Mondragón: de winst is van de werknemers
ACW, Mondragon -

Mondragón: de winst is van de werknemers

maandag 25 februari 2013 15:01
Spread the love

Het Baskische bedrijf Mondragón Cooperative Corporation is een fenomeen. Het bedrijf bestaat uit 120 coöperatieve ondernemingen die actief zijn in zeer diverse sectoren zoals de industrie, distributie, de financiële sector en in de kennissector (opleiding, onderzoek en ontwikkeling). De bedrijven zijn eigendom van de bijna 84.000 werknemers en zijn winstgevend. Dit is geen geringe prestatie in het zwaar door de crisis getroffen Spanje.

Wat is het geheim van deze strategie? Het verhaal van Mondragon begon met een technische school die in 1943 opgericht werd door de priester José María Arizmendiarrieta. Samen met vijf ex-studenten werd in 1956 het eerste coöperatief bedrijf opgericht, Fagor Electrodomésticos, waar paraffinekachels werden gemaakt. Van bij de start was er dus een directe link tussen het zorgen voor goede opleiding en het creëren van industriële activiteit. Vandaag heeft Mondragon zijn eigen universiteit met 4000 studenten en verschillende onderzoeksinstellingen die actief zijn in productontwikkeling, toebehoren voor de auto-industrie, liften, huishoudtoestellen, enz.

Ook de internationalisering is een belangrijk onderdeel van de industriële strategie. Buiten Spanje zijn er 94 productievestigingen verspreid over heel de wereld in landen zoals Frankrijk, China, Tsjechië, Mexico, Brazilië en Polen. In België is Mondragon o.a. via dochteronderneming Orona eigendom van het liftenbedrijf Coopman. Mondragon beweert dat deze internationalisering geen jobs kost in Spanje maar eerder omgekeerd. De coöperatieven uit de groep die internationaal actief zijn slagen er beter in om hun tewerkstelling te behouden of te doen toenemen dan de bedrijven die enkel nationaal actief zijn. Toch heeft het bedrijf Fagor Electrodomésticos (waar huishoudtoestellen worden gemaakt) het zeer moeilijk door o.a. de internationale concurrentie. Tijdelijke werknemers werden ontslagen en leden-werknemers werden overgeplaatst naar andere bedrijven van de groep en er waren loonverminderingen om de moeilijke tijden het hoofd te bieden.

Het belangrijkste geheim voor het succes van Mondragon is echter de coöperatieve aanpak.  Via een investering van 15.000 euro worden werknemers mede-eigenaar van hun bedrijf. Een getrapt systeem van vertegenwoordiging geeft hen inspraak in het beleid en controle op het management. Elke coöperatieve onderneming heeft een algemene vergadering die de belangrijkste beslissingen neemt en waarin alle leden vertegenwoordigd zijn. Er is ook een sociale raad die vergelijkbaar is met onze ondernemingsraad. Het systeem van werknemers die ook eigenaar zijn van hun bedrijf zorgt er voor dat in de meeste Mondragon-bedrijven er geen klassieke vakbondswerking is. Dit neemt niet weg dat de Spaanse vakbonden Mondragon opvolgen, vooral nu tijdens de crisis.

Het grootste voordeel van het coöperatief systeem bestaat er in dat de winsten van het bedrijf opnieuw geïnvesteerd worden. Een deel van het financieel resultaat wordt gebruikt voor een solidariteitsmechanisme tussen de verschillende bedrijven van de groep, voor de opleidingsinspanningen van de werknemers (bv. financiering van de Universiteit) en gaat naar de gemeenschap. Mondragon heeft bv. zijn eigen NGO voor ontwikkelingssamenwerking (Mundukide Foundation). Vervolgens wordt 90% van de nettowinst van elk coöperatief bedrijf opnieuw geïnvesteerd, 45% in de coöperatieve, en 45% voor de werknemer. Die ontvangt jaarlijks interest op deze investering en op het einde van zijn loopbaan het totale bedrag. De eigen bank van Mondragon (Caja Laboral) beheert deze fondsen. Daarnaast is er ook een eigen sociale zekerheidssysteem (Lagun Aro) dat zorgt voor extra vergoedingen bij ziekte en bij tijdelijke werkloosheid. In traditionele bedrijven ligt de macht bij het kapitaal (via de aandeelhouders) en zijn de werknemers een productiefactor. In de coöperatieven van Mondargon is het net omgekeerd. De werknemers hebben de beslissingsmacht en het geïnvesteerd kapitaal is een productiefactor die ingezet wordt in functie van de belangen van de werknemers.

Wat kunnen we leren voor Vlaanderen uit dit Baskisch coöperatief verhaal? Om competitief te blijven is een directe link met onderzoek en ontwikkeling essentieel. In Vlaanderen gebeuren die inspanningen vaak nog veel te versnipperd en zeker niet zo doelgericht als binnen het bedrijf Mondragon. Toegang tot kapitaal is een tweede voorwaarde voor succes. In Mondragon lekt het kapitaal niet weg naar aandeelhouders die een hoge return on investment eisen, maar wordt het volledig opnieuw geïnvesteerd. Vooral tijdens de huidige crisis, wanneer banken zeer terughoudend zijn bij het verstrekken van leningen, is dit een gigantisch voordeel. Het mobiliseren van werknemers om via een coöperatieve onderneming mee het heft in handen te nemen in hun bedrijf is dus zeker een piste die het onderzoeken waard is in Vlaanderen.

Bert De Wel

(Deelnemer aan het studiebezoek aan Mondragon dat door ACW-Limburg georganiseerd werd in februari van dit jaar – dit artikel verschijnt ook in De Gids)

Lees ook de artikels
Wat na Ford Genk? Als we nu eens zoals Mondragon zelf ons werk creëren
Mondragon, waar werknemers de baas zijn
Hoe moet dat als de werknemers ook de ondernemers zijn? Het nadenken waard
Coöperatieve solidariteit als antwoord op Ford

take down
the paywall
steun ons nu!