Net heb ik in de stilte van de late avond zeer geboeid geluisterd naar de openhartige ontboezemingen en bedenkingen van Kristien Hemmerechts over haar familiale jeugdervaringen en haar Sitz im Leben wat Godservaring, religieuze en liturgische genoegens en opvattingen betreft via de podcast van het interview dat Heleen Debruyne afnam rond Pasen op Klara naar aanleiding van het nieuwe boek “Van ver gekomen“. Daar valt wel wat over te vertellen, een blog-format is dan kort.

Kristien fascineert mij als persoon en als denkende mens al zeker dertig jaar, sinds een eerste korte ontmoeting in persoon kort na het heengaan van Herman. Daar doet dit interview een nieuw laagje bij. We krijgen hier een in biografie geworteld verhaal met scherpzinnige bedenkingen over heel wat onderwerpen, in het bijzonder over Religie en samenleven met, zeg maar wanhopige en angstige personen.

Radio als medium, zo blijkt nogmaals, laat toe dat een erg intieme ontmoeting kan plaatsgrijpen. Hannah Arendt wees al op het belang van het (Griekse) per-sonare van de stem om te begrijpen wat en wie de Persoon is. (De acteur op het theater droeg een masker waardoorheen zijn/haar stem door-klonk). Ook onze wijze leermeester in mensenkennis en psychologie (van man cq. vrouw) professor Piet Nijs legde dat zo uit: “Je ziet in het gelaat de hele geschiedenis van een mens; maar het meest duidelijk kan je de Persoon waarnemen, zien, in beeld krijgen, aanvoelen… via de stem.”
Mevrouw Hemmerechts, welnu, wat een mooie stem heeft zij! Met wat een “octavenwaaier” aan klankrijkdom en toonnuances weet zij zich vocaal uit te drukken! De ene keer flink en kras, dan weer zeer sensitief, subtiel en zacht. Om jaloers op te worden 😃

Deze observatie bevestigt overigens wat ik als lezer van haar opiniestukken al langer bevind: heerlijk- boeiend, pertinent en “rijk” wat deze medemens, deze belichaamde ziel zegt en denkt en voelt.
Heleen De Bruyne maakt mooi een stukje duidelijk waar de bronnen liggen van die rijkdom en die persoonlijke groei. Het is met die groei van Kristien Hemmerechts, zoals ik het versta, in feite echt zoals met de groei en bloei van bloemen en planten, zoals tuinmannen ons doceren: zonder ontberingen of gesnoeid worden, maakt de plant geen bloemen aan…!

Het is mij overigens een plezier dat ik in dit verhaal, inclusief het gedeelte over de ervaring van God en het bijhorende verworven vertrouwen in het leven, heel wat mag herkennen van het eigen levenstraject, inzichten, ervaring, opinies en waarden. Een aanrader dus, deze uitzending en uiteenzetting (zie verwijzing onderaan).

Een paar inhoudelijke bedenkingen over de christelijke God en de Heer uit Galilea

Het is mooi hoe Hemmerechts, die nederig is over haar kennis over Jezus en Bijbel, met groot gezond verstand oordelen velt die ik ook in essays van vooruitstrevende theologen terugvind, en die ik zelf huldig, na nogal wat theologie te studeren in Leuven en werkzaam te zijn voor het christelijke tijdschrift Tertio en als godsdienstleraar.  Kristien zegt bijvoorbeeld met grote, vrouwelijke nuchterheid:

“De Kerk is ont-aard in een machtsinstituut. Zij moet terug een nederige, dienende rol opnemen.”

Wie de laatste jaren van het leiderschap van de Belgische Kerk heeft gevolgd in de persoon van aartsbisschop en kardinaal Jozef De Kesel, zal weten dat dit precies de lijn is die deze wijze en open heer uit is gegaan.

Ter gelegenheid van Pasen heb ik op mijn profiel op Facebook overigens een persoonlijke, doortimmerde toelichting geplaatst over de betekenis van de Paasweek vanuit “gemoderniseerde” theologie. Die visie heeft bijval. De tijd voor een aantal inhoudelijke wendingen en bij-de-tijd-brengen lijkt rijp.  Wat de persoon van Jeshoea-Jezus, zoon van Myriam/Maria betreft, gelooft Kristien Hemmerechts bijvoorbeeld niet dat de verrijzenis na de dood letterlijk zo is gebeurd; dat lijkt mij de enige positie die in deze tijd van wetenschappelijk begrip van mens, lichaam, leven en dood verdedigbaar blijft.

De eeuwige Incarnatie van vrouwelijke attitudes

Je moet overigens bedenken hoe fel “vrouwelijk” die “ideale mens” van de Kerk in feite is geweest in zijn handelen en prediken. Zoveel empathie, zoveel compassie, zoveel goesting om zorg te besteden aan medemensen!  In termen van deze tijd zou je m.i. kunnen stellen: hij zou zichzelf wellicht non-binair definiëren. Het treft mij als merkwaardig dat je dat in Kerkmiddens of in theologische disciplines zelden of nooit verneemt in die termen: “Jezus was een extreem vrouwelijke man”. Naar waarden en naar houding, en naar woorden. Nu de vrouw in onze tijd sterk geklommen is op de maatschappelijke ladder, is dit soort taal wellicht aan de orde, kan het gezegd worden.

Het is voor mij merkwaardig maar niet onlogisch hoe de mannenmaatschappij van het verleden iemand als Jezus koos als norm, als “ideale mens”. Zolang de vrouw “quantité négligable” bleef in de sociale pikorde was dit wellicht nodig. Men kon eeuwen lang niet rechtstreeks verwijzen naar “vrouwelijke waarden en talenten als empathie en zorgzaamheid voor de kleinen”, omdat vrouwen als minderwaardig werden bevonden.  Via de omweg van deze zeer vrouwelijke man konden toch humane waarden in het morele stelsel worden binnengesmokkeld… in een wereld die lange tijd zeer onveilig en hard en gevaarlijk bleef.

Middeleeuwse mensen gaven bijvoorbeeld hun persoonlijke vrijheid totaal op om onder de bescherming van de gewapende adellijke feodale heer te kunnen vallen en bij oorlog heil en bescherming te vinden in diens burcht. Dat is de definitie van “lijfeigenen” of horigen. Ander sprekend voorbeeld: de eerste kerken in de romaanse bouwstijl ademen die sfeer van algemene onveiligheid rond het jaar duizend duidelijk: dikke muren, zeer kleine raampjes; de kerken waren als bunkers in een landschap van angst…

Zo zijn we terug bij de schrijfster, van wie de rijke persoonlijkheid zoals uit het interview blijkt, ook juist gevormd is in grote nabijheid naast een zus die leed onder angst. Heel paradoxaal ontwikkelde Kristien Hemmerechts zich op die manier teruggetrokken, alleen “in mijn holletje”, sterk op zichzelf, terwijl zij anderzijds een publieke persoon kon worden van grote betekenis, bekend bij miljoenen tijdgenoten.

–

De podcast van het intense en openhartige gesprek bij Heleen Debruyne valt te herbeluisteren via de VRT Max app, onder ‘Klara’.

–

Illustraties:

Portret Kristien Hemmerechts (via Facebook van kerk Ninove & eigen foto van de schrijfster tgv een panel in Leuven bij vrouwendag, maart 2023).

Hannah Arendt (via Flickr, Levan Ramishvili)

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier