Verkiezingen moeten gaan over de inhoud, maar laten we eerlijk zijn: wie heeft er tijd om de vele honderden bladzijden aan partijprogramma’s volledig door te nemen en te vergelijken? Met deze reeks willen wij je op weg helpen. We loodsen je doorheen de verschillende programma’s van de progressieve partijen wat betreft: koopkracht, klimaat en milieu, zorg, belastingen, vrede, onderwijs en pensioenen.

In deze verkiezingscheck richten we ons op de standpunten van verschillende politieke partijen ten opzichte van gezondheidszorg in het algemeen en zoomen we specifiek in op kinderopvang en woonzorgcentra, waarbij we de programma’s van PVDA, Groen, Vooruit, en CD&V onder de loep nemen en deze vergelijken met de standpunten van de vakbond ACV Puls die zich ontfermt over de gehele zorgsector, ouderbeweging Crisiskabinet Kinderopvang en middenveldorganisatie Okra die opkomt voor de belangen van ouderen.

Visual: Gratiën Versijpt

Investeringen, lagere werkdruk en hogere lonen

Het afgelopen jaar waren de eisen van de zorgsector luid en duidelijk. De non-profit-sector, waar de zorgsector onder valt, heeft in 2023 in een half jaar tijd twee keer (in januari en in juni) een grote nationale betoging gehouden om bij de regering meer investeringen, een lagere werkdruk en hogere lonen te eisen in de zorg.

“Als de overheid de komende jaren niet opnieuw van de ene in de andere crisis wil tuimelen, dan kan het de vinger niet op de knip houden.” (ACV Puls)

Vakbond ACV Puls, die onder andere de zorgsector vertegenwoordigt bij regeringsonderhandelingen, verwacht dan ook “een ambitieus investeringsplan van de volgende Vlaamse en federale regering”. “Als de overheid de komende jaren niet opnieuw van de ene in de andere crisis wil tuimelen, dan kan het de vinger niet op de knip houden”, waarschuwt ACV Puls.

Daarom formuleren ze enkele duidelijke verwachtingen aan het adres van de kandidaat-volksvertegenwoordigers, waaronder: ‘investeer in extra plaatsen en budgetten’, ‘zorg voor kwalitatieve zorg op maat via een betere personeelsomkadering’, ‘verbeter het statuut van de werknemers voor aantrekkelijke jobs’, ‘waak over goede werkomstandigheden en voldoende vrije tijd’, ‘maak structureel middelen vrij voor toeleiding en opleiding’ en ‘respecteer en faciliteer het sociaal overleg’.

“Of je nu op zoek bent naar een plaats in de kinderopvang, naar een luisterend oor, gespecialiseerde hulp aan huis of in een voorziening, of naar verzorging of een behandeling: het aanbod moet groter en tegelijkertijd kwalitatief en betaalbaar blijven”, aldus ACV Puls.

Aan de andere kant wachten werknemers volgens de vakbond op betere loon- en arbeidsvoorwaarden, meer kwalitatief werk, en meer collega’s. “De torenhoge werkdruk zorgt nu voor grote uitval, waardoor het personeelstekort alleen maar verder toeneemt”, benadrukt ACV Puls. “Extra investeringen zijn nodig om een einde te maken aan de negatieve spiraal, en om om te kunnen gaan met de zogenaamde ‘dubbele’ vergrijzing, namelijk zowel van de bevolking als van het personeel.”

CD&V geeft aan het gezondheidszorgbudget jaarlijks met 2 procent boven de inflatie te willen laten groeien. Echter benadrukt de partij dat het reeds beschikbare budget daarnaast óók nog verder kan worden vergroot door besparingen en efficiëntiewinsten binnen de verschillende zorgsectoren zelf.

Het personeelstekort is volgens CD&V ontstaan door toenemende zorgvragen en de partij wil dit aanpakken met een meer efficiënte organisatie in de zorg. Bovendien moeten nieuwe sociale akkoorden, die extra inspanningen doen voor betere loon- en arbeidsvoorwaarden, stressreductie, opleiding en het opnieuw definiëren van taken, een hogere effectieve peroneelscapaciteit opleveren.

15.000 extra verpleegkundigen tegen 2050 om werkdruk te verlagen

Vooruit belooft dan weer bijkomende investeringen in de zorg en gezondheidszorg met een groeinorm van 2,5 procent boven op de index. Maar net als CD&V wil Vooruit daarnaast middelen vrijmaken voor innovatie en een betere toegankelijkheid door, zoals zij dat formuleren, ‘de doelmatigheid van de zorg te verhogen’. Oftewel, ook zij willen naast de verhoging van het zorgbudget aan de hand van een groeinorm, vooral geld vrijmaken binnen de sector om weer te herinvesteren in de sector.

Het personeelstekort wil Vooruit onder andere aanpakken door investeringen in lonen en werkomstandigheden van zorgpersoneel door te zetten en door artsen in opleiding te oriënteren naar disciplines die met tekorten en wachtlijsten kampen. Daarnaast willen ze tijdelijke of interim-contracten beperken tot het hoogstnoodzakelijke en van contracten van onbepaalde duur weer de norm maken.

Om het zorgberoep aantrekkelijker te maken belooft Vooruit te zorgen voor stabielere uurroosters, een gepaste verloning, een beter evenwicht tussen werk en privé en logischere dagindelingen voor zorgverleners. Op deze manier wil de socialistische partij zorgverleners meer tijd geven voor de zorg zelf.

De PVDA wil de nodige investeringen in de zorg waarborgen door de groeinorm voor de gezondheidszorg te verhogen naar 3,5 procent, zoals voorgesteld door het Planbureau. Het personeelstekort en de wachtlijsten in de gezondheidszorg wil de partij aanpakken door onder andere het Zorgpersoneelsfonds te verviervoudigen om tegen 2030 15.000 extra verpleegkundigen aan te werven. Dit zal helpen de werkdruk te verlagen.

Daarnaast wil de partij de contingentering, die het aantal afgestudeerde artsen beperkt, afschaffen en een limiet opleggen van acht patiënten per verpleegkundige in de ziekenhuizen, zodat zij betere zorg voor patiënten kunnen bieden. Ook zorgt dit volgens de PVDA voor werkbaar werk voor het personeel. Daarbovenop belooft de partij komaf te maken met overbodige paperassen, zodat zorgverleners zich maximaal met hun patiënten kunnen bezighouden.

Groen stelt voor om ook op Vlaams niveau een jaarlijkse groeinorm in te voeren.

CD&V, Vooruit en PVDA spreken over een groeinorm op federaal niveau omdat van daaruit het beleid voor de gezondheidszorg bepaald wordt. Groen stelt voor om ook op Vlaams niveau een jaarlijkse groeinorm in te voeren. Momenteel ‘ontbreekt zo’n norm en de gevolgen daarvan zijn onder andere een crisis in de kinderopvang en in de ouderenzorg’.

Het personeelstekort wil Groen aanpakken door meer personeel in de zorgsector aan te trekken met betere statuten, werkbaar werk, betere verloning, meer leerkansen en een betere taakverdeling, op basis van vaardigheden in plaats van enkel het diploma. Ook willen ze meer mensen laten afstuderen in specialisaties waar tekorten zijn door onder andere vergoedingen voor verschillende specialisaties gelijker te trekken en voor aanvaardbare werktijden te zorgen voor artsen in opleiding.

Om de tijd die zorgverleners moeten besteden aan administratie te verlagen, zodat ze meer tijd hebben voor mensen, stelt Groen voor extra ondersteunend personeel zonder zorgdiploma aan te werven die logistieke en administratieve taken op zich kunnen nemen. Bovendien willen ze een einde maken aan nutteloze procedures door bijvoorbeeld de afschaffing voor ziektebriefjes voor één dag uit te breiden naar drie dagen.

Verlaag in kinderopvang kindratio naar 5:1

Naast de problemen in de gezondheidszorg trekt de non-profit-sector ook aan de alarmbel voor onder meer de crisis in de kinderopvang en de crisis in de woonzorgcentra. Na 2,5 jaar actievoeren en betogen door een grote beweging van kinderdagverblijven, ouders en middenveldorganisaties in Vlaanderen en Brussel heeft de Vlaamse overheid in 2022 in de Septemberverklaring besloten om 115 miljoen euro extra te investeren en in de Septemberverklaring van 2023 om 270 miljoen euro extra per jaar in de sector te investeren. Maar volgens de Toekomstgroep Kinderopvang – op aanvraag van de parlementaire onderzoekscommissie – is er in totaal eigenlijk 2 miljard euro nodig voor een meerjarenplan om de crisis in de kinderopvang op te lossen.

Een van de belangrijkste eisen van de kinderopvangsector was om het kindratio te verlagen, oftewel om het maximaal aantal kinderen per begeleider te verlagen van negen naar vijf. Een maatregel die volgens de sector juist het personeelstekort en zodoende ook het plaatstekort aanpakt, omdat op deze manier de werkdruk lager wordt en het werkplezier hoger. Aan de ene kant zullen dan dus minder mensen uitvallen en aan de andere kant trekt de sector dan meer personeel aan.

In 2023 heeft de Vlaamse overheid deels gehoor gegeven aan deze eis door wel de ratio bij babygroepen te verlagen naar vijf, maar bij peutergroepen enkel van negen naar acht kinderen, en in een verticale groepen van negen naar zeven.

PVDA wil in de peutergroep vijf kinderen per begeleider, en in de babygroep zelfs maar drie

Groen is het eens met de eis en wil in de kinderopvang maximaal vijf kinderen per begeleider, zowel in de babygroep als in de peutergroep. PVDA wil in de peutergroep ook slechts vijf kinderen per begeleider, en in de babygroep zelfs maar drie. Om dat te realiseren wil de PVDA het budget voor de kinderopvang verdubbelen en zo de historische onderfinanciering van de sector aanpakken.

Vooruit wil er ook voor zorgen dat er minder kinderen per begeleider zijn, maar ze noemen geen concreet ratio en ook geen concreet budget dat ze in de kinderopvang willen investeren. Hoewel CD&V het huidige kindratio mee bepaald heeft, geven ook zij aan het aantal kinderen dat per begeleider wordt opgevangen de komende jaren gradueel verder te willen verlagen naar een ratio van 5:1.

Overigens heeft CD&V samen met de rest van de huidige Vlaamse regering het afgelopen jaar besloten om een voorrangsregel tot de kinderopvang in te voeren voor ouders die 4/5 of meer werken. ‘De kinderopvang moet voor iedereen betaalbaar, toegankelijk en kwaliteitsvol zijn. Daarom hebben we in de Vlaamse Regering ervoor gezorgd dat er voorrang is voor iedereen die werkt of een werkgerichte opleiding volgt’, aldus de N-VA in zijn verkiezingsprogramma. ‘Toegankelijk voor iedereen’ betekent voor N-VA dus ‘toegankelijk voor iedereen die werkt’.

En ook Open Vld benadrukt direct bovenaan haar pagina met standpunten over Sociale Zaken: ‘Burgers actief ondersteunen en stimuleren om op eigen krachten vooruit te komen, dat is onze prioriteit. Zodat onze sociale zekerheid betaalbaar blijft. Daarom zetten we in op betaalbare kinderopvang voor wie werkt’. Voor de huidige regeringspartijen N-VA en Open Vld is kinderopvang duidelijk vooral een economische oplossing, zodat ouders kunnen gaan werken. Het pedagogisch belang van kinderopvang is veel minder belangrijk voor deze partijen.

Terwijl Groen en PVDA allebei de voorrangsregel, zodra het kan, willen afschaffen, omdat ‘het kwetsbare gezinnen nog meer uit de kinderopvang dreigt te duwen’, noemt Vooruit deze voorrangsregel niet specifiek in zijn programma. In tegenstelling tot CD&V geeft men daar wel aan dat er voor alle kinderen plaats moet zijn in de kinderopvang en dat deze plaats op termijn gratis zal zijn.

Stopzetten commercialisering wzc’s

Naast crisis in de kinderopvang, die de allerkleinsten in onze samenleving raakt – die onze toekomst zijn – is er ook crisis in de ouderenzorg dat de oudsten van onze samenleving raakt – de mensen die onze samenleving zoals die nu is, hebben opgebouwd. Een belangrijke oorzaak van deze crisis is de privatisering en commercialisering van woonzorgcentra (wzc’s) in Vlaanderen waardoor de zorg veel ‘efficiënter’ en tegelijkertijd onmenselijker wordt en daarbij ook een stuk duurder. Personeel in commerciële wzc’s moet bijvoorbeeld besparen op pampers en mogen maar één incontinentie-pamper gebruiken per bewoner per nacht. Dat wil zeggen dat na een nachtelijk toiletbezoek de vuile pamper terug aan moet.

Momenteel bestaat er een kloof van 542 euro tussen het gemiddelde netto pensioen en de gemiddelde maandprijs voor een verblijf in een rusthuis.

Sinds september afgelopen jaar zijn de prijzen van wzc’s weer met 4 procent gestegen. Momenteel bestaat er een kloof van 542 euro tussen het gemiddelde netto pensioen en de gemiddelde maandprijs voor een verblijf in een rusthuis. Volgens de Vlaamse ouderenvereniging OKRA worden de prijzen van wzc’s al jaren genoemd als een van de grootste zorgen onder ouderen.

CD&V zegt hierover niks in haar partijprogramma. Zij benadrukken hoe in het kwaliteitsbeleid van wzc’s en de controle daarop meer aandacht moet gaan naar kwaliteit van leven, inspraak, autonomie en participatie van bewoners. Maar of dat onder andere bereikt kan worden door commercialisering tegen te gaan wordt niet genoemd.

Vooruit wil de financiering van wzc’s afstemmen op de noden van ouderen, ongeacht of deze fysisch of psychisch zijn. Dit willen ze doen door de verschillende forfaits te updaten zodat er steeds kwaliteitsvolle zorg geboden kan worden. Maar ook de socialistische partij spreekt in haar partijprogramma met geen woord over de huidige privatisering van de ouderenzorg, de gevolgen hiervan en hoe dit tegen te gaan.

Groen daarentegen wil de commercialisering van de ouderenzorg stoppen, zodat de factuur van het woonzorgcentrum voor elke oudere betaalbaar is. ‘Winstbejag heeft geen plaats in de zorg. Organisaties in de zorgsector mogen maar een beperkt rendement uitkeren aan aandeelhouders. Zo voorkomen we dat winsten wegvloeien uit de zorg en dat de gebruikers de rekening gepresenteerd krijgen’, aldus Groen in haar programma.

De PVDA heeft zich in de afgelopen jaren actief verzet tegen privatisering van woonzorgcentra in Vlaanderen en wil een einde maken aan de verdere commercialisering van deze sector. De partij ziet dat de toename van de vermarkting in de sector leidt tot hogere prijzen, minder personeel per bewoner en een besparing op de kwaliteit van de zorg. ‘Dit gaat ten koste van de bewoners en het personeel’.

Als het aan de PVDA ligt komt er geen enkel commercieel wzc meer bij. Ook wordt een transparante boekhouding van wzc’s met meer controles verplicht om te verzekeren dat subsidies en de middelen van bewoners niet naar de zakken van enkele rijke aandeelhouders stromen. Door te investeren in openbare, kwalitatieve, in de wijk geïntegreerde woonzorgcentra, weg van de zogeheten ‘Silver Economy’ die gericht is op winstbejag, wil de partij de zorg voor ouderen verbeteren.

Ontdek hier al onze verkiezingschecks.