In hun permanente zoektocht naar “deskundigen” die iets over de oorlogen in Oekraïne en Gaza kunnen zeggen zijn enkele media nu bij de diplomaten beland. De gepensioneerde diplomaten – die in actieve dienst zijn vermoedelijk niet zo geschikt om te interviewen – zoals Frans van Daele en Johan Verbeke onlangs in de Standaard en nu recentelijk Mark Geleyn in Doorbraak. Dat levert akelige dieptepunten van politiek denken en diplomatiek inzicht op, en leidt tot de benauwende vraag: hoe achterlijk is de actieve Belgische diplomatie?

In de Standaard was er op 6 april het interview, afgenomen door de blijkbaar half ingedommelde Koen Vidal, onder de titel: “Oud-diplomaten Frans van Daele en Johan Verbeke zijn stellig: “Net als Poetin moet Europa de taal van ‘hard power’ spreken”.

Dat klinkt niet naar diplomatie en de “analyses” en commentaren van de beide heren, door Vidal voorgesteld als “de éminences grises” van de Belgische diplomatie, zijn navenant. Zij zeggen niets over het uitlokken van de oorlog door de VS en hun NAVO, over de geopolitieke achtergrond daarvan, over de diplomatieke geschiedenis van het conflict met de akkoorden van Minsk, waarin het Westen valsspeelde, over de vredesonderhandelingen kort na de militaire interventie van Rusland die door Engeland en de VS onderuitgehaald werden…

Zij zeggen ook niets over de mogelijkheden voor een onderhandelde oplossing en dat is logisch, want zij blijken niet in staat om het probleem in diplomatieke termen te bespreken. Welke belangen zijn in het spel? Welke tegemoetkomingen zijn mogelijk? Het door het Westen getorpedeerde vredesoverleg in Istanboel van maart en april 2022 maakte al duidelijk dat het Rusland op de eerste plaats om zijn veiligheid ging, namelijk de neutraliteit van Oekraïne. (Dus zeker geen NAVO-lidmaatschap.)

Dat laatste was ook al duidelijk bij de Minskakkoord van 2014. Daarbij stemde Rusland in met het behoud van de territoriale integriteit van Oekraïne (tegen de zin en het belang van de zich afscheurende Donbasrepublieken) op voorwaarde van neutraliteit van Oekraïne. Het ging en gaat Rusland niet om expansie, maar om veiligheid. De Russische Federatie heeft al het grootste grondgebied van alle staten in de wereld – met een weelde aan grondstoffen –  en hoeft dat niet uit te breiden. En zijn bevolking is te klein om zo’n uitgebreid gebied te vullen.

Toch spreken de twee geïnterviewde grijze eminenties op geen enkel moment over de veiligheidsbekommernissen van president Poetin, maar uitsluitend over “de Russische expansiedrift”, de “militaire expansiedrift”, en dat is die van een “oorlogszuchtige despoot”. Dit is ook in volkomen miskenning van de Russische poging om via de Minskakkoorden een vreedzame oplossing van het conflict te bekomen. De oud-diplomaten zien alleen de hang naar ‘brute macht’ van Rusland.

De sprookjes van de diplomaten

Dat de NAVO zich niet hield aan de toezegging niet uit te breiden naar het Oosten en nu al een flinke omsingeling van Rusland heeft gerealiseerd, waaraan Oekraïne als schakel nog ontbreekt, is geen punt voor de eminente grijsaards.

Zij zwijgen over de pogingen van Rusland om nauw samen te werken met de andere Europese landen, tot en met Poetins voorstel om Rusland te integreren in de NAVO. En ook over de goede economische samenwerking tussen Rusland en Duitsland, o.a. de levering van Russisch gas aan Duitsland en de koppeling van de Russische en de Franse kernenergiebedrijven.

Ook geen woord over de dwaze sancties van het Westen tegen Rusland, waarmee de Europese landen zichzelf in de voet schoten en schieten en tegensancties van Rusland uitlokten. Dat interesseert de diplomaten niet.

Wel houden zij van sprookjes, zoals dat van de lange vrede in Europa die nu doorbroken zou zijn door de Russische militaire interventie. De NAVO-aanval op Joegoslavië – totaal illegitiem – willen zij zich niet herinneren, tenzij als een Servische “etnische zuivering” – de NAVO-legitimering voor een schandelijke oorlog tegen een soevereine staat met een flink aantal burgerslachtoffers door NAVO-oorlogstuig.

Een ander sprookje is dat van de militaire dreiging die Rusland zou vormen voor de Baltische staten, andere Oost-Europese landen en zelfs West-Europa. Daarvoor geven de grijze experten geen enkel bewijs of argument. En zij zwijgen wijselijk over het omgekeerde: de omsingeling van de flank van Rusland die de NAVO doorgevoerd heeft en probeert af te ronden door Oekraïne in te lijven.

“Wij gaan ons niet laten doen”

De diplomaten denken en spreken niet als diplomaten, maar als militairen, en dan wel als de haviken onder hen. De Duitse bondskanselier Scholz wordt bekritiseerd omdat hij voor de-escalatie pleit: “Dat is een volstrekt foute opstelling, die in strijd is met de positie die het Westen momenteel aan het opbouwen is. Onze boodschap moet duidelijk zijn: wij gaan ons niet laten doen.”

De diplomaten, die niet denken als diplomaten, maar als krijgsheren, weten het zeker: “De Russen zijn onze vijand. (…) Wij Europeanen zijn altijd voor soft power geweest, maar nu moeten we de taal van Poetin durven spreken, de taal van hard power. Er staat een brute macht tegenover ons en we moeten die met een stevige tegenmacht van antwoord dienen.” “Wij Europeanen” hadden niets te maken met de oorlog in Irak, die in Afghanistan, die in Joegoslavië, die in Libië? Of was dat krijgsgeweld “soft power”?

Het grijze duo vindt onderhandelingen nog niet aan de orde. Zelenski staat zwak en dan zou een compromis nadelig uitvallen. “Nu onderhandelen zou nadelig zijn voor Oekraïne en indirect ook voor de Europese veiligheid.” En ook is er het risico dat “de sterkste partij de zwakke tegenstander tot zware toegevingen” zou dwingen.

Heel even duikt aan het slot van het gesprek een glimp van realisme op, en Westerse partijdigheid. De belangen van Oekraïne en die van de EU lopen niet helemaal gelijk, geven de eminenties toe. Zelenski wil de Russen verdrijven en heel het vroegere Oekraïense grondgebied terugkrijgen. De EU is minder geïnteresseerd in de Donbas en de Krim…

De twee diplomaten zouden zakken in een examen geopolitiek: de achterliggende strategie van de VS die Europa en Rusland uit elkaar willen drijven en Rusland willen verzwakken en zoveel mogelijk beschadigen om de handen vrij te hebben in het conflict met China waar ze op aansturen, blijft onvermeld.

Een Belgische ambassadeur van Israël

En dan is er nog oud-ambassadeur Mark Geleyn, ooit ambassadeur in Israël en in Duitsland, en directeur-generaal op Buitenlandse Zaken.  Hij schrijft in Doorbraak van 3 mei over de mogelijke aanhoudingsmandaten van het Internationaal Strafhof voor Israëlische hoogwaardigheidsbekleders zoals premier Netanyahu, defensieminister Gallant en stafchef Halevy.  “Worden die uitgevaardigd, dan belanden we in een heel nieuwe dimensie van de existentiële oorlog die Israël momenteel voert. Met verregaande gevolgen.”

Geleyn praat de hele tijd alsof hij ambassadeur van Israël is. Hij bekijkt de zaken niet als diplomaat en ook niet vanuit het recht, maar als verdediger en propagandist van Israël en bekritiseert het Internationale Gerechtshof als “vijand” van Israël. Zijn afwijzing van het IGH is ideologisch: het biedt “vrij spel “aan politieke rechters met een agenda tegen Amerika, tegen Israël, en tegen het Westen zelf.”

Over het afslachten van de burgerbevolking in Gaza schrijft Geleyn vol waardering: “De manier waarop Israël bij zijn operatie in Gaza het aantal burgerslachtoffers beperkt kon houden, is verbluffend”. En: “Heel die tijd werkt de Biden-administratie de Israëlische regering en leger diplomatiek en militair tegen.  Dit terwijl een koor van westerse regeringen zonder ‘skin in the game’ Israël berispt of veroordeelt.”

Bidens tegenwerking door voortdurend bommen te sturen aan Israël? En waar is dat koor van Westerse regeringen dat Israël veroordeelt? Waar zijn de sancties, waar is het verbreken van de diplomatieke betrekkingen? Hooguit wat schuchtere kritische opmerkingen, hier of daar.

En dan: “Dit is geen oorlog als een andere. De staat Israël wordt aangevallen door een terreurcoalitie, maar slaagt erin een overwinning te behalen. Die overwinning wordt vervolgens door de acties van zijn westerse bondgenoten omgezet in een politieke nederlaag. Het is een bittere ervaring. Maar de prijs daarvoor zal niet uitsluitend door Israël betaald worden, want de ambitie van de terreurcoalitie is het Westen zelf.”

Geleyn heeft een gestoorde verhouding tot de realiteit: Israël is er na een half jaar zware oorlogsvoering met overtreding van alle normen van ethiek en oorlogsrecht nog niet in geslaagd Hamas klein te krijgen, maar wel de burgerbevolking van Gaza te decimeren en in de ellende te storten, van voedselgebrek tot ziekten en ontbreken van medische zorg.

Westerse staten die het opnemen voor Hamas? De EU doet Hamas af als een terroristische organisatie, net als Israël zelf. Een terreurcoalitie? De weinige bondgenoten van Hamas? Die willen het Westen om zeep helpen? Iran bijvoorbeeld, helemaal omsingeld door Amerikaanse basissen? Wat een dwaas fantasma!

Het geraaskal van deze gepensioneerde diplomaat roept alweer de vraag op hoe de nog niet gepensioneerde diplomaten denken…

Koen Vidal, Oud-diplomaten Frans van Daele en Johan Verbeke zijn stellig: “Net als Poetin moet Europa de taal van ‘hard power’ spreken”, in de Standaard 6 april 2024

Mark Geleyn, Israël heeft er een vijand bij: het Internationaal Strafhof, in: Doorbraak 3 mei 2024

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier