De Franse president schetste op de Conferentie hoe hij de veranderingen ziet die zich op dit moment op de planeet afspelen. Hij waarschuwt in het bijzonder voor de terugtrekking van Frankrijk op het internationale toneel. Hij noemt dat een bedreiging voor de wereldvrede en een bewijs van een meer globale terugtrekking van het Westen.

 “Verzwakking van Westen is gevaar voor de wereld”

“Ik geloof dat de internationale context gecompliceerder wordt en dat er een risico is van een verzwakking van het Westen en meer in het bijzonder van ons Europa. We moeten nuchter zijn, zonder overdreven pessimistisch te zijn. Ten eerste is er een objectieve verzwakking van onze bevolking, van onze geproduceerde rijkdom, van ons aandeel in de wereldhandel. Dit geldt nog sterker sinds de crisis van 2008-2010. Dit is het resultaat van de opkomst van grote internationale machten. Dat is nog versterkt door de energiecrisis, omdat Europa geen producent van fossiele brandstoffen is, tenminste niet op korte termijn.”

Macron stelt deze verzwakking van het Westen voor als een gevaar, waarbij hij vooral de internationale orde in twijfel trekt: “Onze internationale orde, haar principes en haar verschillende organisatievormen worden meer en meer in twijfel getrokken. Het moet gezegd dat het Westen een dominante rol had en nog steeds heeft, te beginnen met de opkomst van de oorlog, ook op Europees grondgebied.”

“Kritiek van het Zuiden op internationale orde is onterecht”

Voor Macron is deze uitdaging aan de internationale orde onterecht. Het is in de eerste plaats het resultaat van “het beleid van de huidige realiteit die zich, van de grenzen van Europa tot de continenten Afrika en Azië, steeds meer opdringt”.

Macron doelt hier op de oorlog in Oekraïne, maar ook op de reeks staatsgrepen die het voormalige Franse koloniale rijk of het voormalige neokoloniale “reservaat” door elkaar schudden.

Macron beschouwt de politiek van een militaire omsingeling van Rusland niet als een politiek van voldongen feiten, terwijl het Russische besluit om militair in te grijpen in Oekraïne wel “een beleid van voldongen feiten” zou zijn. Libië vernietigen zou ook geen “politiek van voldongen feiten” zijn, maar de huidige staatsgrepen in Afrika wel. Deze dubbele standaard is een teken dat Parijs, in tegenstelling tot haar beweringen en verklaringen, Françafrique niet opgeeft.

Hij verklaart het in twijfel trekken van de internationale orde vervolgens door: “Een soort opkomst van de politiek van wrok, die zich hier voedt met opnieuw uitgevonden of gefantaseerd antikolonialisme”.

Macron ziet in Afrika vooral “gefantaseerd antikolonialisme” en wrok

Terwijl in heel Afrika de verwachtingen groeien voor een uitweg uit het neokolonialisme, voor de verdediging van nationale soevereiniteit en panafrikanisme, ook al zijn de uitingen niet altijd duidelijk en de politieke projecten niet altijd succesvol, ziet Macron alleen maar wrok en gefantaseerd antikolonialisme. De opmerkingen van de Franse president tonen dat ondanks zijn sterk engagement voor Oekraïne, zijn grootste zorg, Afrika blijft.

Een derde argument van Macron, waarmee hij het in twijfel trekken van de internationale orde uitlegt, is “het misbruik maken van antiwesterse gevoelens en ideeën”. Hier zien we het oude koloniale beeld dat we in eerdere bijdragen hebben geschetst van “naïeve Afrikaanse volkeren” die gemanipuleerd worden door een externe agent, in dit geval Rusland of China.

Het feit dat Afrikanen zelf met een heldere blik kunnen kijken naar de onrechtvaardigheid van de internationale orde en kunnen besluiten om ertegen te vechten, komt niet eens bij de Franse president op.

Ook in dit opzicht is er niets nieuws onder de zon. Toen het Algerijnse volk in 1954 besloot de wapens op te nemen om zichzelf te bevrijden, zag de Franse regering dit als Egyptische manipulatie of een communistisch complot. Hetzelfde gold voor het Kameroen van Um Nyobe, het Congo van Lumumba, het Guinee van Sékou Touré en het Mali van Modibo Keita.

