij. In het verleden lanceerde het Nationalistisch Jongstudentenverbond (NJSV), een bij het Vlaams Belang aanleunende jongerenbeweging, al een gelijkaardige ‘klik-site’.

Het fenomeen is wijd verspreid. De radicalisering beperkt zich niet enkel tot verbale krachtpatserij. In heel West-Europa zie je een toename van rechts-extremistisch geweld. In Finland werden in 2015 de Soldiers of Odin opgericht. Het is een burgerwacht – lees knokploeg – die ontstond naar aanleiding van de vluchtelingencrisis. Vandaag patrouilleren deze ‘soldaten’ in een tiental landen, waaronder België. Vorig jaar werden in het Duitse stadje Chemnitz mensen van buitenlandse origine naar aanleiding van een betoging achtervolgd en aangevallen door zo’n burgerwacht. Er zijn op dit moment nog weinig cijfers over gepubliceerd, maar in Duitsland telde men in 2017 zo’n 13.000 gewelddadige rechtsextremisten. Vandaag zegt een op de vijf Vlaamse gemeenten te kampen met uitingen van rechts-extremisme. Twee jaar geleden werd daar nauwelijks melding van gemaakt. Vandaag is extreemrechtse radicalisering een groter probleem geworden dan Syriëstrijders of moslimextremisme.

In Vlaanderen kennen we ondertussen Schild en Vrienden. Vóór de camera verschijnen zij als nette heren in maatpak en hebben ze het over familiewaarden, de Vlaamse identiteit en een positief alternatief voor politiek correct denken, maar hun geheime chatgroepen staan vol seksisme, racisme, antisemitisme en de verheerlijking van wapens en nazisme. Het helpt niet dat bepaalde media Dries Van Langenhove, voorman van S&V, afbeelden als de ‘ideale schoonzoon’. Een groep academici en auteurs maakt zich naar aanleiding van berichtgeving bij de VRT ernstig zorgen over de “normalisering van extreemrechts denken” en “het laten opschuiven van de grens van het toelaatbare”. Voor veel Vlaamse jongens is deze neofascist, die verkozen werd in het parlement, vandaag een held.

Voedingsbodem

Behalve bij een kleine, harde kern is het koketteren met extreemrechts vaak oppervlakkig: een rebelse pose, machogedrag of meeloperij.

De 21ste eeuw maakt het de jongeren allesbehalve gemakkelijk. Dagelijks worden ze overspoeld door prikkels en informatie, en dat bevordert rusteloosheid en stuurloosheid. Sociale media vergroten hun kleine conflicten of pesterijtjes onbegrensd uit en verveelvoudigen de emotionele schade. Ze moeten zich proberen staande te houden in een drukkende prestatiecultuur. Instagram dwingt hen om beelden van een ‘perfect leven’ met elkaar uit te wisselen. Er zijn geen duidelijk omlijnde relatievormen meer en zelfs het geslacht is geen vanzelfsprekendheid meer.

De jongeren van vandaag werden groot met terreuraanslagen op het eigen grondgebied en zien hoe de toekomstkansen op een leefbare planeet met de dag afnemen. De vluchtelingencrisis en het gestook daarover van de rechterzijde, heeft bij hen het foute beeld gecreëerd dat we overspoeld worden door vreemdelingen.

Deze existentiële problemen, reëel of imaginair, veroorzaken een diepliggend gevoel van vertwijfeling en angst voor de toekomst. Daarbovenop komt een sociaaleconomische malaise. De millennials zijn de grootste slachtoffers van de crisis en het daaropvolgend besparingsbeleid. De gestage ontmanteling van de welvaartsstaat creëert bij hen onzekerheid en vertwijfeling. Het wordt steeds moeilijker om een betaalbare woning te vinden, of een vaste, voltijdse job. De jeugdwerkloosheid in België behoort tot de hoogste van de rijke landen en sinds 2000 is het percentage niet-actieve jongeren tussen 25 en 29 jaar met de helft toegenomen. Jongeren krijgen voortdurend te horen dat we ‘boven onze stand leven’. Ook al is het een flagrante leugen, zij onthouden eruit dat ze het financieel slechter zullen hebben dan hun ouders en dat ze wellicht geen pensioen meer zullen hebben. Ze geloven niet meer in een betere toekomst. Dat alles maakt jongeren vatbaar voor de sirenenzang van uiterst rechts.

