Het bezoek van Langley maakt deel uit van een bredere Amerikaanse opmars op het Afrikaanse continent; een opmars die wij documenteerden in ons dossier nr. 42 (juli 2021) Defending Our Sovereignty: US Military Bases in Africa and the Future of African Unity, een gezamenlijke publicatie met The Socialist Movement of Ghana’s Research Group.

In die tekst schreven we dat de twee belangrijke beginselen van het pan-Afrikanisme politieke eenheid en territoriale soevereiniteit zijn en betoogden we dat “de voortdurende aanwezigheid van buitenlandse militaire bases niet alleen het gebrek aan eenheid en soevereiniteit symboliseert, maar ook de versnippering en de ondergeschiktheid van de volkeren en regeringen van het continent versterkt.”

In augustus reisde de Amerikaanse ambassadeur bij de VN, Linda Thomas-Greenfield, naar Ghana, Oeganda en Kaapverdië. “We vragen de Afrikanen niet om een keuze te maken tussen de Verenigde Staten en Rusland,” zei ze voorafgaand aan haar bezoek, maar, voegde ze eraan toe, “voor mij zou die keuze eenvoudig zijn.”

Die keuze wordt niettemin afgedwongen door het Amerikaanse Congres, dat beraadslaagt over de Countering Malign Russian Activities in Africa Act, een wet die Afrikaanse staten sancties oplegt als zij zaken doen met Rusland (en in de toekomst mogelijk ook met China).

Om deze situatie te begrijpen hebben onze vrienden van No Cold War hun briefing nr. 5, NATO Claims Africa as Its ‘Southern Neighbourhood‘ opgesteld. Daarin bekijken ze hoe de NAVO een eigen kijk op Afrika is gaan ontwikkelen en hoe de Amerikaanse regering Afrika als frontlinie beschouwt in haar Global Monroedoctrine.

Nu de wereldwijde spanningen toenemen, hebben de VS en hun bondgenoten te kennen gegeven dat zij het continent beschouwen als een slagveld om hun Nieuwe Koude Oorlog tegen China en Rusland te voeren

In augustus 2022 publiceerden de Verenigde Staten een nieuwe buitenlandse beleidsstrategie gericht op Afrika. Het 17 pagina’s tellende document bevatte 10 vermeldingen van China en Rusland samen, waaronder een belofte om “schadelijke activiteiten van de [Volksrepubliek China], Rusland en andere buitenlandse actoren” op het continent tegen te gaan.

Het document vermeldde niet één keer de term “soevereiniteit”. Hoewel de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, heeft verklaard dat Washington “de keuzes van Afrika niet zal dicteren,” hebben Afrikaanse regeringen gemeld dat zij geconfronteerd worden met “betuttelende pesterijen” van NAVO-lidstaten om hún kant te kiezen in de oorlog in Oekraïne.

Nu de wereldwijde spanningen toenemen, hebben de VS en hun bondgenoten te kennen gegeven dat zij het continent beschouwen als een slagveld om hun Nieuwe Koude Oorlog tegen China en Rusland te voeren.

Een nieuwe Monroedoctrine?

Op haar jaarlijkse top in juni noemde de NAVO Afrika, samen met het Midden-Oosten, “de zuidelijke buurlanden van de NAVO.” Bovendien noemde secretaris-generaal Jens Stoltenberg “de toenemende invloed van Rusland en China in onze zuidelijke buurlanden” een “uitdaging”.

De maand daarop noemde de vertrekkende commandant van AFRICOM, generaal Stephen J Townsend, Afrika “de zuidelijke flank van de NAVO”. Deze opmerkingen doen verontrustend veel denken aan de neokoloniale houding van de Monroedoctrine van 1823, waarin de VS Latijns-Amerika als hun “achtertuin” gingen beschouwen.

Zullen de VS en de NAVO hun enorme militaire aanwezigheid in Afrika gebruiken om hun doelen te bereiken?

Deze paternalistische visie op Afrika lijkt in Washington wijdverbreid te zijn. In april keurde het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden met een overweldigende meerderheid de Countering Malign Russian Influence Activities in Africa Act goed met 415 stemmen voor en slechts 9 tegen.

De wet, die Afrikaanse regeringen wil straffen omdat zij zich niet aansluiten bij het Amerikaanse buitenlandse beleid ten aanzien van Rusland, is in het hele continent veroordeeld omdat de soevereiniteit van Afrikaanse naties erdoor wordt geschonden. De Zuid-Afrikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Naledi Pandor, noemde de wet “absoluut schandalig”.

De pogingen van de VS en de westerse landen om Afrika bij hun geopolitieke conflicten te betrekken, geven aanleiding tot ernstige bezorgdheid: zullen de VS en de NAVO hun enorme militaire aanwezigheid op het continent gebruiken om hun doelen te bereiken?

AFRICOM: bescherming van de hegemonie van de VS en de NAVO

In 2007 hebben de Verenigde Staten hun Africa Command (AFRICOM) opgericht “in antwoord op onze groeiende partnerschappen en belangen in Afrika.”

In slechts 15 jaar tijd heeft AFRICOM minstens 29 militaire bases op het continent gevestigd als onderdeel van een uitgebreid netwerk dat meer dan 60 buitenposten en toegangspunten in minstens 34 landen omvat – meer dan 60 procent van de landen op het continent.

Ondanks de retoriek van Washington over het bevorderen van democratie en mensenrechten in Afrika, heeft AFRICOM in werkelijkheid tot doel de Amerikaanse hegemonie over het continent veilig te stellen.

Tot de verklaarde doelstellingen van AFRICOM behoren “bescherming van de Amerikaanse belangen” en “handhaving van de superioriteit over de concurrenten” in Afrika. In feite werd de oprichting van AFRICOM ingegeven door de bezorgdheid van “zij die zich zorgen maken over de groeiende aanwezigheid en invloed van China in de regio.”

Vanaf het begin was de NAVO bij de onderneming betrokken, met het oorspronkelijke voorstel van de toenmalige geallieerde opperbevelhebber van de NAVO, James L Jones, Jr. AFRICOM houdt jaarlijks trainingsoefeningen die gericht zijn op het verbeteren van de “interoperabiliteit” tussen Afrikaanse militairen en “speciale operatietroepen van de VS en de NAVO.”

De destructieve aard van de militaire aanwezigheid van de VS en de NAVO in Afrika bleek in 2011, toen de VS en de NAVO – het verzet van de Afrikaanse Unie naast zich neerleggend – hun catastrofale militaire interventie in Libië lanceerden om de regering van Muammar Kadhafi af te zetten.

Deze regimewisselingsoorlog vernietigde het land, dat voorcien nog het hoogste scoorde van alle Afrikaanse landen op de VN-index voor menselijke ontwikkeling. Meer dan tien jaar later zijn de belangrijkste resultaten van de interventie in Libië de terugkeer van de slavenmarkten in het land, de komst van duizenden buitenlandse strijders en eindeloos geweld.

Zullen de VS en de NAVO in de toekomst de “kwaadaardige invloed” van China en Rusland aanvoeren als rechtvaardiging voor militaire interventies en regimewisselingen in Afrika?

Afrika verwerpt een nieuwe Koude Oorlog

Tijdens de Algemene Vergadering van de VN van dit jaar heeft de Afrikaanse Unie de dwangmatige pogingen van de VS en westerse landen om het continent te gebruiken als pion in hun geopolitieke agenda resoluut van de hand gewezen.

“Afrika heeft genoeg geleden onder de last van de geschiedenis,” verklaarde de voorzitter van de Afrikaanse Unie en president van Senegal, Macky Sall. “Afrika wil niet de voedingsbodem zijn van een nieuwe Koude Oorlog, maar veeleer een pool van stabiliteit en kansen die openstaat voor al zijn partners, op basis van wederzijds voordeel,” voegde hij daar nog aan toe.

Oorlogsdrang biedt de Afrikaanse volkeren immers niets in hun streven naar vrede, aanpassing aan de klimaatverandering en ontwikkeling.

“Afrika wil niet de voedingsbodem zijn van een nieuwe Koude Oorlog, maar veeleer een pool van stabiliteit en kansen die openstaat voor al zijn partners, op basis van wederzijds voordeel” (Macky Sall, president van Senegal)

Bij de opening van de Europese diplomatieke academie op 13 oktober zei Josep Borrell, hoofddiplomaat van de Europese Unie: “Europa is een tuin (…) De rest van de wereld (…) is een jungle, en de jungle kan de tuin binnendringen.”

Alsof de metafoor nog niet duidelijk genoeg was, voegde hij eraan toe: “De Europeanen moeten zich veel meer met de rest van de wereld bezighouden. Anders zal de rest van de wereld bij ons binnenvallen.” De racistische opmerkingen van Borrell werden op sociale media aan de schandpaal genageld en in het Europees Parlement door Marc Botenga van de Belgische Partij van de Arbeid (PVDA) aan de kaak gesteld.

Een petitie van de Beweging Democracy in Europe Movement (DiEM25) roept op om tot het aftreden van Borrell en haalde meer dan 10.000 handtekeningen op. Het gebrek aan historische kennis van Borrell is veelzeggend: het zijn Europa en Noord-Amerika die het Afrikaanse continent blijven binnenvallen, en het zijn die militaire en economische invasies die de Afrikaanse bevolking doen migreren.

Zoals president Sall zei, wil Afrika geen “broedplaats  zijn van een nieuwe Koude Oorlog” maar een soevereine plaats van waardigheid.

Dit artikel is een overname van The Tricontinental en werd vertaald.