In de krant De Morgen gaat Tinneke Beeckman op zoek naar de basis van het kritisch potentieel bij de hedendaagse intellectueel. Daarbij komt de zogenaamde onafhankelijkheid van diens kritisch onderzoek centraal te staan. Dit lijkt me tegenstrijdig met de overvloed aan “onafhankelijke” opinies en blogs die het medialandschap en internet vandaag overspoelen. Het ontbreekt de geïnteresseerde lezer aan de achterliggende engagementen of belangen bij een fel gefragmenteerde informatiedoorstroming.

Intellectuele arbeid onderscheidt zich niet door maagdelijkheid, wel door het bewust omgaan met commerciële strategieën of frustaties die zo niet onderhuids meegegeven worden.
Er is hoegenaamd niets fout aan het verkopen van een product, maar de verkoper heeft enkel belang bij het aanprijzen van zijn product. In de hedendaagse marketing hoef je dan zelfs niet noodzakelijk over het product te communiceren, maar eerder de aandacht van de consument eventjes vast te krijgen.
In de academische wereld komen ego’s en carrièreplanning te vaak op de voorgrond.
Kortom, niemand is vrij van belangen of engagementen en dus komt het erop aan er expliciet en zo eerlijk mogelijk mee om te gaan.

Vrijheid als voorwaarde voor correcte intellectuele arbeid lijkt me te beperkend als uitgangspunt. Het ontbreekt cynisme (beschrijving zonder afdoend alternatief) of populisme (gefragmenteerde aanpak, soms ook op basis van vooroordelen en vijandsbeelden) niet aan vrijheid, maar wel aan een gedegen analyse die binnen het algemeen belang geplaatst wordt.

De eventuele bedreiging van de veiligheid van de intellectueel is al evenmin een tastbaar criterium voor diens maatschappelijke meerwaarde tenzij je er vanuit gaat dat vrije meningsuiting of vrij onderzoek per definitie incompatibel zouden zijn met een gevestigde mening. De wijze waarop meningen in de praktijk met elkaar de confrontatie aangaan staat dichter bij de uitoefening van macht en tegenmacht dan bij de reële meerwaarde van elk van de partijen in de dialoog.

Neen, ik denk dat integer engagement en/of geëxpliciteerde belangen een gunstiger voorwaarde zijn om tot een geïnformeerde intellectuele oefening te komen dan een afstandelijke houding. De echte intellectuele arbeid bestaat erin om de eigen engagementen te confronteren met het algemeen belang. In die zin is intellectueel nadenken geen eenzame bedoening en het compromis als maatschappelijke uitkomst niet noodzakelijk verwerpelijk.