Terwijl de media focusten op de internationale hulp werd het leeuwendeel door de Haïtianen gedaan, zoals berging van slachtoffers, hier in een school. Foto: UNDP
Colette Lespinasse, Coordination Europe Haïti

Elf jaar na de aardbeving in Haïti: “Deze catastrofe was geen natuurramp”

Na de aardbeving van 12 januari 2010 schreef de Haïtiaanse sociologe Myrtha Gilbert “La Catastrophe n’était pas naturelle” (De catastrofe was geen natuurramp). De verloren mensenlevens en vernielingen door de ramp waren niet toevallig, hadden zelfs geen verband met bewegende aarde. Ze waren het gevolg van een slechte en onrechtvaardige politiek-economische en sociale orde, die de natuurwetten verwaarloost en de bevolking van Haïti minacht.

dinsdag 20 april 2021 16:03
Spread the love

Al snel (na de aardbeving van 12 januari 2010) begon men te praten over de “wederopbouw” van Haïti, zonder degelijke fundamenten te leggen, zonder enige kritische reflectie over de oorzaken van deze tragedie, zonder het probleem van sociale uitsluiting aan de orde te stellen en vooral zonder een breed maatschappelijk aanvaard plan voor de nieuwe oriëntaties die deze wederopbouw moesten leiden.

Myrtha Gilbert. Foto: alterpresse.org

De experts stroomden toe in Haïti. Zonder de bevolking te raadplegen stelden zij het beruchte Plan d’Action pour le Relèvement et le Développement d’Haïti (PARDH – Actieplan voor het herstel en de ontwikkeling van Haïti) op en legden al te snel de nadruk op fysieke wederopbouw, die moest plaatsvinden en naar schatting enkele miljarden dollars zou kosten.

Inderdaad, op papier hadden zij het over een “radicale territoriale, economische en sociale hervorming” met een duidelijke voorkeur voor het behoud van de steun aan terugkerende projecten van grote internationale instellingen gericht op exportlandbouw, ontwikkeling van vrijhandelszones en het toerisme.

Er werd (in het plan) echter niets gezegd over politieke hervormingen of over het bestuur dat gekenmerkt werd door sociale uitsluiting. De inhoud van het plan werd niet algemeen bekendgemaakt en de bevolking begreep niet echt welke richting het land na zoveel vernietiging wilde inslaan.

Dit proces is vervolgens volledig voorbijgegaan aan de Haïtiaanse bevolking. Na elf jaar heeft niemand enig idee waar wij met dit plan staan. Veel beloften, veel internationale conferenties hier en daar, met de ‘groten der aarde’, om geld in te zamelen voor de wederopbouw.

Medisch noodkamp in de dagen na de aardbeving. Foto: Roosewelt Pinheiro/CC BY 3:0

Miljarden dollars werden toegezegd. Een deel ervan werd uitgekeerd door genereuze of geïnteresseerde donoren, soms om de kosten van hun eigen operaties te dekken of om “een onrechtvaardige schuld” terug te betalen die in het verleden door corrupte autoriteiten namens Haïti was aangegaan.

Enkele zeldzame stemmen wezen erop dat de fysieke wederopbouw van Haïti gepaard moest gaan met een mentale, filosofische, morele en ethische wederopbouw. Daarbij moesten de fundamentele waarden die de sociale organisatie zouden leiden en de relatie van de staat met zijn burgers sterk worden benadrukt en toegepast.

De aardbeving was een kans om de Haïtiaanse staat weer op te bouwen, zijn bestuursmethode te herzien vanuit een rechtvaardig perspectief en zijn instellingen en organisaties weer op te bouwen op basis van nieuwe principes, om tevens nieuwe normen op te stellen voor een ander, efficiënter en eerlijker beheer van het land voor zijn inwoners.

Deze stemmen werden echter niet gehoord. De maatschappelijke organisaties werden genegeerd die dit soort eisen en projecten onderschreven, om de wijken te reorganiseren, de overheidsdiensten te decentraliseren, die ijverden voor het recht op fatsoenlijke huisvesting, voor de herziening van de rol van de staat en zijn instellingen, voor een andere manier om middelen te verdelen, voor sociale inclusie, de bevordering van waarden als gelijkheid, solidariteit, non-discriminatie enzovoort.

Chaos in de straten van Port-au-Prince. Foto: EscombrosBelAir5/CC BY 2:5

In plaats van de wederopbouw van Haïti waren we getuigen van de versterking van een onrechtvaardig, corrupt systeem dat de illegale verrijking van machtige groepen bevoordeligt, ten koste van een in toenemende mate verarmende bevolking.

Er werden inderdaad enkele acties ondernomen, sommige openbare gebouwen werden hersteld, sommige slachtoffers van de aardbeving konden terecht in sociale woningen gebouwd door ngo’s. Anderen hebben hun economische activiteiten kunnen hervatten dankzij de welgekomen solidariteit.

Maar dat was niet genoeg om een land te heroriënteren na zoveel verwoesting. Deze initiatieven, hoe nobel ze ook waren, kwamen vaak uit de lucht vallen. Ze maakten geen deel uitmaakt van een algemeen plan om het land weer op te bouwen.

In plaats van de volkswijken opnieuw in te richten om ze waardiger en aantrekkelijker te maken, zagen we een wildgroei aan arme wijken in de hoofdstad en in de grote steden van het land. Zelfs wijken die ooit als woonwijken werden beschouwd zagen we veranderen in sloppenwijken.

De bouw van anarchistische constructies, zonder respect voor de normen, werd niet gestopt en de overheid was niet in staat de bouwregels af te dwingen. De overheid heeft in veel wijken de controle verloren en gewapende groepen leggen er om verschillende redenen hun eigen wetten op.

In plaats van decentralisatie en een goede verbinding tussen stad en platteland, zagen we een massale migratie naar de steden en een totale verwaarlozing van het platteland. Nieuwe leiders hebben de macht overgenomen met grote steun van de ‘internationale gemeenschap’. Machtige economische groepen hebben zichzelf de taak toebedeeld om het onrechtvaardig systeem dat Haïti al meer dan twee eeuwen beheerst, in stand te houden.

Hoe kunnen we de aanwezigheid begrijpen, meer dan vijftien jaar lang(2004 tot nu), van verschillende internationale VN-missies van de Verenigde Naties, met als doel “Haïti te stabiliseren” of “zijn instellingen te hervormen”?

Dakloze Haïtianen op de ferry van Port-au-Prince naar Port Jeremie. Foto: Candice Villareal/Public Domain

Ondanks de miljarden die werden uitgegeven aan het onderhoud van deze missies, met verschillende namen (MINUSTAH, MINUHJUST en nu BINUH[1]), zijn de Haïtiaanse instellingen zwakker geworden. Bewijs:

  • de veiligheidssituatie in het land, met een ongeorganiseerde politie en de toename van gewapende groepen
  • een disfunctioneel rechtssysteem dat al meer dan een jaar verlamd is;
  • de verslechtering van de voedselonzekerheid die nu de helft van de bevolking treft;
  • de toegenomen armoede en de verslechtering van de menselijke ontwikkelingsindex (in 2020 stond Haïti op de 169e plaats van de 189 landen in de UN-Human Development Index);
  • de versnelde achteruitgang van het milieu.

In plaats van de wederopbouw na de aardbeving van 12 januari 2010 zijn we getuige van de versterking van de CHAOS in Haïti. Elf jaar na de aardbeving gaat het proces van de vernietiging van Haïti door, niet dat van de wederopbouw. Het is alsof de Haïtiaanse bevolking nog steeds onder het puin leeft, net zoals op de eerste dag van de ramp.

Wat te doen?

“Als al het geknutsel niet baat, dan is het tijd om de hele klus te hernemen, met naald en draad van een andere tijd”, schreef een Haïtiaanse dichter (filosoof Marcel Gilbert, nvdr). Het land zal niet uit dit puin verrijzen zonder een nieuwe duidelijke richting voor de reorganisatie van de staat, met een vastberaden team dat deze nieuwe richting inslaat en er overeenkomstig aan werkt.

Dat is wat mensen het opbouwen van een nieuwe staat noemen, dicht bij de mensen en met hun vertrouwen. Er wordt nu veel gepraat over de “breuk in Haiti”, maar de tekens zijn nog niet erg zichtbaar. Zelfs de actoren die deze woorden spreken, zijn niet altijd consequent.

Daarnaast is er een internationale gemeenschap die verbonden is aan de machtige groepen (families) in Haïti, vastbesloten om op dezelfde weg verder te gaan, die haar wet wil opleggen om haar blijvende aanwezigheid in het land te rechtvaardigen.

Sinds eind 2020 heeft de regering, met de steun van deze “internationale gemeenschap” erg antidemocratische mechanismen ingevoerd om een nieuwe grondwet te maken en verkiezingen op hun maat te organiseren, om dit systeem van sociale chaos te betonneren.

Foto: YouTube Télé Kiskeya

Elf jaar na de aardbeving leeft Haïti nog steeds in ruïne en zoekt het zijn weg. Zal het land de nodige innerlijke energie en solidariteit vinden die nodig is om deze uitdaging te winnen?

 

Het artikel 11 ans après le tremblement de terre du 12 janvier 2010 – Haïti est-elle sortie des décombres? door de Haïtiaanse journaliste en strijdster voor de mensenrechten Colette Lespinasse verscheen op 8 januari 2021 in Coordination Europa Haïti. Deze vertaling door René Haentjens verscheen op 12 maart 2021 in Vlaams Haïti Overleg.

Myrtha Gilbert. La Catastrophe n’était pas naturelle. Port-au-Prince l’Imprimeur II, 2010, 33 pp. ISBN 978 99935 94 42 0 (niet meer te verkrijgen, geen foto van de boekcover beschikbaar))

Note:

[1] Mission des Nations Unies pour la, Stabilisation en Haïti (MINUSTAH), Mission des Nations Unies pour l’appui à la Justice en Haïti (MINUHJUST), Bureau Intégré des Nations Unies en Haïti (BINUH).

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!