Administratieve detentie is een buitengerechtelijke procedure (van de militaire rechtbanken die over de Palestijnen in de bezette gebieden beslissen, Israëlische kolonisten worden berecht door de gewone burgerlijke rechtbanken in Israël zelf, buiten de bezette gebieden).

Volgens deze procedure kan een persoon worden vastgehouden zonder dat een aanklacht wordt geformuleerd tegen haar/hem of zonder proces over een al dan niet strafbaar feit. Een militaire commandant kan een dergelijk bevel uitvaardigen om een persoon vast te houden voor maximaal zes maanden, dat onbeperkt verlengbaar is met telkens zes maanden.

Administratieve detentie wordt door het Israëlische leger op grote schaal gebruikt sinds juni 1967 in de bezette Palestijnse Gebieden – met een intensiteit die afhangt van de omstandigheden van het ogenblik.

Volgens openbaar beschikbare gegevens bereikte het gebruik van administratieve detentiebevelen door Israëlische militaire autoriteiten een hoogtepunt in 1970 en namen ze daarna terug toe tijdens de Eerste (1987-1993) en Tweede Intifada (2000-2005)¹.

Recent is het gebruik van administratieve detentie opnieuw toegenomen. Op 30 juni 2023 (dus lang voor 7 oktober 2023) zaten 1.131 Palestijnen in Israëlische gevangenissen onder deze procedure, het hoogste aantal sinds 2008.

Terwijl Israël sinds de bezetting van de Palestijnse gebieden begon op 7 juni 1967, militaire rechtbanken inzet, die honderdduizenden Palestijnse burgers vervolgt voor overtredingen van de Israëlische militaire wetgeving, zijn de bevelen tot administratieve detentie een aparte procedure die wordt uitgevaardigd door de uitvoerende macht² (in casu, een Israëlische militaire commandant) met zeer beperkte rechten op beroep tegen de beslissing of toegang tot een eerlijk proces.

De omstandigheden waaronder een bevel tot administratief detentie kan worden uitgevaardigd in plaats van een juridische vervolging voor de militaire rechtbanken zijn uiteenlopend en omvatten ondermeer:

• de wens om de aard of de bron van vermeend bewijs tegen een persoon niet te onthullen (zoals een informant);
• onvoldoende bewijs om een aanklacht te ondersteunen;
• om politieke activiteiten te beperken;
• om personen af te schrikken/ter voorkoming van mogelijke toekomstige overtredingen.

In december 2011 schortten de Israëlische militaire autoriteiten in de bezette gebieden de uitvaardiging van bevelen tot administratieve detentie voor kinderen onder de 18 op, maar na een onderbreking van vier jaar en zonder enige uitleg, hervatten de militaire autoriteiten de procedure in oktober 2015. In  de maand juni 2023 werden 18 kinderen vastgehouden in administratieve detentie – het hoogste aantal in meer dan 15 jaar.

Internationaal recht

Administratieve detentie is volgens het internationaal recht toegestaan in strikt beperkte omstandigheden, zoals “dwingende redenen van veiligheid” (Vierde Conventie van Genève IV, artikel 78) of “in tijden van openbare noodtoestand die het bestaan van de natie bedreigen” (Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, artikel 4).

Het idee erachter is dat deze procedure alleen mag worden gebruikt in uitzonderlijke en beperkte omstandigheden en niet ter vervanging van een gewone gerechtelijke procedure met alle wettelijke rechten en bescherming die daarbij horen. De Vierde Conventie van Genève voorziet in een beroepsprocedure en periodieke herziening van bevelen tot administratieve detentie om de zes maanden.

De basis voor de administratieve detentie onder het Israëlische militaire recht is te vinden in het Israëlisch Militair Besluit 1651 van 2009 (artikelen 285-294). Dit Besluit bepaalt dat een persoon maximaal zes maanden kan worden vastgehouden met een onbepaald aantal verlengingen.

Een bevel tot administratieve detentie kan worden herzien door een militaire rechter, maar het herzieningsproces is over het algemeen gebaseerd op geheime bewijsmiddelen waar de ontvanger van het bevel en zijn of haar advocaat geen inzage in krijgen.

