Begin september begonnen organisaties uit het middenveld nattigheid te voelen. De spaarzame lekken uit de onderhandelingen tussen N-VA, Open VLD en CD&V beloofden weinig goeds. 78 organisaties publiceerden toen al een brief waarin ze alarm sloegen over de hakbijl die boven het hoofd van gelijkekansenorganisaties zweefde.

Toen het regeerakkoord eindelijk integraal online kwam, werd het al snel duidelijk. Deze regering zet een ongeziene aanval in op alle organisaties en instanties die de afgelopen jaren een kritisch geluid lieten horen. Er wordt gehakt in hun subsidies of ze worden gewoon afgeschaft.

Soms staat hun naam gewoon botweg in het regeerakkoord. Zo mochten ze bij de Woonraad lezen dat ze opgeheven worden. De Woonraad is een adviesraad die de vinger aan de pols hield bij het maatschappelijk middenveld, onafhankelijke deskundigen en vertegenwoordigers van lokale besturen. Niet nodig, vindt de regering.

Onheilspellend

Op andere plaatsen klinkt het dat er ‘minder versnippering en een rationalisatie van het werkveld’ moet komen. Dat is onheilspellend nieuws voor kleinere organisaties als de vrouwenbewegingen Ella en Furia, maar ook voor een grotere beweging als Netwerk tegen Armoede.

In het regeerakkoord staat ook dat de regering niet langer etnisch-culturele organisaties wil steunen. Van het Minderhedenforum zal nog weinig overblijven. Voor organisaties als Merhaba en FMDO wordt het vechten om te overleven.

Vorige donderdag gaf kersvers minister van Cultuur Jan Jambon meer uitleg bij zijn plannen in de Commissie van het Vlaams Parlement. Veel geruststellends viel daar niet te horen. Jambon zei bijvoorbeeld: “We zullen geen enkel advies zomaar aan de kant schuiven. We zullen ook geen enkel advies als een dictaat bekijken. We zullen als politiek verantwoordelijken de vrijheid nemen om een advies op zijn waarde te beoordelen en ons af te vragen of het in het beleid van de regering past en in het project dat de regering naar voren schuift.”

Alleen als het past

Dat sloeg op een andere bedenkelijke passage uit het regeerakkoord waarin gesteld wordt dat de regering de voorstellen van de adviescommissies in de sector sociaal-cultureel werk niet zomaar zal volgen. Het is bijzonder straf dat Jambon hier zegt dat sociale bewegingen enkel subsidies kunnen krijgen als hun acties en campagnes passen in het regeringsbeleid.

Marius Meremans, cultuur‘specialist’ van N-VA, kwispelde vrolijk mee met zijn kopman: “Zij kunnen bondgenoten zijn, ze kunnen een aantal zaken realiseren, maar ze kunnen niet in de plaats treden van de politiek. Het is toch logisch dat, als je een regeerakkoord maakt en je daar richting aan wilt geven, je daar ook de middelen voor krijgt om daar bij te sturen of richting te geven.”

Na enkele vragen van de oppositie zegt Jambon dan plots het omgekeerde: “Het feit van maatschappelijk actief te zijn rond een thema en zelfs bij uitstek standpunten in te nemen of te activeren voor zaken die niet mijn mening zijn, is absoluut geen criterium in het erkennen of niet erkennen en subsidiëren of niet subsidiëren.”

Over de etnisch-culturele organisaties had Jambon ook iets te zeggen: “De etnisch-culturele organisaties zullen moeten aantonen dat zij zich zowel qua interne organisatie als qua activiteiten die ze ontplooien, niet terugplooien op de etnisch-culturele afkomst en een ruimere doelgroep vooropstellen.”

Niet langer kritisch

Alle vormingsinstellingen, verenigingen en bewegingen moeten eind dit jaar een nieuw beleidsplan indienen. Ze dingen zo mee naar een subsidie voor de komende vijf jaar. De criteria en procedure werden vastgelegd in het decreet Sociaal-cultureel volwassenenwerk waar tot 2017 aan gesleuteld werd in het parlement. De organisaties leggen momenteel de laatste hand aan die beleidsplannen, maar ze weten momenteel niet wat de spelregels zullen zijn. Jambon benadrukte dat het decreet herschreven wordt. “Het is dus de bedoeling om nog dit najaar, zo snel als mogelijk, een nieuw decreet of een aanpassing van het decreet te laten goedkeuren in het parlement.”

In het oorspronkelijke decreet werd nog gewezen op het belang van de ‘kritische rol’ van bewegingen. In het regeerakkoord is daar geen sprake meer van. Daar gaat het enkel over ‘inzetten op gemeenschapsvorming, verbinding, samenwerking, segregatie tegengaan, bruggen bouwen en formeel en informeel leren’. Bewegingen en verenigingen moeten (mogen) dus niet langer kritisch zijn, maar moeten ‘verbinden’ en aan ‘gemeenschapsvorming doen’.

Meer rechts

Er zitten nog wel wat adders onder het gras in het regeerakkoord. Zo staat er dat de regering rekening wil houden met “de breedte van het draagvlak en de maatschappelijke relevantie van de organisatie”. Op zich lijkt dat redelijk, maar dergelijke zinnetjes moet je linken aan andere stukken uit het regeerakkoord. Zoals wanneer de regering van de VRT eist dat er ‘in haar programma’s een breed geschakeerd palet aan opinies aan bod komt’.

In interviews maakte Jambon ondertussen al duidelijk wat dat in de ogen van N-VA betekent. “In het regeerakkoord staat dat de VRT alle relevante opinies aan bod moet laten komen, van links tot rechts. Bij de N-VA vinden we dat links een te groot forum krijgt in vergelijking met hun maatschappelijke relevantie”, zei hij in Humo en hij voegt er meteen aan toe dat de nieuwsdienst ook klimaatontkenners in de studio moet uitnodigen. Zo krijgt de ‘maatschappelijke relevantie’ die van sociale bewegingen verwacht wordt meteen een heel specifieke inhoud: meer (extreem)rechts!

Het mag duidelijk zijn: deze regering haalt het grof geschut boven om af te geraken van de luizen in de pels. De sector van het Sociaal-cultureel volwassenenwerk die bij de vorige besparingsoperaties al 13 tot 47 procent per organisatie ophoestte, dreigt grondig dooreengeschud te worden. Als het van N-VA afhangt, wordt de VRT verder uitgekleed en omgevormd in een Vlaams-nationalistische staatszender.