De ‘Documenta’ in de Duitse stad Kassel is naast de ‘Biënnale van Venetië’ in Italië, die dit jaar toevallig samen worden georganiseerd, een van de meest invloedrijke kunstmanifestaties ter wereld. De organisatoren, de stad Kassel en de deelstaat Hessen, kozen er voor, op voorstel van een onafhankelijke commissie experten, om het roer in handen te geven van collectieven die samenwerkingsverbanden aangaan om artistieke projecten ontwikkelen. Om deze gemeenschappelijke aanpak in de verf te zetten werd het project enkele maanden geleden wereldkundig gemaakt in de plaatselijke editie van de alternatieve stadskrant ‘Asphalt’ die met de steun van de stad huis aan huis is bedeeld. De krant, lid van het ‘Internationaal Network of Street Papers’, is bovendien verkozen als mediapartner van Documenta 15. Een bewuste keuze die strookt met het opzet van het uit Indonesië afkomstige artistieke Documenta team (curatoren) ‘Ruangrupa’ een collectief dat kunst van onderuit naar boven wil halen. Aan deze Documenta is ruim 2 jaar gewerkt. Het project kreeg de naam ‘Lumbung’, Indonesisch voor een schuur waar rijst uit de oogst wordt verzameld en nadien evenredig herverdeelt onder telers. De Documenta is in dezelfde gemeenschapszin opgebouwd met collectieven en kunstenaars uit vele landen, ook derde wereld landen. Ruangrupa vertrekt bovendien van uit het principe dat de Documenta ontstaat en groeit in de  stad Kassel die ‘op zich’ een gemeenschap is met vele sociale contexten en netwerken. Er zijn niet minder dan 32 locaties voorzien waaronder de gekende pleisterplaatsen zoals het Fridericianum, waar de Documenta in 1955 is ontstaan, maar ook buitenwijken zoals Fulda en Bettenhausen waar de collectieven en kunstenaars werken in tunnels, leegstaande panden en blinde muren. In aanloop naar de Documenta, die op 18 juni van start gaat, was het de bedoeling van de curatoren om een soort van burger bevraging te organiseren over kunst, vrijheid en solidariteit onder het motto ‘We need to talk’.

Ondermeer de rol van kunst en artistieke vrijheid in het licht van groeiend antisemitisme, racisme en toenemende islamofobie zou er worden besproken in discussiefora met deskundigen uit verschillende maatschappelijke diciplines. Een artistieke praktijk die nauw aansluit bij de politiek. Kunst en politiek waren op vorige Documenta’s ook een discussiepunt maar dit keer is de agressieve aanpak van extreem rechts opmerkelijk duidelijk. De Documenta staat sinds de publicatie in Asphalt onder druk van opwellend racisme dat zich meester maakt van sociale media om zowel het project als haar curatoren in een negatief daglicht te plaatsen. Voor de tegenstanders blijken de nieuwe inzichten over samenleven voldoende om ze met het etiket ‘onverdraagzaam’ op te zadelen. De debatten over het maatschappelijk functioneren van mensen in de wereld van vandaag en morgen werden geannuleerd uit vrees voor de aangekondigde acties van extreem rechts, meer bepaald de racistische uitlatingen die bij de bevolking en politici twijfel zaaien.

Ondanks het uitstel bereikte de stemmingmakerij de voorbije dagen een nieuw hoogtepunt. In een op 3 juni gepubliceerde open brief, ondertekend door alle deelnemende collectieven, veroordelen ze het feit dat de racistische activiteiten zich hebben verplaatst van de digitale ruimte naar de fysieke ruimte. Op 28 mei werd ingebroken in de kantoren en de gebouwen waar de Documenta zal doorgaan. De muren zijn beklat met teksten die neigen naar doodsbedreigingen. Een zorgwekkende escalatie. De collectieven verzetten zich tegen elke vorm van discriminatie en waarschuwen ervoor dat ongefundeerde blogposts door reguliere media worden overgenomen. Het beoogde doel van de reeks gesprekken, “het openen van een dialoog buiten de institutionele kaders”, is omwille van de vele reacties niet realiseerbaar gebleken. De tegenstanders roerden zich zodanig dat het team besloot om de toekomst van Documenta 15 niet in het gedrang te laten brengen door de debatten af te gelasten. Het doel is om de rode draad van die gesprekken tijdens de 100 dagen (18 juni-25 september) durende Documenta te hernemen in het licht van de kunstmanifestatie zelf.