Haouès Seniguer, op de cover van zijn boek “L’islamisme décrypté”, L’Harmattan 2020

Een heel interessante politicoloog in Frankrijk is Haouès Seniguer. Hij is van Marokkaanse afkomst en moslim, en kan daardoor als wetenschapper én als insider kijken naar immigratie en islam in Frankrijk. Van zijn uitstekende boek “La République autoritaire. Islam de France et illusion républicaine (2015-2022)”, verschenen in september, herlas ik het hoofdstuk “Over de contraproductieve effecten van de stigmatisering van het islamitische rigorisme”. Maar ik kwam hem ook in de media tegen, want er waren interviews met hem in Oumma, Marianne, Libération… In het gesprek van de Libé, gepubliceerd op 11 oktober, werd hem ook zijn mening gevraagd over de imam Iquioussen…

Hoe ziet hij de zaak-Iquioussen? “Het is in elk geval een brutale manier om met de kwestie van de islam om te gaan. De securitaire invalshoek domineert de laatste jaren in de publieke politieke discussies over de islamitische godsdienst. Het tot spektakel maken, zoals je dat in de zaak Iquioussen ziet, er een oplaaiende crisis van maken, illustreert deze vorm van autoritair beleid. De actie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken is heel paradoxaal. De uitspraken van Iquioussen waren al lang bekend. Met variaties trouwens. Op sommige momenten heeft hij gepleit voor de integratie van de moslims in Europa. Op andere momenten deed hij discriminerende uitspraken die je ook op de sjiïeten zou kunnen betrekken. Het feit dat de sanctie nu pas komt, draagt ertoe bij om van Iquioussen een martelaar te maken in sommige islamitische milieus, niet noodzakelijk de meest activistische.”

Van “verkeerd” gedrag “verkeerde ideeën” de “voedingsbodem” van verdeeldheid en terrorisme

Seniguer zet zich af tegen de bemoeizucht en het grensoverschrijdend gedrag van bepaalde sectoren van de staat – hij ziet de staat niet als een homogeen geheel – als het om moslims gaat. Zij “zijn overgegaan van het sanctioneren van uitwendige gedragingen, zoals het niet-respecteren van de laïciteit in bepaalde ruimtes, naar het sanctioneren van  uitspraken en van wereldbeelden, het beregelen van gedachten. Het conservatisme kan bekritiseerd worden vanuit cultureel, filosofisch of theologisch oogpunt. Maar de staat moet a priori buiten deze beschouwingen blijven.” Bepaalde sectoren van de staat bouwen een gedachtenpolitie op, en dat kan volgens de politicoloog niet.

De verschuiving van controle op gedrag naar die op ideeën werd na de moord op Samuel Paty nog op een andere manier aangevuld. “Sindsdien achtervolgt men niet meer alleen degenen die terroristische daden begaan hebben of van plan zijn dat te doen. Men jaagt op wat men denkt dat de bron is. Het beleidsinstrumentarium van de Minister van Binnenlandse Zaken is gevoed door de gedachte dat er een continuum is tussen een visie op de maatschappij als verdeeld in naam van de godsdienst en de overgang tot gewelddaden. Wat afgestraft wordt, dat zijn niet alleen gewelddaden, maar dat wat een gunstige voedingsbodem zou zijn. De grootste verandering is daar te situeren: in het in quarantaine plaatsen van figuren die vanuit een bepaalde interpretatie van de islam een visie op de maatschappij zouden kunnen hebben waarin die gespleten is.”

Het anti-separatisme dat separatisme aanwakkert

Na de aanslagen van 2015, zo merkt Seniguer op,  hebben heel wat actoren in de moslimwereld zich krachtig tegen het terrorisme gekant. Maar nu zijn die ontgoocheld, want hun afkeuring van geweld heeft niets opgeleverd. Dat is zelfs zo bij de minst contestataire, meest systeemconforme moslims. Als voorbeeld haalt Seniguer het communiqué aan dat de rector van de grote moskee van Lyon heeft gelanceerd waarin de actie tegen imam Iquioussen wordt afgekeurd.

De spectaculaire actie van Minister Darmanin tegen een willekeurig gekozen slachtoffer van zijn profileringsdrang (hij werkt nu al naar de presidentsverkiezingen van 2027 toe) is volkomen contraproductief: een groot deel van de Franse moslimgemeenschap keert zich tegen hem en zo wakkert zijn anti-separatisme de splijting van Frankrijk juist aan. In Safir News van 1 augustus kon je een opsomming lezen van de steun die Iquioussen krijgt binnen de moslimgemeenschap: een petitie met 15000 ondertekeningen, een som geld van 7500 euro als steun, steunbetuigingen van tientallen moskeeën. In zijn drang om rechts en extreem-rechts te plezieren, heeft Darmanin gecreëerd en versterkt wat hij afkeurt, en het “vivre ensemble” in Frankrijk zwaar beschadigd.

Moet België de stommiteiten van Frankrijk imiteren?

Bij de nieuwbakken Belgische staatssecretaris voor asiel en migratie kan je ook heel wat profileringsdrang vermoeden. Haar aanpak van de zaak-Iquioussen lijkt tot nu toe de kant op te gaan van dezelfde stommiteit die Darmanin beging. Maar het is nog niet te laat om tot bezinning te komen. Hoe zit dat trouwens met haar christelijke inspiratie? Op de VRT verklaarde zij: “migratiebeleid is bij uitstek een christendemocratisch beleid. Onze principes betekenen dat we geen enkele mens lossen en we met elk individu rekening moeten houden (…) Zelfs in het terugkeerbeleid mag je niemand loslaten. Wij hebben ervoor gezorgd dat iedereen die het bevel krijgt om het grondgebied te verlaten zich ook kan re-integreren in eigen land.”

Het is onduidelijk hoe de staatssecretaris het “eigen land” van de imam ziet. Hij heeft de Marokkaanse nationaliteit maar heeft nooit in Marokko gewoond. Hij is geboren en getogen in Frankrijk, dat is emotioneel en de facto “zijn eigen land”, maar daar wil een onverlaat van een minister hem niet meer zien. Hoe zou hij zich moeten re-integreren in Marokko waar hij nooit gewoond heeft, terwijl zijn vijf kinderen en vijftien kleinkinderen in Noord-Frankrijk wonen? De enige christelijke oplossing is de imam in België te laten verblijven, als hij dat wil, zodat hij tegen de Franse grens aan kan wonen, op korte afstand van zijn dierbaren en makkelijk bereikbaar voor hen.

Los van de zaak-Iquioussen en meer algemeen gesteld, is het belangrijk de waarschuwing van de politoloog Seniguer ter harte te nemen dat een agressief en grensoverschrijdend anti-islamitisch beleid contra-productief is. Het creëert of versterkt misnoegdheid, werkt integratie tegen en splijt de samenleving, en schaadt zo het “vivre ensemble”.