Een provocerende titel, niet? Maar een mens moet zich de vraag durven stellen. Waar zijn we in hemelsnaam mee bezig? Wie de moed heeft om de socio-ecologische realiteit onder ogen te zien, kan niet anders dan besluiten dat het inderdaad de blinden zijn die de blinden leiden. Te midden van een gigantische systeemcrisis, blijft de kritiek doorgaans oppervlakkig en flauw en is het beleid overwegend ‘systeemblind’. De hele samenleving lijkt wel ‘systeemblind’. En vooral, het academische onderwijs, waar de beleidsmakers worden opgeleid, blijkt fundamenteel ‘systeemblind’. 

Nu zullen mensen tegenwerpen dat er wel degelijk bewustzijn is rond de ecologische crisis en de stijgende kloof tussen arm en rijk. Dat het probleem van de vereenzaming en de erosie van het sociale weefsel goed onderkend wordt. En ik betwijfel geenszins dat professionals in het sociale werk deze realiteit onder ogen zien. Ik heb ook niet beweerd dat mensen blind zijn voor de realiteit. Men is overwegend ‘systeemblind’.

Men ziet niet onder ogen hoe deze problemen systemisch veroorzaakt worden. Hoe het systeem werkt. In de kritische literatuur strandt de kritiek overwegend in een oppervlakkige analyse van ‘het neoliberalisme’. Alsof het daarvoor allemaal koek en ei was. Wat uitblijft, is een fundamentele diepte-analyse van het kapitalisme als socio-ecologisch probleem. En neen, ik ben geen communist, hetgeen gewoon een vorm van staatskapitalisme moet heten. Ik ben een sociaal democraat. Politieke democratie werkt echter niet zonder economische democratie. Waarvan akte. 

Wie een systemisch probleem wil oplossen, moet dat oplossen op het systeemniveau waarop het probleem zich bevindt. Een huis dat op een slechte fundering gebouwd is, verzakt en stort in en daar kan geen binnenhuisverfraaiing wat aan doen. Helaas blijft het sociale beleidswerk vaak steken in een soort herschikken van de stoelen op het dek van de Titanic. Omdat men het fundament van de problematiek niet onder ogen ziet, laat staan dat men er dan iets aan wil, of kan doen.

Ik heb enkele internationale peer-reviewed papers gepubliceerd in Jocrise, het tijdschrift voor Kritisch Realisme in de Socio-Economische Wetenschappen. Wie de wetenschappelijke basis en de referenties van mijn analyse wil bekijken kan daar terecht. Ik denk echter dat een nuchtere analyse van de basale systeemdynamiek vrij eenvoudig te begrijpen valt, door deze gewoon te beschrijven. 

Wat doet het kapitalisme als systeem? Waarvoor is het als het ware geprogrammeerd? Wat is de fundamentele dynamiek en welke uitkomsten kunnen we met mathematische zekerheid van het kapitalisme verwachten?

Twee zaken. Eindeloze groeidwang die resulteert in ecologische destructie. En eindeloze concentratie van macht en rijkdom bij een kleine minderheid van de bevolking. Een nuchtere analyse ontmaskert het kapitalisme meteen als een anti-sociaal, ‘ecocidaal’ en ja … de facto anti-economisch systeem. Want er gaan een enorme hoeveelheid aan schaarse tijd, energie en grondstoffen verloren aan de kapitaalaccumulatie van de globale één procent, terwijl het overgrote deel van de wereldbevolking in precaire condities leeft. 

De fundamentele leugen, is dat het hier om een vrije markt gaat. Het kapitalisme is een neokoloniaal, imperialistisch systeem dat opereert door een institutionalisering van wat men best kan omschrijven als ‘georganiseerde misdaad’.

De politieke macht, de economische macht en de militaire macht vormen de schijnheilige drie-eenheid van het kapitalistische systeem. Dat geldt voor de NAVO-landen. En het geldt voor de BRICS landen. Hetgeen meteen het risico van een Derde Wereldoorlog duidelijk maakt.

Ik sprak met een kolonel van de NAVO. De man was het met mij eens dat het kapitalisme het grootste veiligheidsrisico vormt op deze planeet, omdat het grootmachten tegen elkaar opzet in een competitie voor schaarse grondstoffen en markten. De situatie is dus geopolitiek niet fraai. En ze is nationaal onhoudbaar. Het systeem is geprogrammeerd voor een socio-ecologische ramp en dat is dus ook exact wat we aan het krijgen zijn.  

Het kan ook anders. Het kan radicaal anders. Maar niet met het oppervlakkige beleid en het gebrekkige onderwijs dat we vandaag de dag hebben. Er moet een radicale bewustwording komen, voor er sprake kan zijn van een radicale mentaliteitswijziging.

Die bewustwording wordt echter bemoeilijkt, door de oppervlakkigheid van het onderwijs en de mainstream media, die zowat het propaganda-apparaat van het kapitalisme moeten heten, helaas. Niet dat men per se van slechte wil is. Maar men is overwegend ‘systeemblind’.

