De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Brussel, Armoede, Netwerk - danielverhoeven

Brussel, of waar het paard echt gebonden ligt 3/3

zondag 28 november 2010 00:44

Spread the love

(3) Het ontwarren van de Brusselse Knoop

Een taalconflict in Brussel of om Brussel?
Brussel, dat momenteel op een belachelijke manier – wij laten Brussel niet los – de hoofdstad is van Vlaanderen is, is een twistappel tussen de twee regio’s. Aan de Brusselaars, voor 50% niet van niet-Belgische oorsprong, wordt daarbij niets gevraagd. De Brusselaars weigeren een condominium te zijn van Vlaanderen en Wallonië, maar ze zien het ook niet zitten bij een van de twee regio’s aan te sluiten.

En dan zijn er de taalobsessievelingen. In de Vlaamse rand rond Brussel mag alleen maar Nederlands gesproken worden aan de loketten. Het begint meer en meer te lijken op ‘linguistic cleansing’. Bijna alle traditionele Vlaamse partijen doen daar aan mee in de rand. De omzendbrief Peeters kwam niet van de huidige Vlaamse Premier en CD&V’er, Chris Peeters, maar wel van Leo Peeters van de Spa. En dan komt men af met eisen van volledige, paritaire tweetaligheid in Brussel. Maar is dit nog realistisch?

Wat is de reële taaltoestand in Brussel vandaag? Onderstaande tabel geeft de verschuivingen weer die er zich heel recent voltrokken.

Figure 3: Main languages spoken in Brussels, 2000 and 2006

Rank year 2000                                 year 2006
No. of people                                     No. of people
who speak who speak
(very) well pct.                                   (very) well pct.

1 French 95.52 1 French 95.55
2 Dutch 33.29 2 English 35.40
3 English 33.25 3 Dutch 28.23
4 Arabic 9.99 4 Spanish 7.39
5 German 7.61 5 Arabic 6.36
Source: Janssens, 2008
(geciteerd in Guy Baeten, 2009, p. 13)

Hier zien we hoe het Nederlands in 2006 zijn tweede plaats kwijtspeelde aan het Engels. Dit is een sociologische realiteit. Als er al een taalconflict is in Brussel of in het Brusselse stadsgewest dan zal het eerder een kunstmatig opgeklopt conflict zijn dat aangepookt wordt door taalobsessievelingen. Ik zal niet ontkennen dat klanten recht hebben zich onheus behandeld te voelen als ze niet in hun eigen taal behandeld worden, maar dit is dan eerder een probleem van klantenservice in de distributiesector. De commerciële sector gaat in Brussel jaar naar jaar achteruit. Behalve de door allerlei etnische culturen gedreven zaken, verdwijnt de kleinhandel ten voordele van grote winkelcomplexen in de rand rond Brussel (Vandermotten Chr. et alii, 2009, p. 3). Als concerns zoals Carrefour, Delhaize, Colruyt etc. niet willen investeren in meertalig personeel, heeft dat niets te maken met de onwil van hautaine Brusselaars om Nederlands te spreken. In ziekenhuizen en andere publieke diensten moeten voldoende taalkaders en tolken aanwezig zijn. Volledige tweetaligheid, of zelfs volledige 3-taligheid, wat natuurlijk een enorm voordeel zou zijn lost daarom nog niet alle problemen op. In Brussel worden tientallen talen gesproken. Ga gewoon eens de zaterdag naar de markt aan Brussel Zuid, dan weet je genoeg. Brussel is de meest multiculturele stad van Europa. En natuurlijk:

“These‘bottom-up’ non-bilingual cultures are evidently defying the bilingual base of Brussels politics and generate a contradiction between the enduring bilingual antagonism and the cosmopolitanism of everyday life.” Guy Baeten, 2009, p. 14)

Het bewust weigeren Engels of Frans te spreken, ook al is men die taal machtig, aan de loketten van de gemeenten van de Vlaamse rand is wel een pure politieke provocatie.

In onderstaand schema ziet men dat de migratie vanuit Brussel naar de Vlaamse rand de hoofdmoot uitmaakt van de migratiestromen rond Brussel. De migratiestromen vanuit het Waalse Gewest zijn minoritair, er is zelfs een overschot van 1479 migranten die de Vlaaamse Rand verlaten voor Wallonië (Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering, http://www.briobrussel.be/assets/vlaamserand/svr_rapport_2008_2_vlaamserand.pdf)

Het schema vind je onderaan de tekst

Dus van een invasie vanuit Wallonië kan hier allerminst sprake zijn. Volgens een onderzoek noemt slechts 17% van de Brusselse bevolking het samenleven met mensen van een andere taalgroep een probleem (onderzoek geciteerd in Guy Baeten, 2009, p. 13). Van een ernstig taalconflict in Brussel kan dus geen sprake zijn, van een onderhuids conflict om Brussel waarschijnlijk wel. De smeltkroes van culturen in Brussel bedreigt natuurlijk het politiek systeem dat gebaseerd is op tweetaligheid.

Ook al noemt John Stuyck, directeur van Ackroyd Publications een uitgeverij van Engelstalige boeken in Brussel, Brussel kosmopolitischer dan Parijs en Londen, dit neemt niet weg dat de Europeanisering van Brussel geen wrevel opwekt. Zoals we al in hoofstuk 1 aangaven heeft de speculatie en gentrificatie de huis- en huurprijzen de hoogte ingejaagd. Ook veel modale gezinnen werden zo verplicht Brussel te verlaten. Vlaanderen en Wallonië nemen op zijn minst een dubbelzinnige houding aan tegenover dit probleem. Enerzijds zijn ze er fier op dat Brussel de hoofdstad van Europa is, maar de (financiële) consequenties daarvan willen ze niet dragen. Alhoewel meer dan de helft van de tewerkstelling in Brussel wordt ingevuld door forensen wiens belastingen niet ten goede komen van de Brussel – verdeling van de federale fiscale inkomsten is mits enkel kleine correcties[1] gebaseerd op het aantal inwoners van een gewest. Dit is dus een politiek probleem dat om een oplossing vraagt.

Maar naast het politieke probleem is er een veel groter sociaal-economisch probleem, het probleem van de verarming van de Brusselse agglomeratie, van de polarisatie tussen de agglomeratie en de rand. Als de politieke wil al ontbreekt om het probleem van de financiering van het Brussels Gewest op te lossen, dan lijkt de onwil om iets te doen aan die polarisering nog groter. En hier komt het neo-liberalisme weer bovendrijven als bron van de problemen en niet als oplossing.

Een Netwerk tussen steden: terug verbinden zonder uitsluiting

Uit het voorgaande mag duidelijk blijken dat partijen die het neo-liberalisme hoog in hun vaandel dragen zeker de oplossing niet bieden, ook parijen die volgens taalidentiteit georganiseerd zijn lopen de oplossing eerder in de weg dan ze die dichterbij brengen, want taal is het probleem niet in Brussel. Zo blijven er natuurlijk niet veel over. Groen! En Ecolo zijn de enige partijen in het parlement die nog onderling overleggen. De grootste linkse partij die nog op nationale basis georganiseerd is, is de PVDA, maar die zit niet in het parlement. OK, er zijn nog kleinere groepen met nationale ambities, maar aangezien ik niet echt een eenduidig programma heb gevonden bij deze groepen, laat ik ze buiten beschouwing.

Ik ga hier echter ook de oplossingen van noch van Groen/Ecolo noch van de PVDA/PTB verdedigen. Ik heb ze gelezen en ik acht ze valabel, zeker als vertrekpunt voor dialoog. Maar ik wil hier voor een keer de pet opzetten van journalist en zal daarom uit dit aanbod geen keuzes maken. De programma’s moeten jullie maar zelf beoordelen, ze zijn heel gemakkelijk terug te vinden op het Internet[2]. Ik wil echter wel ‘kritisch’ stilstaan bij een oplossing die niet uit een traditionele politieke partij maar eerder uit het middenveld of de civiele maatschappij komt. Ze krijgt zeker in Vlaanderen nauwelijks media-aandacht, nog minder dan de PVDA, maar ze heeft bewezen over een zekere dynamiek te beschikken en wat haar voor mij ook aantrekkelijk maakt, ze is in Brussel ontstaan, maar slaagt er intussen wel in om zowel in Vlaanderen als Wallonië sympathisanten te winnen.

