Maps to the Stars is een project dat al even meegaat. “Het duurde tien jaar om deze film afgewerkt te krijgen, niet dat ik er dagelijks mee bezig was,” zei de regisseur ons in een interview voor De Filmkrant, “Ondertussen draaide ik immers A History of Violence, Eastern Promises, A Dangerous Method én Cosmopolis. Ik heb er echter wel even over gedaan om juiste structuur én financiering voor de film te vinden”.

Omdat Cronenberg wou aansluiten bij de actualiteit veranderde er wel veel in die tien jaar. “Om de zoveel tijd actualiseerden scenarioschrijver Bruce Wagner en ik het script. Zelfs tijdens de opnamen voerden we nog een upgrade door”. Het werd een hedendaagse film die verwijst naar populaire acteurs, die Twitter en Facebook integreert en vooral iedereen laat rondlopen met modellen van mobiele telefoons die tien jaar geleden nog niet bestonden.

David Cronenberg

Angst vreet aan de ziel

Het hedendaagse karakter van Maps to the Stars spreekt ook uit de malaise die de personages in zijn greep heeft, in dit in Hollywood gesitueerd drama. De tragische anti-helden zijn net zoals hun zielsverwanten uit Cosmopolis (zie recensie) onprettig gestoorde slachtoffers van een droomfabriek die geen oord van verderf maar van vervreemding blijkt.

In dat opzicht is de film ook universeel, een tragisch surrealistisch drama over streven naar vrijheid en onsterfelijkheid. Het is meer dan een Hollywoodsatire in de lijn van The Bad and the Beautiful (Vincente Minnelli), The Big Knife (Robert Aldrich), Sunset Boulevard (Billy Wilder), The Player (Robert Altman) en Mulholland Drive (David Lynch).

David Cronenbergs Maps to the Stars.

“Niet enkel in Hollywood trachten mensen wanhopig hun bestaan te affirmeren,” aldus Cronenberg. Maps to the Stars is een schrijnend ‘Ik besta!’. Een van de personages is een ouder wordende en uitgerangeerde actrice, vertolkt door Julianne Moore. “Ze is doodsbang dat ze zal ophouden te bestaan” zegt David Cronenberg, “Havana Segrand is opzijgeschoven door de industrie en werd zo een levende dode”. Verschillende personages kruisen in Maps to the Stars elkaars Hollywoodpad en aanvankelijk lijken ze enkel wanhoop, ambitie, hebzucht en angst te delen. Tot hun traumatische verhalen blijken te overlappen. Bestaan of niet bestaan, dàt blijft echter de vraag.

Een grote disfunctionele familie

“Zoals meermaals in mijn films draait alles hier om disfunctionele familie, verstrengeld met een droomrealiteit,” aldus Cronenberg, “de vreemde onsterfelijkheid die kan bereikt worden in Hollywood, de wanhoop die zich meester maakt van mensen wanneer deze onsterfelijkheid hen ontzegd wordt én de boosaardigheid en wreedheid die daarbij de kop opsteken. Fundamenteel menselijke dingen krijgen door de Hollywoodcontext een specifieke textuur”.

“Ik ben niet geobsedeerd door Hollywood en voelde geen nood om de filmindustrie aan te vallen. Scenarist Bruce Wagner is geboren en getogen in Hollywood en voor hem is het een vertrouwd kader om te schrijven over krachtige, menselijke zaken. Zijn scenario levert een interessante kijk op fundamenteel menselijke dingen, die door de Hollywoodcontext een specifieke textuur krijgen”.

David Cronenbergs Maps to the Stars.

Epicentrum Hollywood Boulevard

De film opent met Agatha, een meisje dat met de Greyhound-bus in Hollywood arriveert en gedoemd lijkt een nevenpersonage te blijven. Maar deze jonge dame met gedeeltelijk verbrand gelaat blijkt een verschrikkelijk familiegeheim met zich mee te dragen. De komedie wordt zo langzaam een drama, de aanvankelijk karikaturale figuren worden complexer. Er is de ouder wordende actrice Havana, een nymfomane die niet terugschrikt voor vernederingen en die de stoppen doet doorslaan bij haar assistente Agatha (bloed op een zetel leidt tot bloed op een award).

Er is ook kindster Benje (“Hoeveel zomers heb ik meegemaakt? Dertien? Dat is al niet slecht”) en de limochauffeur die constant in beweging is, maar nergens geraakt. Er is ook de therapeut die vervreemding countert met hysterie en zelf een verknipte pater familias blijkt te zijn, gedoemd om naast zijn zwembad te sneuvelen.

David Cronenbergs Maps to the Stars.

Realiteit wordt fictie en omgekeerd

Maps to the Stars blijkt een incestueus familiedrama, waar gezinsleden de realiteit omzetten in fantasie (een ‘Bad Babysitter’-film over een reële tragedie) en de grenzen tussen werkelijkheid en verbeelding vervagen. De regisseur van Videodrome, The Fly, Naked Lunch en eXistenZ schuwt ditmaal de effecten, maar niet de visioenen. Hij gaat voor een fusie tussen realiteit en fantasme en serveert een naturalistisch Freudiaans sprookje, waarin het kwaad een familiale erfenis is en het verdrongene (het onbewuste én traumatische) zich als een virus verspreidt. Waardoor zowel mens als maatschappij vergiftigd worden.

Maps to the Stars is een metaforisch verhaal over de teloorgang van de hedendaagse samenleving. Enerzijds worden jong en oud gedreven door een sterk verlangen naar vrijheid. Niet toevallig sluit Cronenberg af met flarden uit een gedicht van surrealist Paul Eluard: “By the power of the word I renew my life; I was born to know you and to name you, freedom”.

Vrijheid en de trap naar de dood

Maar ook “on the stairs of death I write your name”. Want langzaam groeit bij enkele jongeren de overtuiging dat dood de enige vorm van vrijheid is. Een waanbeeld eigen aan een wereld geregeerd door illusies.

David Cronenbergs Maps to the Stars.

Het was scenarist Bruce Wagner die kwam aanzetten met het gedicht ‘Liberté’, maar Cronenberg maakte er een mantra van: “In Hollywood leeft een specifiek idee van vrijheid. Het wordt er verbonden met onsterfelijkheid en de kracht die je haalt uit bekendheid. Men gelooft dat overal gezien, herkend en verheerlijkt worden vrijheid oplevert. Terwijl dat niet zo is. Maar in de film groeit bij sommigen de overtuiging dat de dood de enige vorm van vrijheid is. Dit hield Bruce reeds bezig in zijn eerste roman, ‘Force Majeure’, die gaat over een limochauffeur in Hollywood en begint met het Eluard-gedicht. Ik absorbeerde zijn obsessie en toverde ze om in een essentieel deel van de film”.

Een tastbare malaise

In het universum van Maps to the Stars wordt de wereld bevolkt door mensen die manisch (in hun gedrevenheid naar vrijheid) én depressief (want angstig, pessimistisch en wanhopig) zijn. Energiek én ziek. Net zoals A History of Violence en Cosmopolis maakt Maps to the Stars een malaise tastbaar. Door de heersende brutaliteit is de mens getransformeerd in een monster. Een monster dat tragisch is in zijn menselijkheid.

David Cronenbergs Maps to the Stars.

‘Vrijheid’ is het laatste woord dat uitgesproken wordt in Maps to the Stars maar net zoals in Videodrome en eXistenZ lijkt iedereen geprogrammeerd. Toch is Cronenberg niet zo deterministisch: “Ik geloof in vrije wil en in vrijheid binnen bepaalde parameters”. Al bestaat er geen absolute vrijheid. “We worden geboren met de lichamen die we hebben en ook al zijn we soms succesvol in het veranderen van deze lichamen, toch botsen we op limieten,” stelt Cronenberg, “we geloofden lang dat onze hersenen nooit meer veranderen, eens ze op zestienjarige leeftijd volgroeid zijn, maar nu weten we dat ons brein constant blijft veranderen. Nieuwe neuronen ontwikkelen zich terwijl andere afsterven”.

Rebelleer, herontdek jezelf

Cronenberg ziet ons brein niet als een computer maar als “een soort regenwoud in permanente overlevingsstrijd. Onze hersenen transformeren dus constant terwijl ook ons DNA niet absoluut is. We hebben een soort structureel DNA maar sommige elementen kunnen, afhankelijk van onze omgeving, aan- of uitgeschakeld worden”.

De anti-helden van A History of Violence, Cosmopolis en Maps to the Stars zijn onder invloed van het kapitalistisch systeem omgevormd in brutale monsters maar tegelijk schuilt er ook een rebel in hen. Iemand die zich verzet tegen programmatie, vervreemding en uitbuiting. “Iedereen is tot op zekere hoogte het slachtoffer van cultureel programmeren,” stelt Cronenberg, “maar er komt een moment waarop je beslist je daartegen te verzetten, dingen aan te passen, Dat is géén gevecht tegen voorbestemdheid maar wèl een strijd om je eigen identiteit te vinden, jezelf te ontdekken”.

David Cronenbergs Maps to the Stars.

De mens, een tragisch monster

Daar waar Cosmopolis een kritiek was op de mentaliteit die kan ontstaan wanneer hebzucht de drijvende kracht bij kapitalistisch ondernemen wordt, rekent Maps to the Stars af met de brutaliteit, het narcisme en egoïsme van mensen die via bekendheid een bewijs van bestaan willen afdwingen.

Daarbij dreigen ze hun menselijkheid te verliezen. In een schrijnende scène doet actrice Havana Segrand alsof ze meeleeft met een concurrente, wanneer die haar zoontje verliest. Zodra ze de telefoon heeft neergelegd voert ze echter een vreugdedansje uit. Een rol die goed is voor een comeback lacht haar nu toe.

Dit verlies aan menselijkheid baadt in melancholie. Het monster dat Havana geworden is blijft immers tragisch. Juist omdat ze nog een zelfbewustzijn heeft stelt Cronenberg, “het monster in Jaws is geen tragische figuur omdat het slechts een machine is, het heeft geen bewustzijn. Maar bij een mens blijft er, ook al is hij getransformeerd in een monster, altijd een zelfbewustzijn dat hem of haar tragisch maakt”.

David Cronenbergs Maps to the Stars.