‘Excuses afgelast’

Maar het bericht dat ze op het laatste moment toegestuurd kregen, had het over iets anders: de geplande ceremonie werd afgelast. “Uit veiligheidsoverwegingen”, voegden ze er nog aan toe in een fax die naar de advocate werd gestuurd. “Vreemd”, vonden de familieleden, “want het is hier altijd zo rustig. Trouwens, is het niet juist het leger dat die veiligheid moet garanderen?”

De rust in het dorpje Belén, gelegen in het zuidwesten van Colombia in het departement Cauca, werd zes jaar geleden bruusk verstoord, toen Manuel en Hortencia, tesamen met William Cunacue, op de motor terugkeerden van een feestje. Net buiten het dorp werden ze onder vuur genomen door het leger dat daar in een hinderlaag lag. Zowel Hortencia, toen 17 jaar, als Manuel, 21, werden in de rug geschoten en kwamen ter plekke om. William raakte gewond, maar wist desondanks te ontkomen, achteraf werd hij alsnog aangehouden en beschuldigd van terrorisme en rebellie. 

Slachtpartij gecamoufleerd

De lijken van beide dodelijke slachtoffers werden door de soldaten eerst verborgen en daarna aangekleed in camouflagekledij om het zo te laten lijken alsof ze guerrillastrijders waren. Er werden hen eveneens een revolver en handgranaat in de handen gestoken om de slachtpartij te rechtvaardigen.

Geen van de drie had echter in de verste verte iets te maken met de FARC, de guerrillabeweging die nu reeds een halve eeuw tegen het Colombiaanse leger strijdt in het land. Dit was dan ook een duidelijk geval van ‘Valse Positieven’: onschuldige burgers die omgebracht werden en achteraf werden voorgesteld als guerrillero’s om de legerstatistieken op te smukken.

Naar schatting zouden er zo ongeveer 3.000 dergelijke gevallen plaatsgevonden hebben onder het bewind van voormalig president Alvaro Uribe tussen 2002 en 2010, vergelijkbaar met het aantal slachtoffers dat viel tijdens de 17-jarige dictatuur van Pinochet in Chile.

Velen daarvan blijven nog steeds door straffeloosheid omringd, ondanks het feit dat het schandaal van de ‘Valse Positieven’ reeds sinds 2009 aan het licht kwam. In dit geval gingen de familieleden echter op zoek naar gerechtigheid, en konden uiteindelijk verkrijgen dat een vrouwelijke rechter in Popayán het leger en de Colombiaanse staat verantwoordelijk stelde voor de misdaad.

Als straf moesten ze publiek hun excuses aanbieden aan de familieleden voor de ongerechtvaardigde dubbele moord, in een ceremonie die door de officiële media in het hele land zou worden uitgezonden.

Dorpelingen houden toch ceremonie 

De dorpbewoners besloten echter toch door te gaan met de reeds lang vooraf geplande herdenkingsceremonie. De kleine dorpskerk van Belén zat dan ook goed vol met familieleden, vrienden en buren, velen van hen gekleed in oranje T-shirts met daarop de woorden: ‘sin olvido‘ (‘niet vergeten’).

De misviering was een serene gebeurtenis met zang en teksten die het thema van de straffeloosheid aanbrachten, en met achteraf nog tijd om de gebeurtenissen van die fatale dag terug in herinnering te brengen. Iets wat uiteraard moeilijk was voor vele verwanten, ook 6 jaar later nog.

Om duidelijk te maken dat ze helemaal niet akkoord gingen met de manier waarop de bevoegde autoriteiten met de families van de slachtoffers omsprongen, werd achteraf een verklaring opgesteld waarin ze eisten dat de officiële ceremonie ter verontschuldiging alsnog op 10 maart zou worden gehouden. Ditmaal zonder ‘flauwe excuses’ of goedkope uitvluchten.

Gert Steenssens

Gert Steenssens is sinds 2008 coöperant voor Broederlijk Delen in Colombia, waar hij bij verschillende partners een handje toesteekt, niet enkel op technisch vlak.

Fotos: Gert Steenssens / EsperanzaProxima.net’