Tijdens de herzieningsprocedure kan de militaire rechter het bevel bevestigen, herroepen of de duur verkorten. Er is beroep mogelijk bij het Israëlische Hooggerechtshof, dat eerder heeft gevonnist dat administratieve detentie alleen mag worden gebruikt als preventieve maatregel wanneer geen andere middelen beschikbaar zijn.

Algemene kritiek

De VN hebben opgemerkt dat “administratieve detentie een banvloek is in elke democratische samenleving die de rechtsstaat respecteert. Wanneer een democratische staat iemand arresteert en vasthoudt, is ze verplicht om deze persoon in staat van beschuldiging te stellen, zijn bewijsmiddelen te presenteren in een openbaar proces en de verdediging de vrije hand te geven en te proberen een onpartijdige rechterlijke macht te overtuigen van zijn beweringen zonder redelijke twijfel.” De VN stellen verder dat “administratieve detentie een strafrechtelijke procedure is die vatbaar is voor misbruik en mishandeling”.

Kinderen in administratieve detentie per maand 2008-2023. Tabel: IPS

In omstandigheden waarin bevelen tot administratieve detentie ten onrechte worden gebruikt, bijvoorbeeld als een gemakkelijke surrogaat voor een gerechtelijke procedure, kan de daaruit volgende detentie als arbitrair worden beschouwd en in strijd met de basisbescherming in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (artikel 9) en het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (artikel 9).

Bovendien is de beroepsprocedure tegen deze bevelen grotendeels een illusie, omdat de beschuldigde het bewijsmateriaal tegen hem/haar niet kan inzien en het Hooggerechtshof zelden de informatie, waarop de detentiebevelen zijn gebaseerd, in vraag stelt of de beslissingen van de militaire rechters onderzoekt.

Hoewel er een wettelijke rechtvaardiging is voor het gebruik van administratieve detentie in buitengewone omstandigheden, heeft het VN-Comité tegen Folteringen het Israëlische leger bekritiseerd voor het buitensporige gebruik van de procedure, die in bepaalde omstandigheden neerkomt op een wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing.

Verder maakt het systematische gebruik van Administratieve Detentie om een illegale onderneming te bevorderen, zoals de onwettige annexatie van grondgebied (de facto of de jure) deze praktijk onwettig.

Casus

Een 17-jarige minderjarige uit het dorp Qabatiya op de Westelijke Jordaanoever werd op 13 maart 2022 om 2.00 uur ‘s nachts wakker van het geluid van Israëlische soldaten die agressief op de voordeur van het gezin bonkten. Ongeveer 25 soldaten drongen het huis van het gezin binnen en beangstigden de jongere kinderen.

De minderjarige vertelt dat hij werd ondervraagd over het gooien van stenen en molotovcocktails. Hij zegt ondervraagd te zijn zonder eerst met een advocaat te kunnen overleggen of geïnformeerd te worden over zijn zwijgrecht onder de Israëlische militaire wet.

“In totaal had ik vijf militaire rechtszittingen. Bij de vijfde kreeg ik een bevel tot administratieve detentie voor vier maanden gebaseerd op geheim bewijs. Ik was er kapot van, want dat betekende dat ik mezelf niet kon verdedigen omdat men me niet vertelt waarvan ik beschuldigd werd.”

“Een dag voordat ik mijn administratieve detentie beëindigde en klaar was om naar huis te gaan, kreeg ik opnieuw een administratieve detentie voor nog eens vier maanden. Dit knakte mij moreel. Vervolgens kreeg ik 10 dagen voor ik mijn tweede vier maanden in administratieve hechtenis had uitgezeten, opnieuw een verlenging van vier maanden opgelegd. Het was ondraaglijk.”

Het artikel Administrative Detention of children at 15 year high van de organisatie Military Courtwatch – Monitoring the treatment of children in Israeli military detention werd vertaald door Willem Royaards

Volgens het artikel A Quarter of Palestinians Jailed in Israel Are Imprisoned Without Charges or Trial van de Israëlische krant Haaretz van 3 augustus 2023 worden een vierde van de naar schatting meer dan 10.000 Palestijnse gevangenen in Israëlische gevangenissen arbitrair vastgehouden op basis van een bevel tot administratieve aanhouding.

Notes: