“Algerije heeft besloten het verdrag van vriendschap, goed nabuurschap en samenwerking met Spanje onmiddellijk op te schorten”, zei het kabinet van de Algerijnse president woensdag in een verklaring aan staatspersbureau APS. Dat verdrag dateert uit 2002, en was bedoeld om de samenwerking tussen Madrid en Algiers te promoten op vlak van politiek, economie, onderwijs en defensie. De beslissing is een vergeldingsmaatregel voor de publieke steun die de Spaanse premier Pedro Sanchez in maart uitsprak voor het Marokkaanse autonomieplan voor de Westelijke Sahara.

Betwist gebied

De Westelijke Sahara is een gebied in Noord-Afrika, ten zuidwesten van Marokko en ten westen van Algerije. In 1975 werd het geannexeerd door Marokko, dat het beschouwt als een provincie. De Verenigde Naties erkennen de annexatie echter niet, en bestempelen de Westelijke Sahara als “territorium dat nog verwikkeld is in een proces van dekolonisatie”. De oorspronkelijke bewoners, de Sahrawi, claimen het gebied ook. Zij worden gesteund door Algerije. 

Marokko controleert ongeveer 80 procent van de Westelijke Sahara. De rest wordt beheerd door Polisario, een onafhankelijkheidsbeweging van de Sahrawi. Zij willen een onafhankelijke staat voor de Sahrawi op het volledige grondgebied. 

Marokko heeft beperkte autonomie geboden aan de inwoners van het gebied, maar wil de zeggenschap behouden over de fosfaatrijke regio’s. Ook de kustregio’s waar de visserij welig tiert moeten volgens het plan – dat Rabat er al sinds 2007 probeert door te krijgen – onder Marokkaanse soevereiniteit blijven. 

In augustus vorig jaar heeft Algerije de diplomatieke banden met buurland Marokko verbroken, onder meer vanwege opflakkeringen van geweld in de Westelijke Sahara. 

Tussen twee vuren

Spanje bevindt zich door de rivaliteit tussen de twee Noord-Afrikaanse landen in een hachelijke positie. Met Marokko deelt het een grens en heeft het sterke economische banden, maar voor aardgas is het gedeeltelijk afhankelijk van Algerije. Dat Spanje zijn steun uitsprak voor het Marokkaanse plan verraste waarnemers, aangezien Spanje zich altijd verzet heeft tegen Marokkaanse inmenging in het gebied.

In mei 2021 liet Spanje Polisarioleider Brahim Ghali echter overvliegen naar een Spaans ziekenhuis voor een behandeling tegen covid-19, zeer tegen de zin van Marokko. Daarop zette Rabat zijn grenzen open voor meer dan 10.000 migranten die via Marokko Ceuta wilden bereiken, de kleine Spaanse enclave in Noord-Afrika. De zet was bedoeld om Madrid onder druk te zetten, en was het startschot van een diplomatiek conflict tussen Spanje en Marokko. Dat werd pas beëindigd na de Spaanse knieval omtrent de Westelijke Sahara in maart. 

Het is koffiedik kijken wat de impact van de Algerijnse beslissing zal zijn. In Madrid vragen ze zich vooral af of Algerije zich nog steeds zal houden aan de ondertekende gascontracten. Volgens de Spaanse krant El Mundo “betreurt” het kabinet van premier Sanchez het besluit, en “bevestigt de Spaanse regering opnieuw zijn volledige inzet voor de inhoud van het vriendschapsverdrag en de principes die eraan ten grondslag liggen”.