De Democratische Eenheidspartij (PYD), de grootste Koerdische partij in Syrië, heeft afgelopen dinsdag samen met enkele andere Koerdisch partijen, alsook vertegenwoordigers van Arabische, christelijke en Tsjetsjeense groepen, in Qamishli, de grootste stad van Rojava, de oprichting van een overgangsregering in de Koerdische regio’s in het noorden van Syrië, ook gekend als Rojava of West-Koerdistan, afgekondigd.
De Koerden maken met 2 miljoen zo’n 10 procent uit van de bevolking en wonen hoofdzakelijk in het noorden van het land. Ze vormen de tweede etnische groep in Syrië. Al sinds het uitbreken van de burgeroorlog, proberen Koerdische partijen hun democratische burgerrechten veilig te stellen, iets wat hen in de Syrische Arabische Republiek onder het Arabische nationalisme van de Baath-partij decennialang werd geweigerd.
In een eerder interview tekende Salih Muslim, voorzitter van de PYD, de krijtlijnen uit van het politieke project van zijn partij voor Rojava: “We zijn aan het praten over een civiele overgangsadministratie die binnen de zes maanden zal worden opgericht na de lokale verkiezingen. Daarna komt er een parlement als onderdeel van een oplossing voor Syrië […]. […] Ons huidige project is een lokaal bestuur op gemeentelijk niveau. Autonomie is een toekomstproject dat deel zal uitmaken van een bredere oplossing voor Syrië en dat zal worden bediscussieerd in Genève of ergens anders. We starten met een civiele overgangsadministratie omdat een allesomvattende Syrische oplossing op zich laat wachten.”
Het plan deelt de Koerdische gebieden op in drie administratieve regio’s, Kobanê, Efrîn en Cizîre, elk met hun eigen lokale raad. De voornaamste taak van het overgangsbestuur is de voorbereiding en uitschrijving van regionale parlementsverkiezingen, waarin plaats zal zijn voor 82 afgevaardigden. Daarnaast zal het de meest acute politieke, economische en defensie-gerelateerde problemen op zich nemen.
Volgens Alan Memo, woordvoerder voor de PYD in Londen, is er geen sprake van stappen in de richting van volledige onafhankelijkheid, zoals onder andere buurland Turkije vreest. Hij stelt dat het uiteindelijke parlement een integraal deel zal uitmaken van de pluralistische en vredevolle toekomst van Syrië.
In september kwamen de twee belangrijkste Koerdische blokken in Rojava, de Koerdische Nationale Raad (KNC) – gesteund door Mesûd Barzanî, president van de semiautonome Koerdische Regionale Regering (KRG) in Irak – en de Volksraad van West-Koerdistan, gedomineerd door de PYD, overeen om een interim-regering op poten te zetten ter voorbereiding van lokale democratische verkiezingen en het uitvaardigen van een regionale grondwet.
Afgelopen weken liepen de spanningen tussen de twee Koerdische kampen echter hoog op. Dit had vooral te maken met het succes van de Volksverdedigingseenheden (YPG), Koerdische gewapende milities onder controle van het Hoogste Koerdische Comité (DBK) waarin zowel de PYD als de KNC zetelen, in hun strijd tegen salafistische bendes die Rojava teisteren.
Dankzij deze militaire overwinningen won de PYD, als meest actieve en meest zichtbare lid van de DBK, veel krediet bij de lokale bevolking alsook op het internationale toneel, waar Salih Muslim één van de enige oppositieleiders is die met alle partijen rond de onderhandelingstafel probeert te praten.
De partijen binnen de KNC voelen zich verzwakt en proberen op allerlei manieren hun deel van de koek veilig te stellen. Terwijl de PYD de machtsverdeling in Rojava wil laten afhangen van verkiezingen, niet onlogisch gezien hun populariteit, tracht de KNC Rojava bestuurlijk en militair op te delen, een strategie die in Zuid-Koerdistan (Irak) in de jaren ’90 tot een desastreuze burgeroorlog tussen de Koerden leidde.
De Syrische Nationale Coalitie (SNC) – door het Westen, Turkije en de Golfstaten naar voren geschoven als voornaamste oppositiegroep – beschouwt de oprichting van een overgangsbestuur als een “separatistische actie die elke relatie met het Syrische volk verbreekt” en ziet de PYD als een partij “vijandig aan de Syrische revolutie”. Ook Turkije en de VSA reageren afwijzend en noemen het een “unilaterale beslissing”. De SNC kondigde dinsdag immers zelf de oprichting van een interim-regering aan. De KNC sloot zich in september aan bij de SNC.
Opvallend is terzelfdertijd de steeds innigere band tussen Barzanî en Turks premier Erdo?an. Beide zullen elkaar komend weekend ontmoeten om een veelbesproken handelsakkoord tussen Turkije en de KRG te beklinken. Het is geen geheim dat Erdo?an veel geruster zou zijn met een sterker pro-Barzanî blok als zuiderbuur ten koste van de PYD, ideologisch verwant aan de PKK.
Salih Muslim reageerde in een interview met Reuters. Volgens hem is de interim-regering in Rojava voorlopig, totdat er een duurzame oplossing komt voor heel Syrië. Hij weerlegt ook met klem dat de PYD zou aansturen op onafhankelijkheid. Verder wijst hij op de bedenkelijke rol van de Turkse staat, die tracht verdeling te zaaien onder de Koerdische bevolking in Syrië door bepaalde partijen binnen te lokken in de door Turkije gesteunde SNC.
Nu de onderhandelingen tussen de PKK en de Turkse staat in het slop zitten, probeert Erdo?an de PKK te isoleren door een rivaliserend, aan hem getrouw Koerdisch blok te versterken. Het feit dat Erdo?an en Barzanî elkaar ontmoetten in Diyarbakir, de officieuze hoofdstad van Koerdistan, is een duidelijk signaal aan zowel de PKK als de PYD.
In de loop van de week staan er ook ontmoetingen tussen de PYD en de KNC op de agenda, in de hoop de plooien glad te strijken zodat de overgangsadministratie een kans op slagen kan krijgen. Beide kampen vinden elkaar op zijn minst in de eis voor democratisch zelfbestuur in de Koerdische regio’s, binnen het kader van een democratisch en pluralistisch Syrië. De steun van alle Koerdische partijen aan het voorlopige bestuur zou hierin alvast een eerste stap zijn.
Salih Muslim zal volgende week vrijdag, 22 november, aanwezig zijn op een conferentie in de senaat in Brussel, waar hij zijn visie op de toekomst voor de Koerdische regio’s in Syrië uiteen zal zetten en in debat zal treden met onder andere Bernard Kouchner, oprichter van Artsen zonder Grenzen en voormalig Frans minister van buitenlandse zaken, VRT-journalist Rudi Vranckx en Ludo De Brabander, stafmedewerker voor Vrede vzw. Meer info over deze conferentie vindt u hier.