De officiële doelstellingen van deze operatie zijn “de vernietiging van 1.000 bangas (de plaatijzeren huisjes in de sloppenwijken van het eiland) en de uitzetting naar de andere eilanden van de Comoren van meer dan 10 procent van de bevolking van Mayotte”. Voor de Franse regering zijn dat “illegale migranten”. Het gaat om meer dan 10.000 mensen.

Voor deze razzia zette de Franse regering meer dan 1.800 politiemensen en gendarmes in. In de media stelt ze de operatie voor als een onderdeel van de strijd tegen onveiligheid en illegale immigratie, ook al is Mayotte een eiland dat van oudsher tot de Comoren behoort. Alleen weigert de Franse regering sinds 1975 het eiland terug te geven aan dit onafhankelijke land. Compleet in strijd met het internationaal recht.

De overgrote meerderheid van de zogenaamd “illegale immigranten” die de Franse regering beweert te willen verdrijven, zijn afkomstig van de andere eilanden van de Comoren. Ze verblijven dus volkomen wettelijk op Mayotte.

De Comorese regering reageerde op de operatie Wuambushu door te weigeren de boten toe te laten die deze mannen, vrouwen en kinderen uit hun eigen land moeten verdrijven. De beelden van de Franse soldaten en politie lijken op de operaties om de koloniale orde te handhaven en “de inboorlingen” uit hun land te verdrijven.

“Wij komen niet meer buiten”

De 30-jarige Abou, die in de sloppenwijk Dzoumognié woont, vertelt: “Sinds operatie Wuambushu begon en de soldaten hier aankwamen, begon de terreur. Ik heb mijn kinderen bij hun grootouders achtergelaten. Mijn vrouw en ik hebben voedsel opgeslagen en we komen niet meer buiten. Ik ga zelfs niet meer naar mijn werk. We hebben geen elektriciteit en voor water gaan we naar de rivier.”

Abdallah Mohammed voegt eraan toe: “Ik kom alleen ‘s nachts nog buiten, als de CRS vertrokken zijn. Ik vermijd hoofdwegen. Vroeger kwam ik buiten om klusjes te doen, om mijn gezin te voeden … Nu doe ik niets meer. Sinds het begin van de operatie is het erg moeilijk. We vragen bananen aan de mensen die op het platteland werken of we ruilen wat in de buurt. In de zeven jaar dat ik op Mayotte woon, is dit de eerste keer dat ik zoiets meemaak.”

Om de werkelijke oorzaken van de situatie in Mayotte en elders te begrijpen, moeten we ze in haar historische, economische en geostrategische context plaatsen.

Franse koloniale bezetting, al meermaals veroordeeld

In mijn boek over de Franse kolonies en neokolonies dat in 2019 verscheen, hebben we de huidige situatie in Mayotte al beschreven: “Als we kijken naar de berichtgeving in de media over de “crisis op Mayotte”, is het minste wat we kunnen zeggen dat onze journalisten, “specialisten” en columnisten zich mijlenver houden van elke historische, economische en geostrategische contextualisering.

De meesten reduceren het probleem op Mayotte tot een probleem van illegale immigratie en de onveiligheid die dat zou meebrengen. Deze theoretische, ideologische en mediaconstructie verdoezelt de kern van het probleem, namelijk de onrechtmatige en illegale koloniale bezetting van het grondgebied door het Franse leger”.

Vier eilanden, één Frans protectoraat sinds 1886

In 1886 werden de vier eilanden van de Comoren namelijk gedwongen een Frans protectoraat te worden. De eenheid van de archipel werd toen afgedwongen en de Franse kolonisator beschouwde ze als één culturele en historische eenheid.

Het grote universele woordenboek van de 19e eeuw geeft bijvoorbeeld de volgende definitie: “De Comoren: groep eilanden in Afrika. De vier grote eilanden die zij omvat zijn Mayotte, Anjouan, Moheli en Grande-Comores”. Inderdaad, niets onderscheidt het eiland Mayotte van de andere Comorese eilanden, noch de geschiedenis, noch de cultuur en tradities, noch de taal, noch de religie.

Ondanks deze gemeenschappelijke geschiedenis en in strijd met de resoluties van de Verenigde Naties over de dekolonisatie van de archipel, organiseerde de Franse staat de afscheiding van Mayotte van de rest van de archipel in 1976.

Hoewel het referendum over zelfbeschikking van 22 december 1974 een overweldigende meerderheid voor de onafhankelijkheid van de Archipel opleverde, besloot de Franse Staat eenzijdig de resultaten van elk eiland apart in aanmerking te nemen en niet die voor de gehele Archipel. Terwijl 94,57 procent van de Comorese bevolking voor onafhankelijkheid stemde, stemde 63,22 procent van de bevolking van Mayotte ervoor om Frans te blijven.

Veroordeeld voor Algemene Vergadering VN

Ondanks het verzet van de Verenigde Naties, die eisten dat de resultaten van de hele archipel in aanmerking zouden worden genomen, organiseerde de Franse staat in februari 1976 illegaal een referendum speciaal voor Mayotte om een pseudo-legale dekmantel te bieden voor wat kan worden omschreven als een daad van staatsdiefstal.

Deze balkanisering van de archipel is een schending van het Franse recht zelf. De wet van 23 november 1974 bepaalt in artikel 5: “Ook als de resultaten per eiland worden ingedeeld, wordt het eindresultaat globaal publiek gemaakt”. De VN is van mening dat het Franse besluit een schending is van het internationaal recht.

Resolutie nr. 31/4 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bepaalt: “Overwegende dat een dergelijke houding van Frankrijk een schending vormt van de beginselen van de resoluties van de Verenigde Naties; overwegende dat de bezetting door Frankrijk van het Comorese eiland Mayotte een flagrante inbreuk vormt op de nationale eenheid van de Comorese staat, lid van de Verenigde Naties:

1) veroordeelt de door de Franse regering op het Comorese eiland Mayotte georganiseerde referenda en acht deze nietig; 2) veroordeelt krachtig de aanwezigheid van Frankrijk in Mayotte; 3) verzoekt de Franse regering zich onmiddellijk terug te trekken van het Comorese eiland Mayotte, een integraal onderdeel van de onafhankelijke Republiek der Comoren.”

Deze resolutie, aangenomen met 200 stemmen tegen één, die van Frankrijk, en 28 onthoudingen, is later bijna elk jaar opnieuw bevestigd. Naast de ongeveer twintig resoluties van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties die de Franse bezetting van Mayotte veroordelen, zijn er ook de vele waarschuwingen van de dekolonisatiecommissie van de VN en de talrijke resoluties van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid en de Afrikaanse Unie.

Doen alsof men verslag uitbrengt over de situatie in Mayotte zonder dit koloniale kader te vermelden, ook al overheerst dat alle andere sociale en politieke kwesties op het eiland, is gewoonweg de media misleiden.

Franse beweegredenen

Het is niet uit liefde voor de inwoners van Mayotte dat Frankrijk koste wat het kost zijn leger en politie op dit kleine eiland wil houden. Je hoeft maar naar een kaart te kijken om te beseffen dat Mayotte, net als de andere Comorese eilanden, een strategische sluis vormen naar de Indische Oceaan. Ze liggen op de zeevaartroute rond de Kaap, die een immense hoeveelheid olie van het Midden-Oosten naar de westerse landen vervoert.

Het strategische belang van de Comoren werd begin jaren 2000 nog versterkt door de ontdekking van grote olie- en gasvoorraden in het Kanaal van Mozambique, in het deel van de Indische Oceaan tussen Madagaskar en Mozambique. Alleen al doordat Frankrijk Mayotte bezet houdt, beschikt het over een exclusieve economische zone en over territoriale wateren van 74.000 km2.