“Frankrijk hanteerde vroeger dubbele standaarden, vandaag niet meer”

Als laatste argument om het in twijfel trekken van de internationale orde te verklaren noemt Macron “de kritiek op de politiek van twee maten en twee gewichten die we soms hebben gevoed”. Ook hier is de retoriek bekend. Sinds Mitterrand hebben alle staatshoofden de barbaarse praktijken van Frankrijk erkend, maar alleen voor het verleden en met de belofte dat deze praktijken met hen zouden ophouden.

Sindsdien zagen we de vernietiging van Libië, de afzetting van Laurent Gbagbo, steun voor sancties tegen Mali, Burkina Faso en Niger, enzovoort. Het is niet dat Frankrijk sporadisch een beleid van inmenging heeft gevoerd dat uitdraaide op een totale oorlog, zoals in Libië, maar het gebeurde tientallen keren sinds de onafhankelijkheid.

De Franse president gaat dieper in op zijn ideeën en analyseert het streven naar multilateralisme of de uitbreiding van de BRICS als “een risico van verdeling van de wereld, een verzwakking van de internationale orde gebaseerd op het recht, een verzwakking van het democratische idee, zoals we kunnen zien aan de opkomst van de onvrijheden, en in feite van onze bestaande samenwerkings- en partnerschapsmechanismen”.

Drieledige strategie

Met het oog op wat hij als de gevaren ziet, stelt Macron een drieledige strategie voor: een diplomatiek offensief, een economisch offensief om de officiële ontwikkelingshulp te verhogen, en tot slot een militair offensief:

“We hebben opnieuw geïnvesteerd in onze diplomatie en we hebben sinds dit jaar bijna drie decennia van voortdurende inkrimping van personeel overwonnen, en dat zullen we blijven doen. We hebben ook onze investeringen in de solidariteit opgevoerd.

Door meer middelen ter beschikking te stellen is onze officiële ontwikkelingshulp verhoogd tot het recordniveau van 0,55 procent van het bruto nationaal inkomen in 2023. Tegen het einde van de twee militaire programma’s zullen we het budget voor onze strijdkrachten verdubbeld hebben, wat ongekend is in de moderne tijd.”

Kortom: de wortel, inmenging omgedoopt tot diplomatie, en de stok voor degenen die nog niet overtuigd zijn door het officiële Franse discours en de aalmoezen van de officiële ontwikkelingshulp.

Agressieve taal

In verband met Afrika sloeg de Franse president een agressieve toon aan: “Als we toegeven aan de ontoelaatbare argumenten van deze chaotische confrontatie van zogenaamde pan-Afrikanen tegen de neo-imperialisten, dan leven we met gekken.”

Hij zei verder dat Frankrijk zichzelf niets te verwijten heeft in Afrika. Volgens de president heeft het land niets dan altruïsme en onbaatzuchtige moed getoond: “We zijn bevriende en partnerlanden gaan helpen om hun grondgebied te verdedigen en het terrorisme in eigen land te bestrijden.”

Tot slot, met betrekking tot de situatie in Niger, legt hij uit: “Het is een staatsgreep tegen een democratisch gekozen president, uit een etnische minderheidsgroep, die moedige economische en politieke hervormingen op alle niveaus voor zijn land heeft doorgevoerd, die op bijna alle domeinen helderheid brengen, die zich inzet voor de hele internationale agenda, die de onze en die van de Verenigde Naties is, en die nu al een maand lang in het presidentieel paleis gegijzeld wordt door de coupplegers.”

Macron’s verwijzing naar de moed van Bazoum slaat natuurlijk op zijn slaafse toepassing van de IMF-richtlijnen en zijn steun voor het Franse beleid in Afrika en de rest van de wereld. Zoals we kunnen zien, is Françafrique verre van een herinnering uit het verleden, maar blijft het een strategie voor het heden en de toekomst.

Meer weten

Toespraak van de President van de Franse Republiek tot de Conferentie van Ambassadeurs op 28 augustus 2023, volledig beschikbaar op de website: https://ue.delegfrance.org