Sociale dumping, weigering van sociaal overleg, fouillering van vakbondsleden bij aankomst op de ondernemingsraad, het handboeien van een vakbondsafgevaardigde, minachting, intimidatie, 24 uur cel voor een student tijdens een steunbetoging, inzetten van deurwaarders, politie en waterkanon, ‘forse’ politie-interventies, dreiging met ontslag voor stakers, eenzijdige verzoekschriften om stakingen te breken of te verbieden, systematische schending van het herenakkoord van 2002[1] …
Het geval-Delhaize is in meerdere opzichten schokkend, maar sluit helaas aan bij de reeks van aanvallen op het stakingsrecht en het recht op collectieve actie van de afgelopen jaren.
Twee jaar geleden schreven wij een tekst met de titel ‘1.000 omwegen om het stakingsrecht te ondermijnen’ naar aanleiding van de vele intimidaties tegen de stakers bij AB InBev.
Het geval-Delhaize is in meerdere opzichten schokkend, maar sluit helaas aan bij de recente aanvallen op het stakingsrecht
Vandaag is de situatie nog erger. Sommige gerechtelijke uitspraken gingen lijnrecht in tegen de visie van het Europees Comité voor Sociale Rechten. Dat Comité was immers van oordeel dat eenzijdige verzoekschriften in strijd zijn met het Europees Sociaal Handvest.[2]
Vakbondsrechten in vrije val
Niet voor niets is het Internationaal Vakverbond België gedegradeerd in zijn jaarlijkse index van schendingen van vakbondsrechten. De ene inbreuk na de andere toont aan dat syndicale rechten zwaar onder vuur liggen. Hetzelfde geldt voor die van de sociale beweging en andere maatschappelijke tegenmachten.
Recente gerechtelijke beslissingen in het conflict-Delhaize zijn zeer verontrustend. In plaats van na te gaan of het verbod op stakingspiketten niet onevenredig is, licht de rechter het stakingsrecht eruit omdat het een inbreuk zou vormen op het eigendomsrecht, de vrijheid van handel (klanten wordt belet een winkel binnen te gaan) en het recht op arbeid.
De belangen en eisen van de werknemers worden daarentegen volledig genegeerd. De uitspraken zijn bijzonder drastisch tegen stakers en tegen iedereen die de toegang tot de winkels, gebouwen en lokalen van het concern de afgelopen weken zou verhinderen. En wat met ongehoorzaamheid? Dan zal de politie ons tot rede brengen en duizend euro boete eisen per persoon en per overtreding … genoeg om zelfs de meest vastberaden militant af te schrikken!
Steeds meer repressie- en afschrikmiddelen
Deze beslissingen geven meer gewicht aan de economische belangen van de groep-Delhaize dan aan het werknemersrecht op collectieve actie. Het komt nog bovenop de giftige context van de afgelopen jaren:
Strafrechtelijke vervolging en veroordeling van activisten, afgevaardigden en syndicale verantwoordelijken, administratieve boetes, discriminatie en onrechtmatige ontslagen van delegees, de invoering van een minimumdienstverlening in het openbaar vervoer, constante aanvallen op de vakbonden en hun functie als betalingsinstelling voor werkloosheidsuitkeringen, herhaaldelijke rechtse en extreemrechtse wetsvoorstellen om vakbonden rechtspersoonlijkheid toe te kennen, een wetsvoorstel waarin het recht om te werken zwaarder weegt dan het recht om te staken, enzovoort.
Deze beslissingen geven meer gewicht aan de economische belangen van de groep-Delhaize dan aan het werknemersrecht op collectieve actie
In dit verband voorziet het wetsvoorstel van Denis Ducarme (MR) in een gevangenisstraf van acht dagen tot twee maanden en een boete van 26 tot 500 euro voor iedereen die door welke handeling dan ook de uitoefening van de vrijheid van arbeid belemmert.
We staan op een keerpunt
Ter herinnering: de essentie van een staking is het schaden van economische belangen wanneer er geen onderhandelingen (meer) mogelijk zijn. Stakingen kosten de onderneming geld en veroorzaken soms hinder voor derden (gebruikers, klanten …).
De staking heeft als doel een zeker machtsonevenwicht te herstellen door economische druk uit te oefenen op de werkgever om hem te dwingen een dialoog aan te gaan en/of de met voeten getreden wettelijke bepalingen te eerbiedigen. Dit standpunt is tot dusver erkend door verschillende Belgische rechtbanken en door de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO). Maar vandaag lijken we op een keerpunt te staan.
Het stakingsrecht en de vrijheid van onderhandeling zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Het stakingsrecht wordt erkend als een essentieel instrument voor de uitoefening van collectieve onderhandelingen (Europees Sociaal Handvest) en de IAO verankert het stakingsrecht als een fundamenteel recht, dat gekoppeld is aan het recht om zich te organiseren, dat beschermd wordt door het Verdrag nr. 87.
Stakingsrecht en de vrijheid van onderhandeling zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden
De IAO beschouwt via haar Comité voor Vakbondsvrijheid stakingspiketten, blokkades van bedrijfsterreinen of wegblokkades als manieren om het stakingsrecht uit te oefenen. Indien de uitoefening van het stakingsrecht vreedzaam is, mag zij niet worden belemmerd. Civielrechtelijke of strafrechtelijke sancties tegen de uitoefening van het stakingsrecht vormen een inbreuk op een grondrecht.
Terug naar de 19de eeuw?
Vandaag wordt het stakingsrecht en de vrijheid van onderhandeling frontaal aangevallen, zowel op bedrijfsniveau als op interprofessioneel niveau. Dit ondermijnt de voorwaarden van het Sociaal Pact van 1944, één van de fundamenten van onze democratie.
Sociale conflicten zullen niet verdwijnen met het einde van het sociaal overleg. Ze zullen alleen 19de-eeuwse vormen aannemen, net als de werkvoorwaarden en de lonen. Dat heet vooruitgang volgens sommigen …
In wat voor samenleving willen we eigenlijk leven?
Kati Verstrepen is voorzitster van de Liga voor Mensenrechten, Miranda Ulens is algemeen-secretaris ABVV.
Notes:
[1] Herenakkoord: In 2002 werd een memorandum van overeenstemming gesloten tussen vakbonden en werkgeversorganisaties om een aantal afspraken en verplichtingen vast te leggen bij arbeidsconflicten. De werkgeversorganisaties verbinden zich er onder meer toe voorrang te geven aan overleg alvorens een gerechtelijke procedure te starten. Als tegenprestatie engageren de vakbonden zich de stakingsprocedure (vooraankondiging) te respecteren en fysiek of materieel geweld te vermijden.
[2] Handvest dat het stakingsrecht waarborgt en bepaalt onder welke voorwaarden dit recht kan worden beperkt.
