Geen uitvluchten meer

We weten het al een tijdje: de uitstoot van broeikasgassen moet drastisch naar beneden om onze planeet leefbaar te houden. Maar ondanks de klimaattoppen en dure woorden van beleidsmakers zakt die uitstoot amper. De dagelijkse excuses gelden niet en getuigen van een onmiskenbaar cynisme. Sparen we toekomstige generaties door een aanpak uit te stellen tot het ‘betaalbaar’, maar te laat is? Helpen we kwetsbare groepen die de eerste slachtoffers zijn van klimaatverandering, door het systeem in stand te houden dat hen kwetsbaar maakt én verantwoordelijk is voor het grootste deel van de uitstoot?

Meer dan ooit is duidelijk dat een transitie niet mogelijk is door gemorrel in de marge. Onze samenleving is toe aan een grondige totaalrenovatie. Geen miljoenen publiek geld voor een nieuwe productielijn van vervuilende multinationals, maar een nieuwe gediversifieerde productieorganisatie. Geen nieuwe landbouwtechnologie, maar een nieuw landbouwsysteem met landherverdeling. Geen afbraak van sociale bescherming, maar een heropbouw om tegenslagen op te vangen.

In het Colombiaanse dorp San José de Apartadó, waar al decennia conflict heerst voor natuurlijke rijkdommen, zoeken mensen naar ertsen in de vervuilde rivier.

Het is een revolutie: een transitie die niet business-as-usual is, ligt op tafel. De just transition verscheen expliciet in tal van gewichtige teksten. Van het klimaatakkoord van Parijs tot de Future Of Work-verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie. Maar intussen is het duidelijk dat er voor de uitwerking niet zomaar gerekend kan worden op de bedrijven en overheden aan de onderhandelingstafel.

Om een just transition te realiseren, is er niet alleen nood aan sterke overheden om ambitie te tonen en beloftes te vervullen. Er is evenzeer nood aan een sterk middenveld, dat als tegenmacht kan dienen voor de talloze belangen die een succesvolle transitie tegenhouden. En die belangen wegen vandaag jammer genoeg zwaar op het beleid.

Middenveld als tegenmacht

Wereldwijd heeft het maatschappelijk middenveld nochtans het inzicht om de effecten van beleidsmaatregelen en systeemfouten op hun doelgroep te identificeren en inhoudelijke linken te leggen. Lokaal en internationaal zijn ze de waakhond om klimaatplannen op te volgen. Overal slagen ze erin mensen te mobiliseren om de druk hoog te houden. Al decennia strijden ze voor de sociale rechtvaardigheid die we nu aan een klimaattransitie moeten koppelen. Het middenveld zal dus de drijvende factor moeten zijn, om een transitie om te zetten van droom naar realiteit.

Auteur: Dries Merre