Het zou zeer spijtig zijn als de volkeren van de wereld geen gebruik maken van de nieuwe scheuren die de pandemie COVID-19 veroorzaakte, niet alleen in het kapitalistisch systeem en het imperialisme (de hogere fase van het kapitalisme) maar vooral in het Noord-Amerikaanse imperium.

Sedert tientallen jaren hebben de VS ruimte en macht verloren op tenminste vier strategische terreinen: economisch, militair, technologisch én energetisch. Deze situatie wordt door de media verdoken gehouden maar het coronavirus heeft ze aan het licht gebracht en zelfs versneld.

Ik heb hierover de voorbije maanden al geschreven, maar het blijft nuttig te herhalen: de VS bevinden zich in een precaire economische situatie met een onbetaalbare schuld, een goudreserve die niet eens voldoende is om 2 procent van die schuld te dekken, een sinds de jaren 1970 onafgebroken deficitaire handelsbalans, een steeds grotere afhankelijkheid van China en een munt die steeds verder aan waarde verliest.

Deze situatie heeft een herordening ontketend op wereldvlak en een confrontatie tussen de grootmachten, voornamelijk tussen de VS en China. De VS lopen daarbij steeds meer achterstand op en verliezen voortdurend ruimte, macht en hegemonie.

China maakt daarentegen vooruitgang met zijn commerciële project van de nieuwe Zijderoute. Dit project is niet alleen commercieel. Het is niet zomaar een willekeurig project. Dit heeft monetaire en financiële implicaties en vormt in zijn huidige vorm een bedreiging voor een van de belangrijkste pijlers van het imperialisme, die het Noord-Amerikaanse imperium tot nu kon inzetten om de wereld te overheersen en volkeren uit te buiten.

Na de Tweede Wereldoorlog bezaten de VS immers twee machtsinstrumenten: militaire overmacht (waarvan de NAVO het belangrijkste instrument is) en monetaire suprematie. Deze laatste macht beschikte op zijn beurt over twee zeer machtige instrumenten.

Het imperialistische akkoord van Bretton Woods erkende de dollar als exclusieve referentiemunt voor de hele wereld. In 1973 lieten de VS de vaste waardekoppeling tussen dollar en goud wel vallen, maar op basis van het “vertrouwen” in de VS-economie bleef de dollar de enige munt voor de aankoop van petroleum.

Het machtsmonopolie van de VS over het internationale betalingssysteem SWIFT is niets anders dan een wereldomvattende hindernis waar letterlijk iedereen moet passeren die een financiële transactie wil verrichten. Alle beslissingen van het systeem worden genomen door de bestuurders van de nationale overheidsbank van de VS, de Federal Reserve.

De huidige herordening van de internationale machtsverhoudingen werd door COVID-19 versneld. Ze leidt tot een steeds groter verlies aan militaire en economische hegemonie voor de VS. Dit zal zich niet noodzakelijkerwijze vanzelf vertalen in een verandering van het dominante productiesysteem. Dat is immers nog steeds gebaseerd op de uitbuiting van arbeid.

Dit betekent al evenmin het einde van het kapitalistisch systeem, ook al heeft de pandemie de crisis en mislukking van dit systeem aangetoond. Het verlies aan ruimte, macht en hegemonie voor de VS levert echter een grote kans voor volkeren die willen overstappen naar een nastreven met minder hindernissen en obstakels door de VS.

President Harry Truman kondigde in 1947 zijn doctrine van Containment van het Communisme af. Brits eerste minister Winston Churchill had een jaar eerder reeds het IJzeren Gordijn laten neerdalen over Europa in 1946. Men kon toen vaststellen hoe, telkens wanneer een volk een socialistische revolutie startte, de opeenvolgende regeringen van de VS met totale oorlogen of niet-conventionele oorlogen intervenieerde om die revoluties te verhinderen.

Dat deden ze ondermeer met financiële blokkades, wat mogelijk was door hun monopolie over SWIFT. Deze volkeren werden bovendien aangevallen op hun munten. Zo poogden de VS volkeren uit te hongeren, dankzij hun overmacht in het systeem van Bretton Woods. En die macht werd nog verder uitgebreid in 1973 toen president Richard Nixon en minister Henry Kissinger de dollar- en goudkoers loskoppelden en fiduciaire munten¹ en petrodollars creëerden.

Het is een feit: de wereldorde verandert grondig en gaat de weg op van multilateralisme en een monetair systeem los van de dollar, los van het VS-monopolie op het betalingssysteem. Dit betekent niet alleen dat de VS macht verliezen. Het is tevens een gouden kans voor evolutionaire bewegingen die naar een rechtvaardiger en menselijker systeem streven.

Deze kans moet worden gebruikt om tijd en ruimte te winnen voor de consolidatie van een billijk en menselijk systeem dat de grondslagen van de huidige productiewijze onderuit haalt, namelijk uitbuiting, ongelijkheid, armoede, honger en ellende.

Met deze kans in het achterhoofd formuleer ik reeds enkele taken voor een anti-imperialistische post-pandemie agenda. Die kunnen ons de weg wijzen naar ons strategisch doeleinde, een versnelde herordening van een unipolaire naar een multicentrische wereld, het einde van de hegemonie van de VS en van zijn macht om socialistische revoluties tegen te houden:

1. Met enorme lenzen moet uitvergroot worden wat de pandemie reeds zichtbaar maakte: het kapitalistisch systeem heeft gefaald een antwoord te bieden op de noden van de volkeren. We moeten niet alleen de grenzen aantonen van het kapitalistisch systeem wat betreft gezondheidszorg, we moeten ook aantonen hoe dit systeem ongelijkheid, armoede en honger in de wereld veroorzaakt.
2. Ontmasker de economische wapens die de VS hebben aangewend om volkeren onder de knoet te houden, niet alleen hun economische en financiële blokkades of hun aanval op de nationale munten. Ook de structuren en instrumenten moeten worden ontmaskerd die dit imperium de macht verlenen om munten te blokkeren en te manipuleren. Daarom stel ik campagnes voor tegen het huidige monetaire systeem op basis van één internationale referentiemunt, de dollar, en een campagne tegen het mondiale financiële systeem dat exclusief gebaseerd is op SWIFT.
3. Volgend op het vorige punt moet een mondiale herordening gestimuleerd worden, op basis van nieuwe niet meer door de VS opgelegde handelsregels en op basis van een monetair systeem met meerdere munten als referentie. We mogen niet langer zoveel macht geven aan een enkele natie en niet de fouten herhalen van Bretton Woods. Er moet een financieel systeem komen met een oneindige keuze aan clearings voor betalingen.
4. Ingaan tegen de strategie van het imperium en van zijn imperialisme die volkeren depolitiseert en ontwricht onder het mom van een “enig geldend discours” (een fenomeen dat wij in Latijns-Amerika al lang kennen). Wij moeten ons klassebewustzijn behouden en verdiepen en de volkeren van de wereld organiseren en mobiliseren.

Deze decadentie van het Noord-Amerikaanse imperium biedt ons een kans om socialisme op te bouwen. Er valt geen tijd te verliezen, vooral omdat ondertussen het kapitaal, in zijn zoektocht naar een nieuwe herbronning, nu reeds zijn imperialistisch Post-Pandemie Plan uitwerkt en het waarschijnlijk al klaar heeft.

Het artikel Agenda antiimperialista post pandemia. Propuesta verscheen in het tijdschrift Últimas Noticias op 25 januari 2021 en werd vertaald door Roos De Witte. Pasqualina Curcio is Venezolaans auteur en hoogleraar economie aan de Universidad Simón Bolvar (witter @pasquicurcio).

Note: