In 2008 al trokken demografen aan de alarmbel: het toenemende bevolkingscijfer en de vergroening van een aantal Vlaamse steden zouden de onderwijscapaciteit zwaar onder druk komen te zetten. Het aantal driejarigen in Vlaanderen zou een piek bereiken in 2018. Toch duurde het nog tot 2010 voor er actie werd ondernomen. Er werd een taskforce opgericht binnen de Vlaamse administratie om de problematiek en de noden van de schoolinfrastructuur in kaart te brengen. Overleg werd opgestart met 4 gemeenten en uitgebreid met 28 bijkomende gemeenten. In de meeste gemeenten werd nagegaan of er een lokale taskforce (een netoverschrijdend overlegorgaan) moest worden opgericht om een oplossing te zoeken en een masterplan op te stellen om de capaciteitsproblematiek aan te pakken. In de loop van 2012 waren er 13 gemeenten waar een dergelijke taskforce operationeel was.

De Vlaamse regering besloot 39,1 miljoen extra uit te trekken om tegemoet te komen aan de noden van het Vlaamse onderwijs.

Vorige week bereikte de regering eindelijk een akkoord over de verdeling van de middelen. Van het beschikbare budget gaat 20,1 miljoen naar Antwerpen, 6 miljoen naar Gent en 6 miljoen naar Brussel. Asse krijgt 5 miljoen en Denderleeuw 2 miljoen euro.

De beslissing werd bekend gemaakt tijdens een bijzonder woelige zitting van het Vlaams Parlement, waarbij de gemoederen  hoog opliepen.

Noodmaatregelen

Het geld voor extra plaatsen is maar een fractie van wat de steden vroegen. Antwerpen heeft nood aan 50,9 miljoen euro om plaats te bieden aan 3400 kinderen in het basisonderwijs tegen 1 september 2013, voor Gent gaat het om 24 miljoen voor 1600 extra plaatsen tegen 2018. In het Brussels Nederlandstalig Onderwijs waren er dit schooljaar in de onthaalklas en de eerste kleuterklas samen 1280  plaatsen tekort. Studies in 2009 en 2010 hebben uitgewezen dat Brussel in 2020 1,2 miljoen inwoners zal tellen. Volgens een eerste schatting zullen er in de periode 2010-2020 5.400 bijkomende plaatsen nodig zijn in het Brussels Nederlandstalig basisonderwijs.?Dat geeft samen een totaal tekort van circa 11.680 plaatsen.

N-VA-voorzitter Bart De Wever insinueerde dat Minister Smet zijn beslissingen afstemt op de kleur van de coalitie die hij subsidieert. De SP.A wijst er op dat het N-VA-minister van begroting Muyters is die bepaalt hoeveel budget er wordt vrijgemaakt voor onderwijs.

Wat er ook van moge zijn en wie de zwartepiet ook toegeschoven krijgt, de hamvraag is dit: zullen de scholen net als vorig jaar in september het probleem moeten opvangen met tal van noodmaatregelen? Of loopt het allemaal zo’n vaart niet?

We vroegen een paar bevoegde schepenen om een reactie

Mechels NV-A onderwijsschepen Marc Hendrickx reageert als volgt: 

“Net als de andere centrumsteden kampt Mechelen met de uitdaging om voldoende capaciteit te voorzien in de scholen. De capaciteitsopvolging is voor het Mechels stadsbestuur bijgevolg een belangrijk aandachtspunt. Zonder extra middelen vanuit Vlaanderen is een verdere capaciteitsuitbreiding van de scholen echter niet mogelijk.”

De Schepen neemt akte van het feit dat er voor Mechelen dit jaar geen Vlaamse middelen weggelegd zijn, maar verduidelijkt: “Over gans het grondgebied Mechelen gezien is er voorlopig nog geen probleem. Dat situeert zich slechts in bepaalde wijken, maar het blijft natuurlijk een jammere zaak.”

Gents schepen van Onderwijs, Elke Decruynaere (Groen) liet weten zich vooral te verbazen over de communicatie:

“Dat er een probleem zou zijn, dat was al vier jaar geweten. Er werd veel te laat ingegrepen en de oplossingen bleken vooral symptomatisch en van tijdelijke aard: stoeltjes bijzetten met overvolle klassen tot gevolg, rustruimtes innemen als extra klas zodat peuters geen ruimte meer hebben om in de namiddag te slapen. Noodmaatregelen dus. Een meerjarenplan is er niet gekomen en dat is bijzonder jammer.”

Wat met de onzekerheid?  “Kijk, als Gent 6 miljoen krijgt voor 1 jaar en we zeker weten dat er voor de volgende jaren ook zo’n budget beschikbaar is, dan biedt dat garanties en kunnen we investeren. Maar daarover bestaat geen duidelijkheid, laat staan zekerheid. Elk jaar opnieuw een plan indienen is absurd en levert geen langetermijnvisie op. Bouwen kost tijd. Het is lastig werken in zo’n onduidelijke context. Het debat gaat niet over wiens schuld het nu is en wie er nu meer of minder krijgt dan een ander. De vraag is: willen we jonge gezinnen met kinderen in de stad houden? De vraag is: wil deze regering van onderwijs een prioriteit maken en zich bereid tonen om de budgetten voor onderwijs uit te breiden? Over kinderen en onderwijs horen we geen partijpolitieke spelletjes te spelen.”

Wij vroegen ook minister Smet zelf om een reactie

“Bij de verdeling van de middelen is prioriteit gegeven aan steden en gemeenten waar de objectieve capaciteitsnood het hoogst is. Daarnaast is er ook voorrang gegeven aan die gemeenten waar structureel budget ingezet wordt voor specifieke projecten met een meerjarenbegroting.”

“We hebben gebruik gemaakt van de bevolkingsprognoses van de studiedienst van de Vlaamse regering, de inschrijvingsgegevens van de leerlingendatabank van het beleidsdomein onderwijs en vorming, de lokaal verzamelde en centraal aangeleverde capaciteitsramingen en de capaciteitsdossiers 2010, 2011 en 2012. We hebben dus een duidelijk en objectief zicht op de capaciteitsnoden.”

De verdeling van de nieuwe middelen is bedoeld om de capaciteit volgend schooljaar te verzekeren. Volgend jaar volgt er een nieuwe ronde. Dit betekent niet dat de toekenning van de middelen jaar per jaar bekeken kan worden. Er zit een lijn in het geheel over de jaren heen. Budget van vorige jaren heeft effect op de situatie vandaag. Uiteraard zou minister Smet liever nog meer op lange termijn werken, maar de budgettaire krapte binnen de Vlaamse regering laat dit momenteel niet toe.”

Op de vraag of onderwijs wel hoog genoeg op het prioriteitenlijstje van de Vlaamse regering staat is het kabinet onderwijs kort en duidelijk:

“Het is onzin te stellen dat de Vlaamse Regering de capaciteitsuitbreiding in onderwijs niet als een prioriteit bekijkt. Het is niet omdat het niet de minister of de regering is die scholen inricht, dat het geen prioriteit zou zijn om de capaciteitsnoden aan te pakken.

Pascal Smet heeft sinds het begin van zijn legislatuur als onderwijsminister bovendien heel wat regelgeving aangepast die de demografische veranderingen opvangt.

Sinds Pascal Smet minister van Onderwijs is, is er voor elk kind een plaats gevonden.

De Vlaamse regering heeft sinds 2010 al 108 miljoen euro vrijgemaakt voor de capaciteitsproblematiek. Dat gaat om extra geld dat oorspronkelijk niet in de begroting is ingeschreven. Er zit dus duidelijk een stijgende lijn in deze extra capaciteitsmiddelen. Van 12 miljoen in 2010 en 26,2 miljoen in 2011 naar 31,1 miljoen in 2012. Voor 2013 staat de teller voorlopig op 39,1 miljoen.”

Kwestie van prioriteiten

Het zou van bijzonder veel goede wil getuigen om te beweren dat het probleem is opgelost.

Waarom werd het begrotingsoverschot van 250 miljoen niet aangesproken?

Waarom wordt jaarlijks hetzelfde crisisdebat gehouden binnen de Vlaamse regering terwijl alle partijen aandringen op een langetermijnvisie? Als alle partijen het unaniem eens zijn over de nood aan een meerjarenplan, waarom komt dat plan er dan niet?

Elk kind heeft recht op een goede plek in een goede school. Het is aan de voltallige regering om die plek te garanderen. Niet alleen dit schooljaar, maar ook alle volgende schooljaren. Het excuus van het krappe budget is er geen wanneer we moeten vaststellen dat er in een recordtijd miljarden gevonden worden om banken te redden of multinationals te paaien. Waaraan men geld besteed is een keuze, een kwestie van prioriteiten.

Geld investeren in onderwijs is investeren in de toekomst van mensen, mensen die dan weer de toekomst van deze samenleving belichamen. Als er niet eens geld kan worden gevonden om te beantwoorden aan de logistieke noden van ons onderwijs, hoe zal men dan ooit de middelen vrijmaken voor de broodnodige inhoudelijke hervormingen waar ons onderwijs naar snakt? Een paar weken geleden schreeuwden media en onderwijsspecialisten collectief hun ontzetting uit over de onwetendheid van het onderwijzend personeel in spe en over de belabberde kwaliteit van ons onderwijs. Het ziet er niet naar uit dat die kwaliteit weldra weer hoge toppen scheert zolang deze regering geen fundamentele keuzes durft te maken.