Monseigneur Saliège (foto: Wikipedia)
Frankrijk is erg trots op zijn laïcité, de regeling voor de scheiding van godsdienst en staat die in 1905 in de wet werd vastgelegd. Maar die laïcité is vandaag niet alleen omgebogen tot een strijdmiddel tegen de islam, ze blijft ook in haar klassieke vorm voor conflicten zorgen. Kan een beeld van de aartsengel Michaël op een openbaar plein voor een kerk? En kan een staatsschool de naam krijgen van een katholieke bisschop?
Ik had het hier eerder al over het beeld van de aartsengel Michaël op het plein voor de Sint-Michielskerk in Sables-d’Olonnes. Een laïcistische vereniging heeft actie gevoerd tegen dat beeld omdat de plaatsing ervan strijdig is met de wetgeving van 1905: in de openbare ruimte mogen geen religieuze tekens of symbolen geplaatst worden, met uitzondering van kerkhoven of musea. De burgemeester van de gemeente en een groot deel van de bevolking vinden dat het beeld op die plaats moet kunnen, maar het gerecht oordeelde daar anders over en besliste dat het beeld moet worden verwijderd. De gemeente ging in beroep, maar ook de rechtbank van Nantes oordeelde zopas hetzelfde en bekrachtigde het eerdere vonnis. De burgemeester wil de zaak nu voorleggen aan de Raad van State.
“Joden zijn onze broeders”
Een heel ander geval doet zich nu voor in Toulouse. Daar werd op 1 september de scholengroep Saliège ingehuldigd in aanwezigheid van o.a. de Minister van Nationale Opvoeding Pap N’Diaye. De scholengroep werd genoemd naar de aartsbisschop en latere kardinaal Jules Giraud Saliège (1870-1956). Dat is een grote naam in de geschiedenis van het verzet tegen de vervolging van Joden en andere rechteloos verklaarde personen. In een brief van 23 augustus 1942, die in alle parochiekerken van het diocees Toulouse moest worden voorgelezen, nam de kerkelijke leider openlijk stelling tegen de vervolging van de Joden: “Zij behoren tot de mensheid. Zij zijn onze broeders zoals vele anderen. Een christen mag dat niet vergeten.”
Omwille van dit engagement werd Saliège door president De Gaulle “compagnon de la libération” genoemd. Hij werd in Frankrijk geëerd met de Légion d’honneur en kreeg van de Joodse vereniging Yad Vassem de eretitel “Juste parmi les nations”. Maar deze pleitbezorger van de rechtvaardigheid komt nu postuum in moeilijkheden omdat zijn engagement christelijk gemotiveerd was. De moraal was voor hem door God ingegeven en onuitwisbaar. Kan zo’n visie wel vermeld of geciteerd worden binnen een schoolgebouw van de overheid? Kan zijn naam eigenlijk wel gegeven worden aan een staatsschool?
Een syndicaat, het FSU-Sniupp, stelt dat de inhuldiging van de scholengroep, waarop ook vertegenwoordigers van de godsdienst aanwezig waren, gebruikt werd als een “politieke tribune om opinies uit te drukken die niet thuishoren in een school”. Bijzondere aandacht heeft het syndicaat voor een gedenkplaat in de hal van een schoolgebouw, waarop Saliège in kerkelijk gewaad staat afgebeeld en waarop de brief van de aartsbisschop wordt geciteerd, met de woorden over de morele plicht die van God komt en met een gebedsoproep: “Onze Lieve Vrouw, bid voor Frankrijk”. Het syndicaat ziet hierin een aantasting van de laïciteit en van de neutraliteit van het staatsonderwijs en heeft protest aangetekend bij de burgemeester en bij het orgaan dat toezicht houdt op de laïciteit.
Religieus gefundeerd politiek engagement niet aanvaardbaar?
Het is nu afwachten hoe de Conseil d’État zal beslissen over het beeld van de aartsengel, maar eigenlijk lijkt de situatie duidelijk: er is een flagrante overtreding van de wet. Er is niets tegen een beeld van de aartsengel, maar het kan niet op een openbaar plein staan. Wel in de kerk of op de grond van het kerkgebouw. Maar achter de strijd om het beeld zit katholiek revanchisme: de gedachte dat Frankrijk een christelijk land is en hoort te blijven, wat regelrecht in strijd is met de laïcité die juist stelt dat de staat levensbeschouwelijk neutraal is.
Ingewikkelder lijkt de zaak rond Monseigneur Saliège. Hier gaat het niet om de openbare ruimte, maar om een overheidsgebouw. Het maatschappelijk engagement van Saliège is onomstreden, net zoals zijn ering door de Franse staat. Maar is het feit dat zijn menslievendheid en zijn vaderlandsliefde religieus onderbouwd en omkaderd waren een reden om een school niet naar hem te noemen en een gedenkplaat in het schoolgebouw te verwijderen of aan te passen? Worden die gediskrediteerd door de religieuze omkadering? Moet de Franse staat niet blij zijn dat er zulke mensen bestonden of nog bestaan? De staat was er dankbaar om, zoals uit het officiële eerbetoon blijkt. Mogen leerlingen daar niet mee geconfronteerd worden? Is de religieuze omkadering van Salièges politiek engagement een gevaarlijke besmetting?
Ik ben geneigd te vinden dat er met die schoolnaam en die gedenkplaat niets aan de hand is, zij zijn een respectabel getuigenis uit de Franse geschiedenis en de jeugd mag en moet daarmee geconfronteerd worden. De laïcité lijkt me in dit geval ontaard tot een ziekelijke allergie voor religie. Maar zonodig zal ook hier de Conseil d’État de knoop moeten doorhakken.
https://www.dewereldmorgen.be/community/gevecht-om-een-engel/
“Franse kernenergie? Ongelooflijk dat hun leugencam... 