Bij dat alles is de vraag niet waarom extreemrechts omhoog veert, maar wel waarom de traditionele partijen in elkaar stuiken. Het zijn de traditionele partijen en de Europese Unie die de zorgen en de problemen van de jongeren niet aanpakken. De traditionele politiek vertolkt niet meer de stem van de opkomende generatie en dat zet de deur open voor extreemrechts. Radicaal rechts richt zich tot groepen die geen herinnering meer hebben aan de extremistische opvattingen die geleid hebben tot de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog.

Mediaguerrilla

De Vlaams Belang-strategen hebben als geen ander de beïnvloedingskracht van de sociale media weten in te schatten en te benutten. Ze wisten perfect de kwaadheid en de angsten van heel wat mensen op te vangen en ze om te zetten in zeer eenvoudige taal en krachtige beelden. Tijdens de kiescampagne gaf de partij van Van Grieken meer uit aan advertenties op Facebook dan alle andere Vlaamse partijen samen. Ze bestookten de mensen met professionele video’s, memes, visuals en boodschappen. Met digitale massabombardementen bereikten ze tot 1,5 miljoen mensen per dag. In de laatste weken richtten ze zich vooral tot jonge kiezers tussen 18 en 34 jaar. Ze wisten hoe ze hun boodschap tot bij die jongeren konden krijgen.

De slim uitgedokterde digitale mediastrategie van het VB valt niet uit de lucht. We zien ze wereldwijd aan het werk. Digitale propaganda  was het geheim achter de verkiezing van Donald Trump, maar ook achter die van Javier Bolsonaro in Brazilië en in nog andere landen. Het brein achter deze strategie is Steve Bannon, de toenmalige campagneleider van Trump. Begin december hield Bannon een toespraak in het Vlaams Parlement op uitnodiging van het VB.

Deradicalisering

Hoe kunnen we de opmars van extreemrechts een halt toe roepen? Uit ervaringen met de andere vorm van radicalisering, het jihadisme, weten we dat dit niet eenvoudig is en dat die strijd op veel terreinen moet gevoerd worden.

Zonder aantrekkelijke toekomstvisie zullen jongeren in elk geval vatbaar blijven voor de bekoring van extreemrechts. Dat veronderstelt dat we resoluut een eind maken aan het besparingsbeleid en dat we de jeugdwerkloosheid stevig aanpakken. Dat is het fundament waarop al de rest berust. Een goed toekomstperspectief veronderstelt ook dat we drastische maatregelen nemen die een leefbare planeet in de toekomst garanderen.

Er moet democratische controle komen op de sociale media met nultolerantie voor fake news en alle vormen van fanatisme en haatdragerij. Er is hier nog veel werk aan de winkel. Op school moeten jongeren kritisch en veilig leren omgaan met de sociale media. Op dat vlak worden al heel wat inspanningen geleverd.

Tenslotte moeten jongeren, net zoals volwassenen, leren omgaan met diversiteit. Ze moeten leren ontdekken dat mensen van verschillende origine perfect kunnen samenleven en dat mensen van verschillende pluimage toch heel goed samen problemen kunnen oplossen. Het is een basiscompetentie van de 21ste eeuw. De sleutel daarvoor ligt in het onderwijs, het moet een van haar kernopdrachten worden. Grootschalig onderzoek leert dat leerkrachten daar alvast voor gewonnen zijn. Bij provocerend of haatdragend gedrag zal de kunst van de leerkracht erin bestaan om polarisatie te voorkomen of te ontmijnen. Voorwaar geen gemakkelijke opdracht. En ook al zijn er handige toolkits daarvoor, het komt opnieuw terecht in de koffer van de leraar, die al gebukt gaat onder een enorme planlast. Als onderwijs effectief een sleutel is om maatschappelijke problemen aan te pakken, dan zal daar moeten in geïnvesteerd worden, alleszins een pak meer dan nu het geval is.

De hele vraag is of we deze nieuwe radicaliseringsdreiging ernstig gaan nemen. De proporties zijn verontrustend genoeg, maar voorlopig blijft een politiek antwoord uit. Moet er misschien eerst een aanslag gebeuren à la Breivik of zoals in Christchurch? We hopen van niet.

 

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!