Mayotte en de Comoren zijn niet de enigen die met deze strategische situatie te maken hebben. Om dezelfde redenen weigert de Franse staat ook de Verspreide Eilanden in het Kanaal van Mozambique terug te geven aan Madagaskar en Mauritius. Daar gaat het om vijf kleine eilandjes die samen nauwelijks 43,2 km2 groot zijn, maar ook die geven Frankrijk recht op territoriale wateren.

Met de gecombineerde territoriale wateren van Mayotte en de Verspreide Eilanden beschikt Frankrijk er over een exclusieve economische zone van 636.000 km2 , dat is meer dan de helft van de omvang van het Kanaal van Mozambique.

De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft ook de illegale bezetting van de Verspreide Eilanden door Frankrijk veroordeeld, namelijk met Resolutie 34/91: “De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties verzoekt de Franse regering onverwijld onderhandelingen aan te knopen met de regering van Madagaskar met het oog op de re-integratie van bovengenoemde eilanden, die willekeurig van Madagaskar zijn afgescheiden”. In diezelfde logica eist ook de Republiek Mauritius dat Frankrijk het eiland Tromelin teruggeeft.

Maar de Franse staat beperkte zich niet tot de illegale bezetting van Mayotte, ze mengde zich ook in de interne aangelegenheden van de jonge Comorese republiek. Bob Denard, de Franse huurling die talrijke staatsgrepen organiseerde, stond volgens zijn eigen verklaringen en bekentenissen aan het hoofd van de staatsgreep van 1978 en de moord op president Ali Soilihi.

Veelzeggend is dat Bob Denard bekend stond als “de witte sultan van de Comoren”. Het was dan ook geen verrassing dat dezelfde Bob Denard betrokken bleek bij de staatsgreep van 1995.

Een permanent menselijk drama

Om zijn behoud van het eiland Mayotte te legitimeren, zorgde Frankrijk ervoor dat op het eiland een zekere levensstandaard gegarandeerd was voor de inwoners, die Franse burgers zijn. De inbreng van Franse en Europese middelen leidde tot een groeiende kloof tussen Mayotte en de andere Comorese eilanden, die slechts enkele tientallen kilometers van elkaar verwijderd zijn.

Zo ligt de kindersterfte op 59 per duizend op de Comoren en op 15 per duizend op Mayotte. De levensverwachting is 63 jaar op de Comoren en 75 jaar op Mayotte. Met zo’n kunstmatige kloof is het niet te vermijden dat veel bewoners van de andere eilanden proberen naar Mayotte te verhuizen en daar dan te werken zonder rechten.

Een van de weinige onderzoekers die deze situatie heeft geanalyseerd, Pierre Caminade, schrijft hierover: “De destabilisatie van de Comoren creëert een economische kloof tussen Mayotte en haar zustereilanden, vooral Anjouan, het dichtstbij gelegen eiland. Op het Franse eiland is geen enkel eigen economisch succes te vinden.

Alleen het infuus van Franse financiële steun zorgt voor een aanzienlijk inkomensverschil, zodat sommige bewoners van de andere drie eilanden naar Mayotte worden gelokt om er minderwaardige jobs aan te nemen, soms in omstandigheden van feitelijke slavernij’.

De Franse koloniale keuze van 1975 leidt dus tot een institutioneel monster dat alleen maar kan leiden tot voortdurende migratiecrisissen. Conclusie: als er al een migratieprobleem is op Mayotte, dan is dat alleen door de handhaving, met geweld, van het Franse kolonialisme.

Dit is de vertaling door Frans De Maegd van een videoboodschap in de reeks ‘De wereld van onderuit’ op Investig’action.

Om meer te weten:

– Saïd Bouamama: ‘Mayotte: Un ilot de pauvreté dans un Océan de Misère’, in Planter du blanc” Chroniques du (néo)colonialisme français, Syllepse, Parijs, 2019, pp.111-122.
– Pierre Caminade, La France et l’Union des Comores: Saboter et protéger, Multitude, n° 17, 2004/3.