Want als mensen zouden beseffen op welke socio-ecologische catastrofe we afstevenen, zou de motivatie om het anders te doen aanzienlijk toenemen. Helaas is dit ook een logisch gevolg van het kapitalisme. In tijden van crisis wordt het ieder voor zich en krabben en bijten in de rat-race naar het bovendek van een zinkend schip. 

En waarom zinkt dat schip? Omdat het fundament zo lek is als een zeef. Het kapitalisme is een piramidespel, een gebouw op drijfzand. Maar als er genoeg economisch, politiek en militair geweld gebruikt wordt, is het aan de top van de piramide een luxueus vertoeven.

De postjes, de baantjes die het imperialistisch systeem reproduceren, ze betalen goed. Een klasse van goed betaalde operatoren stelt het systeem in staat om de planeet te verwoesten en miljarden mensen in de armoede te storten door het ontwrichten van inheemse culturen en levensstijlen. Maar het betaalt goed, voor een meute feestneuzen die zich vaak van geen kwaad bewust zijn. 

Gelukkig is dit een blad voor kritische lezers. Mensen van wie men een zekere ernst en ethische integriteit mag verwachten. En dus kunnen we samen allicht iets bereiken. In dit eerste artikel houd ik het bij de kern van het probleem. Het fundament. Het globale bankensysteem onder BIS-regulering. Dat is het fundamentele Ponzi-spel, waarop heel het socio-ecologisch destructieve kapitalisme is gebouwd.

En ik kan u verzekeren, na een harde en pijnlijke leerschool, dat een enorme hoeveelheid mensen, waaronder zelfs academici in het veld van de politieke economie, zich hiervan niet bewust zijn. Tekstboeken bevatten vaak nog klinkklare nonsens wat betreft de feitelijke werking van het bankensysteem. Het is echter cruciaal om deze werking te begrijpen, aangezien het hele socio-economische systeem hierop gebouwd is. 

Private banken lenen geen geld uit, maar creëren krediet louter boekhoudkundig wanneer iemand een lening neemt. Wanneer men dit krediet terugbetaalt in de tijd, wordt de boekhoudkundige som nul en is er geen probleem. Dat is wat geld eigenlijk is: een account van waarde. Banken heffen daar echter rente op en deze rente wordt niet gecreëerd. Met andere woorden, iemand anders in de economie moet een krediet nemen om deze rente te kunnen betalen.

Dat is, de facto, een Ponzi-schema. In de totale economie, zitten mensen op deze manier tot in de eeuwigheid in de onaflosbare en exponentieel stijgende schulden. Omdat rente steeds sneller stijgt dan de reële economie krijgen we boom-en-bust cycli en depressies.

Maar er blijft steeds een dwingende economische imperatief bestaan tot eindeloze en zelfs exponentiële groei om de onaflosbare schulden van dit piramidespel toch af te lossen. Welnu, dat is eigenlijk van een schokkende wreedheid. Ecologische destructie zit al geprogrammeerd in de fundamentele dynamiek van het bankensysteem. Met mathematische zekerheid.  

Maar het is nog veel erger. Systemisch bekeken, betekent samengestelde rente een netto cashflow van arm naar rijk. Van het overgrote deel van de bevolking naar de rijkste tien procent. De dynamiek is anti-sociaal per definitie. Met andere woorden, banken zijn niet alleen ‘ecocidale’ instellingen, het zijn ook anti-sociale instellingen.

Op globaal niveau, zijn het zelfs genocidale instellingen, aangezien armoede een te vermijden genocide is waarvan de huidige banken systemisch gezien een hoofdoorzaak vormen, door genoemde kapitaalextractie uit de reële economie. Het zijn ook fundamenteel anti-democratische instellingen, want deze concentratie van macht en rijkdom maakt echte democratie onmogelijk. Kapitaal regeert de wereld. In toenemende mate en met systemische efficiëntie. 

Laat ik het daar voorlopig bij houden. Stof tot nadenken genoeg. A fortiori voor de democratisch geïnspireerde lezer. Ik zou graag twee zaken zien gebeuren. Een eerste is een algemene bewustwording van het fundamentele probleem in de systemische werking van het huidige bankensysteem. Een tweede is een radicaal engagement op beleidsniveau om het probleem op te lossen op het systemische niveau waarop het zich bevindt.

Want dat is wat professionals horen te doen. Dat heet beroepsethiek. En ik hoop dus dat we het daar al over eens kunnen zijn. Een renteloos, prosociaal financieel systeem is absoluut mogelijk. Het is ook het enige kredietsysteem dat socio-ecologisch en ethisch te rechtvaardigen valt. En indien dat nog te weinig zou betekenen, kunnen mensen ook eens beginnen te beseffen dat een renteloze economie de enige duurzame mogelijkheid is in de biofysische realiteit.

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier