foto: Twitter
De Franse laïcité, die het vivre-ensemble, het harmonisch samenleven, zou moeten bevorderen, blijkt steeds meer een ziekte dan een gezond politiek principe. De zogenaamd neutrale overheid misbruikt de laïcité vaak om de islam tegen te werken. Maar een paar bedenkelijke varianten van het katholicisme zitten mentaal vast in de 19de eeuw of zijn eigentijds knettergek. Ze zijn uit op conflict met de islam en met de vrijzinnigheid en schenden de regels van de laïcité.
Het is een dure strijd, want de conflicten worden vaak juridisch uitgevochten met rechtszaken die jarenlang duren. Meestal rond religieuze symbolen, zoals de kerststal of een heiligenbeeld, soms ook rond de speelruimte die de islam al dan niet krijgt. Maar ook al lijken dit gevechten om niets, ze renderen. Ze renderen voor extreem-rechts, dat ze verdraait en herinterpreteert en benut om de polarisatie tussen de “Français de souche”, de autochtone Fransen, en de islamitische Fransen aan te wakkeren. Denk aan Éric Zemour die met zijn aanhang het illegaal geplaatste beeld van de aartsengel Gabriël kwam verdedigen in Sables d’Olonne.
Laat ik met een recente gerechtelijke uitspraak starten. Ze betreft het bestuur van de stad Nice. Het gaat om feiten die al dateren van 15 juni 2018 en die nauwelijks iets voorstellen. De burgemeester had een zaal ter beschikking gesteld van een moslimorganisatie voor het vieren van het einde van de ramadan, de Aïd-Al-Fitr, kosteloos. Bij die gelegenheid hadden heel wat moslims die niet meer in de zaal binnen konden hun gebed verricht op de parkeerplaats van de zaal.
Die twee feiten wekten ergernis bij de anti-moslimpartij Reconquête (wat verwijst naar de Reconquista, de herovering van het islamitische Spanje door christelijke strijders). Een bestuurslid van die partij, Philippe Vardon, zat en zit in de gemeenteraad als leider van de belangrijkste oppositiegroep. Hij begon een rechtszaak tegen het gratis laten gebruiken van een zaal van de stad door moslims. Hij had eerder al eens een gelijkaardige zaak gewonnen, maar toen was er geen gratis faciliteit verleend, maar een te goedkope, volgens het gerecht.
In eerste instantie kreeg hij in deze tweede zaak geen gelijk van de administratieve rechtbank. Maar nu heeft een rechtbank in beroep geoordeeld dat de moslimvereniging die de zaal gebruikte (UMAM, Union des Musulmans des Alpes Maritimes) moet worden beschouwd als een “association cultuelle”, een religieuze vereniging. Zo’n vereniging zou onder de wet van 1905 over de laïcité vallen en dat zou inhouden dat de staat haar niet mag erkennen en geen subsidie mag verlenen. Nochtans houdt de laïciteit van 1905 ook in dat de staat kosteloos gebouwen ter beschikking stelt van de cultus. En kan géén geld vragen als een subsidie worden beschouwd? De burgemeester had overigens, na negatieve reacties van de omwonenden van de zaal en de parking, de achtergrond van de zaak uitgelegd. Hij had de zaal ter beschikking gesteld om gebeden op straat te vermijden, maar hij had geen toestemming verleend voor het gebruik van de parking voor het gebed. Het stadsbestuur heeft nu aangekondigd in hoger beroep te gaan tegen de veroordeling en met de zaak naar de Conseil d’État te stappen, de Raad van State.
De burgemeester had kennelijk goede redenen om de zaal ter beschikking te stellen en hij deed dat duidelijk in het algemeen belang. Maar op Twitter kan je lezen dat hij een dochter heeft die met een moslim getrouwd en die zich bekeerd heeft tot de islam, alsof dat iets verandert aan zijn motivering. Maar islamvriendelijkheid geldt blijkbaar als verdachtmaking. Philippe Vardon van zijn kant beperkte zich niet tot wat hij een overtreding van de regels van de laïciteit beschouwt, maar probeerde ook de UMAM verdacht te maken door te stellen dat die aanleunde bij de Moslimbroederschap. (Wat niet verboden is.) Een ideologische strijd dus.
Burgemeester Estrosi met zijn moslimdochter is overigens een neef van Eric Ciotti, de politicus die al jaren de kerststal benut om politieke campagne te voeren. Ze komen niet overeen, verneem je op Twitter, en dat lijkt begrijpelijk.
Een invasief katholicisme en een weerbare vrijzinnigheid
Maar dan is er ook nog de permanente beeldenstrijd, de conflicten om katholieke symbolen of beelden in de openbare ruimte. De strijd om het beeld van de aartsengel Michaël op het plein voor de Sint-Michielskerk van Sable d’Olonnes is uitgedraaid op het gerechtelijk bevel het beeld te verwijderen uit de publieke ruimte. (Administratief Hof van Beroep van Nantes, 16 september 2022)
Maar nu is er een gelijkaardig geval, een Mariabeeld op het eiland Ré, gelegen tegenover de havenstad La Rochelle. Dit beeld stond, net als het beeld van de aartsengel, eerst op privéterrein, en werd daarna door een gemeentebestuur in de openbare ruimte geplaatst. Net als bij de engel is het de vrijzinnige vereniging La Libre Pensée die een proces heeft aangespannen, meer bepaald de dichtbij gelegen afdeling 17 in Rochefort.
Op 3 maart 2022 oordeelde de administratieve rechtbank van Poitiers dat de plaatsing van het Mariabeeld strijdig is met de wet. Volgens de befaamde wet van 1905, basiswet van de Franse laïcité, mogen er immers geen religieuze symbolen of beelden in de openbare ruimte geplaatst worden (afgezien van een paar uitzonderingen, zoals musea en kerkhoven). De gemeente ging in beroep, maar op 12 januari 2023 bevestigde het administratieve hof van beroep van Bordeaux het eerdere vonnis. Het beeld moet verwijderd worden uit de openbare ruimte.
Vanuit rechtse en extreem-rechtse hoek wordt voortdurend geprobeerd de wet op de laïciteit te gebruiken tegen moslims, maar ook ze te overtreden. De wet is helder: er mogen geen religieuze beelden in de openbare ruimte geplaatst worden, met enkele uitzonderingen, zoals musea en kerkhoven. Maar dus niet op straten en pleinen. Toch gebeurt dat. Het wordt verdedigd door de beelden als cultuurgoed voor te stellen, zonder actieve religieuze betekenis. Historische monumenten eigenlijk, die de hele gemeenschap aanspreken.
Als er dan kritiek en een rechtszaak komt, worden die benut om de plaatselijke bevolking als slachtoffer voor te stellen en de aanklacht als een aanval op het katholicisme. En de critici of aanklagers als voorbijgestreefd en onverdraagzaam.
Het katholicisme moet primeren op de andere godsdiensten
Een blik in de extreem-rechtse pers toont hoe dat werkt. De medestichtster en hoofdredactrice van het reactionaire blad Causeur, Elisabeth Lévy, becommentarieert de strijd om de Moedermaagd van Ré als volgt:
“Op grond van de wet van 1905 mag ze dus niet in de openbare ruimte geplaatst worden. Dat is het recht, zo lijkt het. Maar het recht, dat is duidelijk, is een kwestie van interpretatie. Het is niet zeker dat de rechters ook zo’n strikte interpretatie zouden gegeven hebben als het om een islamitisch symbool zou gegaan zijn.”
“Men zal me zeggen, in dit geval: het is uw dienares en het hele boosaardige reactionaire netwerk die men had moeten horen te keer gaan tegen deze invasie van de publieke ruimte door een religieus symbool. Dat is mogelijk. Maar het is zo dat er naast het recht ook nog de geschiedenis is, de cultuur, de ervaring. Moslims en Joden, atheïstische en andere, zijn gelijkwaardige burgers, maar de islam (en het jodendom) hebben niet hetzelfde statuut als het katholicisme in ons land. Ze hebben hun korrel zout toegevoegd aan de nationale roman, maar het katholicisme is het basisingrediënt van onze gemeenschappelijke culturele saus. Frankrijk is een land van klokkentorens. Van waar we ook zijn, we zijn allemaal een beetje ‘catho-zombies’, zoals Emmanuel Todd het zei. (…)”
“Het is waar dat de papenvreters ook tot onze geschiedenis behoren. Het vervelende is dat die van de Libre Pensée 17 honderd treinen hebben gemist. Ze vergissen zich van pastoors! Het zijn niet de katholieken die vandaag onze vrijheid van denken bedreigen, de gelovigen willen inlijven en ze willen afscheiden van de rest van de samenleving. (…) Anders gezegd: onder voorwendsel van de laïcité, waar ze zich niets van aantrekken als het gaat om andere godsdiensten die in het spel zijn, voeren ze oorlog tegen het katholicisme. Vermorzel de schandelijke! [De befaamde slogan van Voltaire tegen de Katholieke Kerk.] Achter deze zeer geantiqueerde onzin zijn het gewone islamo-gauchisten. Over de wet op het separatisme spreken ze in termen van ‘racistische schande geproduceerd in naam van de laïcité’, een bekend liedje.”
“Zoals Mélenchon of Cohn-Bendit, willen deze verkeerdelijk zo genoemde vrijdenkers de Franse identiteit deconstrueren. Dat is hun recht. Maar het is te betreuren dat het gerecht hen daarbij helpt.”
Dat is veel slechts bij elkaar: de negatie van de wet, het verdachtmaken van justitie als pro-islamitisch, het als voorbijgestreefd wegzetten van de vrijzinnigheid, een gepostuleerde voorrang voor het katholicisme (met wettelijke privileges) t.o.v. andere godsdiensten, het poneren van het katholicisme als hét wezenlijke onderdeel van de Franse geschiedenis, cultuur en identiteit. En het aan de kant schuiven van het vrijzinnig protest als islamo-gauchisme. (Iets wat niet bestaat, tenzij als scheldwoord. Maar in het conflict tussen islam en de zombiekatholieken kiest La Libre Pensée 17 bewust voor de moslims als gediscrimineerde groep. Een standpunt, maar geen ‘isme’.)
De mythe van de christelijke wortels van Frankrijk
Het extreem-rechtse leugenblad Boulevard Voltaire pakt de zaken minder intellectueel aan, concreter en zintuiglijker. Een groot en rood afgedrukt citaat geeft meteen de strekking aan: “Eens te meer maken rechters zich tot medeplichtigen van gauchistische organisaties die de christelijke wortels van Frankrijk willen vernietigen.” Dat is grove verbale manipulatie: Frankrijk is geen boom en heeft dus ook geen wortels, en het christendom is geen zak compost. De bedoeling van de beeldspraak is diversiteit uit te sluiten. Je kan net zo goed, nee beter, zeggen: Frankrijk is een tuin met vele landschappen en vele soorten bomen en planten, die allemaal hun bijdrage geleverd hebben en nog leveren tot de kleur en de vruchten van het geheel.
Maar luister hoe het onderwerp verder wordt aangepakt door de leugenares van dienst, Marie-Camille Le Conte: “Het was bijna veertig jaar dat zij troonde boven het dorp La Flotte-en-Ré. Door een beslissing van de administratieve rechtbank van Bordeaux van 13 januari 2023 is een beeld van de Maagd Maria, dat de bewoners van het eiland Ré dierbaar is, veroordeeld om te verdwijnen.” Dat is onjuist en naast de kwestie: de rechtbank heeft helemaal niet gezegd dat het beeld moet verdwijnen, maar enkel dat het niet in de openbare ruimte mag staan. De voorbije veertig jaar stond het beeld overigens het grootste deel van de tijd op een privéterrein. Het is de overplaatsing naar de publieke ruimte die strijdig is met de wet van 1905.
Op die wet gaat Le Conte niet in. Die is nochtans duidelijk is en suggereert meteen een eenvoudige oplossing: zet het beeld een eindje verder op een privéterrein, of maak de grond waar het op staat tot privégrond door hem te verkopen of weg te schenken. Maar de journaliste is niet geïnteresseerd in een oplossing van het conflict, maar in het voeren van strijd. Dus krijgt La Libre Pensée ervan langs, voor het simpele feit dat die organisatie vraagt dat men zich aan de wet houdt. Snuffelend in de website van de vereniging stuit Le Conte op steun voor de boerkini en fulmineert: “De aanwezigheid van een beeld van de Maagd Maria op een kruispunt is niet te verdragen, terwijl het zien van een vrouw in boerkini voor niemand een probleem lijkt te zijn. Een begrip van de laïciteit dat nogal relatief is… “ Dat is een dwaze vergelijking, want de boerkini in het zwembad is geen kwestie van de laïciteit uit de wet van 1905, maar van een plaatselijk zwembadreglement. De boerkini schendt op geen enkele manier de laïciteit.
De begripsverwarring die Boulevard Voltaire probeert te creëren werkt goed, zoals je kan zien in een citaat uit de mond van een bewoner van het eiland Ré dat als afsluiting dient: “Die sculptuur staat daar al sinds 1983! Als La Libre Pensée nu pas wakker wordt, is het omdat die beweging de cancelcultuur volgt die ravages aanricht in ons land. Er zijn precedenten in wat deze organisatie gedaan heeft, je ziet heel goed dat ze probeert de geschiedenis en de joods-christelijke wortels van dit land te deconstrueren. (…) Als een burgemeester beslist een straat van naam te veranderen en te noemen naar een van de vrouwen van de profeet Mohamed, dan pakken die organisaties van laïcards het probleem niet aan. (…) Wat is een land zonder wortels, zonder geschiedenis, of ze nu cultureel is of religieus? Dat is geen natie meer!”
In een wat minder lachwekkende en vertekende visie op de geschiedenis van Frankrijk kan je zeggen dat Frankrijk er erg lang over gedaan heeft om het juk van het katholicisme van zich af te schudden en de akelige dominantie van die godsdienst uit te schakelen.
Satanisme, complotisme, anti-semitisme…
Voor een nog grovere variant van het extreem-rechtse, christelijke identiteitsdenken en het propageren van de idee dat Frankrijk een katholieke natie en/of een katholiek land is, kan je terecht bij de website van Pro Fide Catholica, waar wordt gedweept met Trump en waar aan alle kanten satanistische complotten gezien worden die de wereld bedreigen. Hier geldt niet het sprookje van de joods-christelijke wortels van Frankrijk, maar wordt er nog verwezen naar de beruchte anti-semitische vervalsing “Protocollen van de Wijzen van Zion” en naar de Talmoed, als geschrift dat het verdelgen van het katholicisme zou verdedigen.
Wilde, onzinnige uitspraken volop op de website van PFC, om te beginnen een van de politicus Philippe De Villiers: “De rechters hebben de macht gegrepen en ze zijn bezig met onze beschaving buiten de wet te stellen.” Agressiever de journalist Laurent Glauzy, gespecialiseerd in “pedo-satanisme en vrijmetselarij” (volgens de titel van een boek van hem uit 2015): “Wij zullen kerken bouwen op de as van de loges.” Of een lezersreactie: “De wet van 1905? 117 jaar na die wet is de woede van de satanisten nog altijd niet afgezwakt. Met het weghalen van de beelden van de Moedermaagd is de toename van de anti-katholieke haat in een Frankrijk dat atheïstisch geworden is heel duidelijk. Satan weet dat hem nog weinig tijd rest, en dat vertienvoudigt zijn woede.”
Een agressief, revanchistisch anti-laïcité katholicisme
Terwijl de Franse staat de laïcité gebruikt om de islam tegen te werken, in te perken en te controleren, blijkt een segment van de bevolking en de media de laïcité van 1905 te verwerpen en alleen het gebruik ervan tegen de islam goed te keuren. Maar verder accepteert deze stroming de wet van 1905 helemaal niet, en probeert ze die af te doen als verouderd, voorbijgestreefd en onbruikbaar. De kern ervan, dat de staat geen enkele godsdienst erkent en neutraal is (in de grondwet: “De Republiek respecteert alle levensbeschouwingen.”) wordt verworpen, en tegen de Republiek in worden privileges en een apart statuut opgeëist voor het katholicisme.
Dit is niet zomaar een marginale stroming. In het blad France Catholique, eigendom van de zeer rechtse miljardair en mediamagnaat Vincent Bolloré, die een groot deel van de Franse media bezit, klinkt het zo: “De golf van verontwaardiging op de sociale netwerken heeft ver buiten de kring van de gelovigen de mensen geraakt. Na de bedoeling om het beeld van de Heilige Michaël in Sables-d’Olonne te verwijderen in september 2022, zie je nu dat vastgelegd werd dat het beeld van de Maagd Maria die troont midden op een kruispunt op het eiland Ré moet verdwijnen uit het landschap. De ware bedoelingen van La Libre Pensée, vereniging tot verdediging van de laïcité, beginnen duidelijk te worden. Als zij, in de twee gevallen voor het gerecht de wet van 1905 inroept om religieuze monumenten in de openbare ruimte te laten verbieden, zijn er dan geen andere gevechten te voeren tegen aanslagen op de laïciteit, al was het maar het radicaal-islamitische entrisme in het schoolmilieu?”
“Men moet zich vragen stellen over de handhaving van ons ongedifferencieerd concept van laïcité, gebaseerd op een wet die al 120 jaar oud is en destijds bedacht werd om alleen maar tegen de invloed van de Kerk te strijden. En die vooral niet belet dat wat er rest van de visuele tekens van het katholicisme elke dag meer wordt aangevallen terwijl het iedereen onverschillig laat.“
Zo gaat dat dus: je overtreedt de wet, en als daartegen opgetreden wordt, ga je gillen dat je gediscrimineerd en aangevallen wordt. In het Franse landschap met zijn ruim 42.000 kerken en kapellen is de Franse katholieke traditie verre van afwezig. Maar het katholicisme wil blijkbaar ook graag de openbare ruimte, straten en pleinen, koloniseren. Dat daartegen wordt opgetreden helpt die godsdienst aan een slachtofferrol. Maar het is niet de correcte plaatsing van zijn beelden die het katholicisme verzwakt. Daarvoor zorgen haar reactionaire standpunten wel, en de pedofilieschandalen, die maar niet willen ophouden.
https://www.dewereldmorgen.be/community/gevecht-om-een-engel/
https://www.dewereldmorgen.be/community/eric-zemmour-de-reddende-engel-voor-de-aartsengel-michael/
“Franse kernenergie? Ongelooflijk dat hun leugencam... 
