Update: nabeschouwing met professor emeritus Michel Cloet, historicus: 20 oktober.

Gisteravond hadden we een long time friend te gast voor het avondeten. Hij is een bemiddeld man, maar ook een ingoed mens. Die een pleegkind heeft genomen sinds vele jaren, die vanavond in Leuven was gekomen in het kader van zijn structurele engagement, vrijwillig een bepaald soort sociale werken levert. Marginale, veroordeelde mensen morele bijstand biedt. We zien elkaar enkele keren per jaar, we delen sinds jaar en dag bepaalde passies, houden van dezelfde sporten en delen de behoefte dieper na te denken over meer wezenlijke dingen. We trachten ons nuttig te maken voor wie minder kansen kreeg of in de knoei zit.

Een van de onderwerpen die wij onderzoeken is de betekenis van geluk voor de mens. De rol van geld en bezit daarin. De vraag wat je als mens echt rijk maakt, wat maakt dat je een geslaagd leven leidt. Wij gaan de vraag wie wij zelf zijn ook zelden uit de weg; we vragen ons geregeld actief af, “Waarom zijn wij hier?” Als schepsel in de tijd en in de kosmos, zeg maar. We doceren allebei geregeld over de natuur en houden met een groot hart van de dieren en het bos. Het wederzijds vertrouwen is groot en dat maakt dat we geregeld veel leren van elkaar, omdat we naast de gelijkenissen op een aantal punten op nogal verschillende manier in het leven staan.

Vanavond had ik een eenvoudige maaltijd klaargemaakt. Mijn vriend was opgehouden bij het werk, en ik had mijn portie al op. We hielden onze conversatie bij sfeerlicht terwijl hij de kabeljauwburger, het slaatje en de long grain rijst binnenwerkte.

Hij was met zijn motorfiets gekomen.,  een grote sportieve BMW die hij in de zomers inzet om verre solitaire reizen te maken naar vrienden en geliefde landschappenen biotopen. Het onderwerp komt op luxe wagens. Hij rijdt zelf met een mooie, grote, krachtige maar niet buitensporig dure of luxueuze auto. “Denk je dat de bezitters van een grote Porsche of Tesla gelukkiger zijn?” vraagt hij me op bepaald moment. En hij gaat verder. “Neen hoor! Die zijn vaak erg ongelukkig.” Door zijn beroep van notaris komt hij in contact met puissant rijke lieden. Ik kan mij daar wel wat bij voorstellen: bang dat er krassen op je carrosserie komen, elke dag bezorgd of zelfs in paniek over de beurskoersen…

“Die mensen maken het zich gemakkelijk; zij vergaren bezit, [pronken met voertuigen], op een manier die algemeen aanvaard is. Zij worden echter vaak door innerlijke twijfel geplaagd. Weten niet of ze goed leven.” hoor ik de vader van vijf zeggen. Terwijl mijn kompaan zichzelf bijschept van het slaatje dat ik heb afgewerkt met Griekse olijfolie en azijn van het merk Blauwe Hand, gaat hij verder.

“Onlangs had ik een verkoop van vastgoed in Knokke Het Zoute; het duurste van het duurste… Wel, die mensen, betrokken kopers en verkopers waren… zo ongelukkig als het maar kan. Allemaal inderdaad bezig met dat materiële bezit; en daardoor existentieel bezorgd en bang. Bevreesd ijverend opdat hun bezit toch nog maar zou groeien, bang dat het zou kleiner worden. Je vraagt je af of die mensen zich nooit de vraag stellen, “Waarom ben ik hier eigenlijk? Met wat ben ik bezig?”
-Onlangs had ik nog een [klant], gaat de vijftiger verder, een oude man, boven de tachtig.. en nóg was hij als bezeten elke dag obsessief bezig met zijn bezittingen, met wat hij allemaal had verdiend en met het trachten vergroten daarvan. – Het maakt nochthans geen enkel verschil uit [wanneer]…!  “Op de dag dat je sterft” vul ik aan. “Je geld is geen polsstok waarmee je de Styx [de rivier die volgens de Grieken het dodenrijk van onze wereld scheidt] beter kunt oversteken”, voegde ik mijn metafoor toe, “eerder integendeel!”

Illuminati? Kwaadwillige politici?

Wij hebben het dan nog even over de mening die bij minder begoeden, minder invloedrijke mensen nogal eens schijnt te leven: dat hun lot, dat hen lastig en te zwaar lijkt, vooral te wijten is aan de onwil van mensen met meer middelen, van politici en “de rijken”.  Die … als zij zouden willen, en maar echt hun best deden, hen het lot snel veel beter konden maken. Met een toverstok als het ware.

Quid non est.

=======================

Het lijkt mij na zestig jaar observeren en overdenken inderdaad zo dat tussen de diverse sociaal-economische klassen bepaalde grote, collectieve misverstanden en vooroordelen heersen.

Mijn vriend deelt ook de mening dat sociale media er geen goed aan doen. ” Mensen zitten in groepjes met anderen die hetzelfde denken. Mensen zouden juist moeten met heel andere mensen omgaan dan henzelf”, zegt hij. Gelauwerd schrijver Stefan Hertmans maakte deze analyse nog onlangs in De Morgen, zo merk ik later, ik deel die passage op mijn profiel.

_____________________________

Mijn oude makker, die zichzelf beschouwt als “a country boy”, hij houdt ook een kleine kudde schapen,  geeft mij dan een compliment, een aanmoediging. De christelijke leer stelt dat je beter niet te hard werkt om bezit te vergroten; “Verzamel integendeel schatten in de hemel, waar mot en worm er niet aan kunnen knagen” staat in de evangelies. Ik haal dat aan en mijn bemiddelde vriend benadrukt dat. “Dat is net de bezinning van vandaag”, zegt hij, on het dagelijkse leesrooster dat ik volg. Hij zegt dat hij in mij iemand ziet die op deze manier tewerk gaat. De vijftiger weet dat ik vele jaren actief was in psycho-sociaal werk als vrijwilliger. Hij is zelf een toegewijd student van de bijbel en het christelijk geloof; volgde in de zomer een cursus van een week in een abdij onder leiding van een arts, een Jezuïet. Gebruikt dus een dagelijks lesrooster met citaten uit de evangelies en het eerste testament met een duiding erbij.

Het betreffende eeuwenoude wijze woord wil ik zelf graag pogen naar vandaag te her-talen: “Verzamel schatten in je hart en in je geest. Bouw je persoonlijkheid op. Doe wat goed is voor anderen.”

 

Mijn vriend en ik denken dan aan sociale inzet waarmee je als medemens een soort krediet bij het lot, een soort zegening van de God der christenen kunt verwerven.

En aan zaken, deugden, als zelfkennis en mensenkennis. Wijsheid. Die je ook juist opdoet door steunende omgang met ongelukkigen.

Persoonlijk heb ik sinds de kindertijd gedacht dat ik heel tevreden wil kunnen zijn op de dag, in het uur dat ik zal sterven. Vreemd toch, dat nogal wat zeer rijke tijdgenoten daar blijkbaar nooit aan denken.

Nabeschouwing 20 oktober

Geldbezit nastreven is een Verslaving

Goede morgen, lezers.

Ik werd vroeg opgebeld door een vriend van negentig, mijn oud-professor Geschiedenis, Michel Cloet. Hij had de drie teksten die ik de afgelopen dagen had geschreven, gelezen. Deze over de conversatie met de bemiddelde vriend, deze over de ontmoeting met de psychoticus, en de recensie over de kleurige graphic novel van prijswinnaar Joris Mertens.

De professor begon ons gesprek met :
“Stefaan, u.schrijft.wel.zéér.goed!”
“En zo snel”

Ik had gisteren vermeld dat ik de recensie in minder dan drie uur had geschreven.

Inhoudelijk was de geleerde man, die onder andere onderzoek deed met studenten en promovendi naar het geluk in het verleden, het helemaal met mijn bemiddelde vriend en mij eens:

“Voor veel mensen betekent de verwoede inspanning gedaan voor het verwerven van meer materiële rijkdom, een evenredige innerlijke ver-árming!”

Wij besloten dat voor bepaalde mensen bezit en kapitaal verwerven een grote verslaving wordt.

Een verslaving als een andere, schadelijk, en die ten koste gaat van de intermenselijke contacten.

Een unieke verslaving, waar echter zeer weinig op gewezen en kritiek op gegeven wordt in de wereld.

Helaas moest de conclusie ook zijn, dat hoewel grote morele figuren zoals Jezus Christus daar heel terecht hebben tegen gewaarschuwd, de mens gesloten blijft voor dit soort Wijsheid.

Wijsheid, zij blijkt niet overdraagbaar zoals gewone, technische kennis. Wetenschappers in allerlei domeinen staan op de schouders van grote voorgangers. Met levenswijsheid gaat dat niet. Die moet onvermijdelijk ieder persoonlijk voor zich telkens weer verwerven…