Hoe komen mensen er toe om brand te stichten in een opvangplaats voor mensen die hun land ontvluchten omdat het politiek, economisch en menselijk niet langer gastvrij is? Dit is een onmenselijke daad! We kunnen proberen de individuele motieven te begrijpen. Maar toch maakt deze brand in Bilzen duidelijk deel uit van een toename van racisme als sociaal fenomeen. Wij menen daarom dat het tijd is om de verantwoordelijken voor dergelijke daden aan de kaak te stellen.
Ongecompliceerd en groeiend racisme
Velen van ons waren geschokt door deze criminele daad die het centrum voor toekomstige asielzoekers in Bilzen trof. Onze verbazing was nog groter toen we kennis kregen van de opmerkingen van een deel van de publieke opinie. De wens om migranten te vermoorden is een ernstige, niet te verdedigen mening.
Moeten we verbaasd zijn als het nieuws dat iedereen bereikt vol racistische feiten zit? Denk bijvoorbeeld aan de negatieve beledigingen in voetbalstadions, hakenkruisen in de straten van Ganshoren en op een minimarkt in Brugge, de racistische en homofobe beledigingen die een brandweerman in opleiding heeft ondervonden …
Deze daden moeten niet als een geïsoleerd fenomeen gezien worden, maar als onderdeel van een meer mondiale realiteit: ongecompliceerd en groeiend racisme. Het vuur, het applaus en de opmerkingen die daarop volgden waren dus niet het resultaat van “onevenwichtige” mensen, maar het resultaat van deze voortdurende trivialisering van racistische uitlatingen. Laten we onszelf niet voor de gek houden: door passief of onverschillig te blijven tegenover de verspreiding van haat in al zijn vormen, aanvaarden we de facto dat we onze samenleving naar het ergste zien evolueren.
Tussen angst en anders zijn
Dit is een ernstig moment. Naast de hierboven genoemde feiten moeten andere indicatoren alle burgers waarschuwen. België is het Europese land met de grootste discriminatie op de arbeidsmarkt (2). Ook de sociaal-professionele integratie van mensen van buitenlandse afkomst en migranten is rampzalig (3). En wanneer zij een baan vinden, wordt die meestal gedegradeerd tot de meest achtergestelde banen op de arbeidsmarkt.
Migrantenvrouwen lijden nog meer onder deze situatie, ondanks de vereisten van gender-mainstreaming of het Verdrag van Istanboel. In een land waar secularisme en nationalisme de nieuwe voorwendselen zijn voor vervreemding en uitsluiting, wordt bij politiecontroles of huiszoekingen veel gebruik gemaakt van etnische profilering. Migranten of mensen van buitenlandse afkomst, zelfs van de derde generatie, en zelfs burgers die hen in huis opvingen, hebben eronder geleden.
Het geweld van de politie is een groeiende trend, zoals blijkt uit de recente dood van de jonge Mehdi, de dood van de kleine Mawda die in 2018 door politievuur om het leven kwam, geweld tegen de Moad en recente klachten over geweld tijdens gedwongen repatriëringen. Het lijkt alsof we de lessen niet getrokken hebben uit de dood van Kenza Isnasni’s ouders (Ahmed en Habiba), of Semira Adamu.
Hoe is het zover kunnen komen? Is het gewoon de “angst voor het onbekende”? Nee. We kunnen onze ogen niet sluiten voor de tragische gevolgen van bepaalde politieke en mediadiscussies die deze angsten hebben aangewakkerd. We hebben vooral racisme in al zijn vormen gelegitimeerd, en in het bijzonder anti-migranten racisme, islamo-fobie, roma-fobie, negro-fobie (4) en antisemitisme. Politici moeten ophouden op deze manier met vuur te spelen.
We zijn getuige van een echt proces van ‘het anders zijn’ tegenover migranten en hun nakomelingen. Dit proces is een sociologisch en psycho-sociologisch mechanisme dat bestaat uit het creëren van verschillende en hiërarchische groepen binnen een samenleving, wat in het slechtste geval leidt tot een ontmenselijking van het anders-zijn.
Politieke verantwoordelijkheid
Zowel de individuele als politieke verantwoordelijkheid zijn bespreekbaar, maar we kunnen ze niet op gelijke voet stellen. In dit opzicht moet de laatste affiche van het Vlaams Belang, die suggereert dat de verantwoordelijken voor pedofiele aanrandingen buitenlanders zijn, ons waarschuwen. Uit onderzoek blijkt heel duidelijk dat de meerderheid van de verkrachtingen plaatsvindt in de directe omgeving van het kind. Wat is dan het doel van het VB, zo niet om racistische vooroordelen tegen migranten en hun nakomelingen als zondebokken te besluipen.
Nog zorgwekkender is dat Vlaams extreemrechts geen monopolie heeft op racistische praktijken. Tijdens de vorige regeringsperiode, waarin Theo Francken (N-VA) de functie van staatssecretaris voor Asiel en Migratie bekleedde en Jan Jambon die van minister van Binnenlandse Zaken, was de opsporing van migranten een alledaags verschijnsel.
Door migranten tot tweederangs mensen te maken, door ze als tweederangs burgers te noemen, door ze als zondebokken te gebruiken, schept de politieke klasse een scheiding in de samenleving tussen degenen die rechten hebben, en de anderen, de overtollige of “wegwerp“-mensen. Wanneer de grondrechten van sommige mensen in een samenleving worden geschonden, is het de hele samenleving die door elkaar wordt geschud.
Een sfeer die zich steeds meer ingang vindt
België is niet het enige land dat getroffen wordt door deze opkomst van extreemrechts. In heel Europa nemen racistische, extremistische en anti-migrantenbewegingen steeds meer deel aan de macht, wat leidt tot een normalisering van racistische daden en woorden.
Hongarije stond toe dat er dodelijke munitie (5) werd afgevuurd op migranten die zijn grens oversteken en heeft een “anti-migrantenbarrière” opgetrokken aan zijn grens (6). Italië weigert regelmatig om schepen met migranten toe te laten. Dit was ook het geval voor Frankrijk met de Aquarius, en elders met de Ocean Viking (7). In Duitsland was de stad Chemnitz in augustus 2018 het trefpunt voor duizenden mensen die vijandig stonden tegenover migranten, die zelfs zo ver gingen dat ze op mensen jaagden op straat.
Omdat we allemaal afstammelingen zijn van mensen die, vrij of gedwongen door noodzaak (oorlog, vervolging, vernietiging, armoede), op een dag hun woonplaats hebben moeten verlaten; omdat niemand van ons ervoor gekozen heeft om geboren te worden in het land waar hij/zij geboren is, zijn we allen een deel van een gemeenschappelijke mensheid. “Ieder mens is een mensheid op zich”: het is die collectieve toestand, die we ons door deze tekst, door deze actie, en waar we u door deze tekst, door deze actie, graag aan willen herinneren.
Wij roepen daarom de verschillende progressieve en democratische krachten, maar ook de burgers uit alle lagen van de bevolking, op om zich te verzetten tegen deze zorgwekkende toename van racisme en vreemdelingenhaat in al zijn vormen. Het is niet alleen tijd voor commentaar of zelfs aanklacht in de strikte zin van het woord. Ook de verdediging van de individuele rechten voor iedereen, het actieve verzet tegen structureel geweld tegen migranten zijn nodig.
Sarah Degée is hoogleraar psycho-pedagogiek en antiracistische en feministische activist.
Martine Demillequand is onderwijsmedewerker aan de UCLouvain en hoogleraar Frans.
Benjamin Hannesse is voorzitter van Clap Culture ASBL.
Eva M. Jiménez Lamas is feministische antiracistische vakbondsleider.
Guillaume Lohest is onderzoeker in de voortgezette opleiding.(1)
Dit artikel is eerder gepubliceerd op La Libre Belgique.
Notes:
(1) Deze verklaring is door meer dan 150 personen ondertekend.
Ondertekenaars
Sarah Degée, professeure de psychopédagogie et militante antiraciste et féministe
Martine Demillequand : collaboratrice pédagogique à l’UCLouvain et professeure de français
Benjamin Hannesse, président de Clap Culture asbl
Eva M Jiménez Lamas, syndicaliste féministe antiraciste
Guillaume Lohest, chargé d’études en éducation permanente
en
Altamura Franco, conseiller au CPAS de Soumagne
Amara Anas, militant JOC
Amouche Dora, citoyenne
Angenot Jeanne-Marie, professeure de théâtre en humanités artistiques
ANTIFASCIST ACTION BELGIUM
Aydogan Sema, citoyenne
Azzouzi Layla, militante antiraciste et féministe
Bathoum Rachid, formateur-chercheur Espace Sémaphore
Berhin-Lenselaer, prépensionnée, journaliste associative
Belleflamme Sébastien, professeur de religion, chroniqueur, collaborateur pédagogique à l’ISCP (Liège)
Bossut Nicolas, secrétaire général de BePax
Boucif Mourad, cinéaste
Bouwen Denis, syndicaliste ACV-CSC et journaliste
Bovy Carole, employée et citoyenne du monde
Devalckeneer Cloé, co-présidente d’écolo j.
Belot Aurore, citoyenne
Benhssain Achraf, militant pour l’accueil des migrants
Benyaich Karima, citoyenne
Blanjean, Paul, président des Equipes populaires
Blésin Laurence, syndicaliste et formatrice en éducation permanente
Bogaerts Kelly, professeure de français
Brouyaux Antoinette, citoyenne
Burnotte Joseph, animateur CEPAG
Bott Ambre, médecin
Butera Teresa, citoyenne, présidente du Casi UO
Cardinal Valérie, Groupe Montois de Soutien aux Sans-Papiers
Caudron Françoise, citoyenne et animatrice en éducation permanente
Chatelle Nathalie, psychologue et citoyenne
Chakri-Robert Annick, responsable de l’ASBL Entraide Saint-Vincent-de-Paul Fontaine l’Evêque
Collectif Contre l’Islamophobie en Belgique ASBL
Collectif féministe Kahina
Comité des Travailleurs.ses Migrants.tes avec et sans papiers de la CSC Bruxelles
Coppens Hélène, citoyenne
Cornejo Montero Pia, citoyenne
Crabbé Christine, citoyenne et psychologue
Crespo Carlos, président du MRAX
Croegaert Clara, professeure de français
Daoulette Jessy, citoyenne militante antispéciste, féministe et antiraciste
Da Camara Gomez Sophie, citoyenne
Dayez, Jean-Baptiste, psychologue social et militant
de Géradon-Visart Brigitte, citoyenne engagée
Debelle Raymond, citoyen
Defyn Jo, secrétaire d’un groupe local Amnesty International
Degaute Julie, professeure de français et membre du collectif « Et ta mère » de Vie Féminine
Delaunois Françoise, citoyenne
Delhaye Jérôme, citoyen
Denies Anne-Catherine, citoyenne
Delobel Jeanne, citoyenne
Dendoncker Nicolas, académique et citoyen
Deru Pascaline, citoyen belge et du monde
Deutsch Xavier, romancier
Devaux Lise, citoyenne
Devries Morgane, sociologue
Dispaux Béatrice, tutrice MENA et militante
Donni William, militant associatif et politique, membre du Mouvement Demain
Driessens Hélène, citoyenne
Duck Lionel, médecin oncologue
Dufays Jean-Louis, professeur à l’UCLouvain
Dufour Maëlle, artiste
Dumont Diego, plateforme Hesbaye terre d’accueil
Dupriez Patrick
Dupuis Pierre, citoyen
Dupuis Marie-Françoise, cheffe d’entreprise
Duthoit Amandine, animatrice d’éducation à la citoyenneté et à la solidarité internationale
Echadi Nadia, enseignante, militante pour les droits de tous les enfants, responsable de l’asbl les Maxi-liens
Eeckman Marie-Luce, bibliothécaire à la retraire
El Abbadi Khalissa, militante antiraciste et féministe
El Asad Myriam Naome, citoyenne anti-raciste, anti-xénophobe et anti-fasciste
El Hendouz Mohamed, militant des droits humains
El Ghorfi Sarah, militante
Engel Vincent, écrivain, professeur à l’UCLouvain et à l’IECCHS
Essaidi Tami, directrice d’une association bruxelloise de cohésion sociale
Fiasse Christian, professeur de français et responsable de la cellule Amnesty dans son lycée
Fontaine Marie, citoyenne féministe engagée
Forges Pauline, militante féministe
Gabriel Céline, intervenante sociale
Gély Raphaël, professeur de philosophie à l’Université Saint-Louis – Bruxelles
Gilbert Sylvie, citoyenne
Gillard Anne, citoyenne
Gille Charles, citoyen antifasciste
Guilleaume Caroline, enseignante et citoyenne
Goffinet Isabelle, animatrice en éducation permanente
Gonzalez Carlota, enseignante
Gustin Marie, animatrice socio-culturelle
Gelen Seyma, enseignant et féministe décoloniale
Gille Charles, citoyen antifasciste
Hadine Breyer Nourdi Nadine, citoyenne
Hakoum Yahia, doctorant à SciencesPo Paris
Hackens Benoit, professeur à l’UCLouvain
Hammouti Hafida, enseignante
Hermia Jipé, citoyen
Isnasni Kenza, citoyenne belge et fill des parents Ahmed et Habiba assassiné par un militant d’extrême-droite en 2002 à Schaerbeek
Jadot Fiona, étudiante
Jadot Vincent, citoyen
Kestelyn Catherine, hébergeuse de réfugiés, militante FGTB
Lagasse Stéphane, citoyen planétaire
Lambert Arthur, co-président d’écolo j
Launoy Sylvain, citoyen
Laurent Frank, citoyen
Lecesne Stéphanie, formatrice
Lecocq Catherine, Nederlandse Lerares
Lenoir Marie-Claude, citoyenne
Letor Thomas, étudiant et artiste
Leunen Patricia, logopède bénévole au CNCD 11 11 11 et auprès des migrants
Limbourg Roux, étudiant
Liteanu Ségolène, étudiante en écologie sociale
Loiseau Valérie, professeure et psychanalyste
Louyest Geneviève, militante
Löwenthal VI Xavier, éditeur et auteur
Lukamba Leslie, militante antiraciste et féministe décoloniale
Manço Altay, directeur scientifique de l’Institut de Recherche Formation Action sur les Migrations (IRFAM)
M’buli Nicha, juriste au MRAX
Mabille Betel, militante afroféministe
Macq Christelle, citoyenne
Malcourant Tess, enseignante et citoyenne
Martinez Ledezma Deyanira, citoyenne
Martinez Carmen, citoyenne
Maskens Fabienne, citoyenne anti-fasciste
Massai France, sénatrice
Mayné Fanny, citoyenne et travailleuse dans les arts de la scène
Melin Estelle, citoyenne
Meo Maco, chargée de projets en éducation permanente
Mohammad Shahin, conseillère communale et militante
Morciaux Hélène, assistante sociale en CPAS
Moreau Marie, citoyenne et travailleuse sociale
Moussa Nassera, consultante et militante antiraciste et féministe
Moutquin Simon, député fédéral
Mouvement contre le Racisme, l’Antisémitisme et la Xénophobie (MRAX)
Moyson Stéphane, citoyen
Mulowa Aurélie, militante féministe décoloniale
Nagant Thomas, travailleur et militant associatif
Nice Françoise, journaliste
Nicolas Yvan, citoyen du monde
Noël Ghislaine, citoyenne
Ouahib Myriam, citoyenne
Pascoet Julie, militante antiraciste et féministe
Pottié Aurore, psychologue et militante
Peltier Benjamin
Peltier Marie, historienne
Peltier Matthieu, professeur de philosophie à l’EPHEC et chroniqueur radio à La Première
Pirlot Philippe, citoyen
Puissant Hamel, animateur – formateur
Questiaux Mathilde, citoyenne
Remacle Odile, enseignante
Remy Lionel, anthropologue
Renoir Milady, voisine solidaire de la lutte des sans-papiers de Belgique
Rodriguez Ana Isabel, militante pour les droits des étrangers et des femmes
Roegiers Hugo, collaborateur politique
Roger Roland, citoyen et formateur en insertion sociale
Rosa-Rosso Nadine, enseignante et militante antiraciste
Roucourt Geoffrey, militant LGBTQI+ et anti-discriminations
Ruppol Brigitte, infirmière en soins palliatifs, psychothérapeute et citoyenne
Saïdi Dounia, étudiante
Seddouk Sofia, chargée de projet en promotion à la santé
Segers Marc, citoyen du monde
Sénéchal Cataline, chargée de mission en éducation permanente
Simon Isabelle, citoyenne du monde
Sinnaeve Caroline, professeure de français
Snakkers Nathalie, infirmière, militante antiraciste et hébergeuse
Stasse Marianne, hébergeuse d’exilés
Stradiot Alain, citoyen
Swiri Aurélie, professeure de français
Szoc Edgar, BePax
Tahar Farida, députée et militante antiraciste
Talbi Khalid, syndicale et employé de banque
Thirifays Pauline, enseignante
Tobbeche Yasmina, féministe antifasciste
Van Assche Nathalie, syndicaliste et assistante sociale
Van Derton, gestionnaire d’une maison médicale
Van Heer Nagant, citoyenne
Van Miegroet Anne, citoyenne et enseignante
van Ypersele de Strihou Jean-Pascal, professeur UCLouvain
Vander Borght Jean-Luc, enseignant
Vander Ghinst Gilles, politologue et spécialiste des relations internationales
Vannerom Olivier, ingénieur et président de l’asbl Cours en plus
Verhaeren Dominique, Collectif wallon citoyen d’aide aux migrants
Vieslet Marie-Eve, assistante sociale
Vincent Juliette, militante antifasciste et anti-discriminations
Visart Michel, journaliste et citoyen engagé
Volgaire Kristen, directrice – marchés publics et affaires juridiques
Waldschmidt Bernard, citoyen
Wansart Viviane, comédienne, soignante et étudiante en sciences politiques
Weerts Jacques, citoyen
Weyts Thomas, Stand Up tegen racisme en fascisme, Membre de la, plate-forme contre le racisme et le fascisme en Flandre
Yzerbyt Vincent, professeur de psychologie sociale à l’UCLouvain
Zalleski Mallorie, citoyenne
Zamora Samantha, conseillère communale à Woluwe-Saint-Lambert
Zicot Christian, militant anti-fasciste
Zihla Dominique, animatrice
(2) Pacquay (Maxime), “België, de slechtste Europese leerling voor de integratie van migranten op de arbeidsmarkt”, RTBF, 29 mei 2019.
(3) Lafleur, M. & Marfouk, A. (2017). “Waarom immigratie? 21 Belgen stellen zich vragen over internationale migratie in de 21ste eeuw”. Louvain-la-Neuve: Academia.
(4) Ibid.
(5) “Huffington Post” met AFP, “Hongarije: leger toegestaan om migranten neer te schieten, nieuwe provocatie ondertekend Vicktor Orban”. Op de website huffingtonpost.fr, 21 september 2015.
(6) Epstein (Marc), “Barrière anti-migrants: un nouveau mur en Europe”, op de website lexpress.fr, 29 augustus 2017.
(7) “Le Figaro” met AFP, “SOS Méditerranée is opnieuw op zoek naar een veilige haven voor 104 migranten”, op lefigaro.fr, 21 oktober 2019.