Het is niet mijn bedoeling om dit netwerk exact te beschrijven. Dit zou ik ook niet kunnen en dit is ook niet nodig want het treedt zelf wel naar buiten als het dit nodig acht. Een van de groeipolen is de interdisciplinaire onderzoeksgroep COSMOPOLIS onder leiding van Eric Corijn. Deze groep is verbonden aan de Sociale Geografie van het Geografisch Instituut (departement Geografie) van de Vrije Universiteit Brussel en is een actief lid van UAB Urban Studies Network, een netwerk van onderzoekers verbonden aan de Vrije universiteit Brussel en de Erasmushogeschool binnen de Universitaire Associatie Brussel. Dit lijkt op het eerste zicht een academische groep, maar individuele leden nemen wel deel aan politieke discussies en komen nu en dan in de pers. Een opinie van Eric Corijn, die verscheen in De Standaard Plan B, met de B van Brussel, dat een oplossing voor de problemen van Brussel schetst, verscheen ook op verschillende blogs. Dit vinden de auteurs in het geheel geen probleem, want ze publiceren ook volgens Creative Commons principe.

Hoe ze samenwerken met het middenveld kan je goed zien in de Staten Generaal van Brussel die reeds in 2001 werd opgericht. Ik neem hier gewone een grote brok tekst over van de site:

Wat zijn de concrete doelstellingen van de Staten-Generaal?
Om te beginnen willen we de vele bestaande studies over Brussel verzamelen en synthetiseren. Vervolgens willen we die kennis delen, er de belangrijkste vragen/problemen uit distilleren en mogelijke politieke pistes naar voor te schuiven.
De volgende stap is een publiek debat over de vaststellingen, vragen/problemen en politieke pistes. Via meerdere thematische debatten verzamelen we op een georganiseerde manier de opmerkingen, kritieken en suggesties. Deze kunnen dan helpen bij het formuleren van de grote krachtlijnen die de verschillende thema’s overstijgen en de basis leggen voor een overkoepelende politiek.
Als laatste willen we duidelijk uitmaken welke de meest prioritaire uitdagingen zijn voor Brussel en de bakens uitzetten van een mogelijke visie op dit Stadsgewest. Via de pers en een interactieve website gaan we een en ander ook bij het grote publiek onder de aandacht brengen.

Een mobilisatie in drie fases:
Eerste fase: samenwerking tussen meer dan vijftig wetenschappers en experts, zij brengen hun vaststellingen samen, lijsten hun vragen/problemen op en formuleren de politieke opties in de korte ‘synthesefiches’.
Tweede fase: burgers en diverse organisaties nemen kennis van de stellingen, geven er kritiek op en debatteren over de politieke opties tijdens vooraf aangekondigde fora.
Derde fase: de leden van het platform van de civiele maatschappij, ondersteund door de universiteiten, tekenen de grote lijnen uit van een visie voor het Stadsgewest. Ze brengen het in de media en interpelleren de politici erover.
We willen met dit proces – van een ongeziene omvang in Brussel – de verschillende krachten en burgers verzamelen. Het einddoel: wegen op de electorale agenda, op het toekomstige regeringsprogramma en op de institutionele dialoog die nog doorloopt in 2009.

Dat het niet louter bij academische debatten bleef kunnen we afleiden uit een van de laatste politieke initiatieven die vanuit de groep ontstonden: Plaidoyer pour un G5, un réseau des grandes villes belges. Dit pleidooi is bij mijn weten enkel in Franse versie verschenen in Le Soir op 16 Nov. 2010, maar het is niet enkel ondertekend door academici maar ook door verschillende actieve politici van Groen!, Ecolo, CDH, Spa, PS en Open VLD. Het stelt een communicatienetwerk voor tussen de steden Brussel, Gent, Antwerpen, Luik en Charleroi. De focus is breed maar wel duidelijk:

Ik beweer niet dat dit netwerk alle problemen zal oplossen, maar het rukt zich wel los uit de communautaire disputen en probeert door samenwerking onder de versmachtende druk van het platte land uit te komen. Ik verwacht dat het in de eerste plaats zal fungeren als drukkingsgroep, want wil het problemen als woningnood, armoede en polarisering oplossen, dan zal het ook moeten kunnen wegen zowel op de regionale als de federale regeringen.

Het gevaar bestaat ook dat dit netwerk boven de hoofden van civiele maatschappij gaat zweven, enkel een stevige verankering in die civiele maatschappij kan dat verhinderen. Aangezien dit nieuws in de Vlaamse pers werd doorgezwegen, vond ik het wel de moeite om het te brengen.

Referenties

BAETEN, GUY, (2009), “Territorialising Brussels: Belgian Devolution and the Spatial Conundrum of a Bilingual Capital”, Divided Cities/Contested States, www.conflictincities.org, University of Lund, Department of Human Geography, Working Paper No. 14, 2009

CARLING, JØRGEN, (2007), The Merits and Limitations of Spain’s High-Tech Border Control, The Merits and Limitations of Spain’s High-Tech Border Control, International Peace Research Institute, Oslo (PRIO), June 2007, online http://www.migrationinformation.org/Feature/display.cfm?ID=605

COSLOVI, LORENZO, (2007), Brevi note sull’immigrazione via mare in Italia e in Spagna, Centro Studi di Politica Internationale, Roma, januari 2007, on line http://www.cespi.it/PDF/mig-mare.pdf

DERUDDER BEN, Peter Taylor, Pengfei Ni, Anneleen De Vos, Michael Hoyler, Heidi Hanssens, David Bassens, Jin Huang, Frank Witlox, Wei Shen and Xiaolan Yang, (2010), “Pathways of Change: Shifting Connectivities in the World City Network, 2000–08”, Urban Stud 2010 47: 1861, DOI: 10.1177/0042098010372682

GEETS, JOHAN, Fernando Pauwels, Johan Wets, Miet Lamberts & Christiane Timmerman (2002) “Nieuwe migranten en de arbeidsmarkt”, Een onderzoek in opdracht van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming, in het kader van het VIONA-onderzoeksprogramma

KESTELOOT C., MISTIAEN P. & DECROLY J.M. (1998) “De ruimtelijke dimensie van de armoede in Brussel: indicatoren, oorzaken en buurtgebonden bestrijdingsstrategieen”, in VRANKEN J., VANHERCKE B. & CARTON L., mmv. VAN MENXEL G. . eds., 20 jaar OCMW, naar een actualisering van het maatschappijproject, Acco Leuven, p.125-155.

KESTELOOT C., LOOPMANS M. (2009) ‘Social inequalities”, Brussels Studies, Synopsis nr 16, 3 March 2009

KRZESLO E. (2002), ‘Le travail clandestin, la régularisation, les papiers, le séjour, Aperçu de l’état du marché du travail clandestin en Belgique et à Bruxelles en particulier’, in Aux marges du marché du travail, nr. 3, TEF/ULB, Bruxelles.

LUTTERBECK, DEREK, (2006), Policing Migration in the Mediterranean, Mediterranean Politics, Vol. 11, No. 1, 59-82, March 2006

MARX IVE, Gerlinde Verbist, Pieter Vandenbroucke, Kristel Bogaerts, Josefine Vanhille; (2009), “De werkende armen in Vlaanderen, een vergeten groep?”, Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck Universiteit Antwerpen Eindrapport 12 mei 2009 Een onderzoek in opdracht van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming, in het kader van het VIONA-onderzoeksprogramma

SASSEN SASKIA, (1998) “The Global City: Strategic Site/New Frontier”, American Studies, 41:2/3: 79-95, p. 84-85

SASSEN SASKIA, (1999) “Globalisering. Over de mobiliteit van geld, mensen en informatie”, Van Gennep Amsterdam 1999

SASSEN, SASKIA, (2003), A universal harm: making criminals of migrants, OpenDemocracy, online http://www.opendemocracy.net/people-migrationeurope/article_1444.jsp

VANDERMOTTEN, CHR., E. Leclercq, T. Cassiers, B. Wayens (2009) “The Brussels Economy”, Brussels Studies, Synopsis nr. 7, http://www.brusselsstudies.be/PDF/Default.aspx?lien=EN_76_CFB7.pdf&IdPdf=76

VAN CRIEKINGEN M. (2006) “What is happening to Brussels’ inner-city neighbourhoods?”, Brussels Studies n°1, http://www.brusselsstudies.be/PDF/Default.aspx?lien=EN_27_BS1_english.pdf&IdPdf=27

VERHOEVEN DANIEL, (2007), “Militarisering van de Europese Middellandse Zee grenzen en de Mythe van de Afrikaanse invasie”, thewingsofthecarp.wordpress.com, shortlink http://wp.me/pmbj2-1pH

OUALI, NOURIA, « Mondialisation et migrations féminines internationales », Les cahiers du CEDREF [En ligne], 12 | 2004, mis en ligne le 20 juin 2010, Consulté le 26 novembre 2010. URL : http://cedref.revues.org/545

[1] De correcties bevatten ook een solidariteitsparameter. Volgens de meest recente berekeningen zou door de inkomensevolutie Vlaanderen nu meer verliezen aan Brussel dan Wallonië. Dit is natuurlijk weer koren op de molen van de regionalisten, maar in hoofdstuk 1 hebben we voldoende uitgelegd dat het niet daar is dat het schoentje wringt, maar wel tussen de verarmde agglomeratie en de rijke rand, zowel in Vlaams- als Waals Brabant.