Welkom in het Italië van nu, waar jonge mensen geen recht hebben op een efficiënte openbare school. Ze gooien massaal de handdoek in de ring en vluchten naar het buitenland. Het feit dat Turijn dit jaar Europees jongerenhoofdstad is, verandert daar helaas niets aan.

Klassen zonder leerkracht

De vakantie is officieel voorbij en de scholen beginnen weer. Italiaanse scholen hebben echter geen brandstof meer. Duizenden leerkrachten staan op het punt hun werk te verliezen. Het opleidingsaanbod is aanzienlijk gedaald, alsook de uren ondersteuning in het Bijzonder Onderwijs. De ontzagwekkende besparingen door de onderwijshervorming van minister Gelmini leidden tot groot ongemak en inefficiëntie.

Ondanks talloze protesten van de talrijke tijdelijke werknemers worden er meer dan 130.000 tijdelijke lesgevers naar huis gestuurd, en dat terwijl duizenden onderwijsposten nog ingevuld moeten worden. Zo zijn er op dit ogenblik nog klassen zonder leerkracht en ook scholen zonder schoolhoofden. “De grootste massale golf van ontslagen van de laatste jaren”, volgens Pierluigi Bersani, de leider van de Partito Democratico (Democratische Partij).

Slecht betaald

De staatsuniversiteiten doen het niet beter. In Turijn, Europees jongerenhoofdstad in 2010, stelde rector Ezio Pelizzetti voor om het begin van de lessen en van het academiejaar met een tiental dagen uit te stellen om zich te wijden aan de organisatie van protestinitiatieven. Zoals Roberto Nicolai, decaan van de faculteit Humane Wetenschappen aan La Sapienza (de Romeinse universiteit) opmerkte, zijn we getuige van een game over in plaats van een turn over van het universitaire onderwijsstelsel. De vergrijzende docenten blijven op hun plaats verankerd, terwijl de jongere generatie bijna geen kans krijgt op een leerstoel. Als de regering geen prioriteit maakt van het onderwijs door te investeren in het menselijke kapitaal, blijft Italië een land van ouderen voor ouderen, voorbestemd voor verzwakking en ziektes.

Op woensdag 1 september publiceerde La Stampa, de Turijnse krant, een artikel over het feit dat één jongere op de vier werkloos is. Bijna 27 procent van de jongeren tussen 15 en 24 vindt geen werk. Een gegeven dat nog alarmerender wordt als blijkt dat het grootste deel van de ‘gelukkige’ werkers slechts tijdelijk werk heeft en slecht betaald wordt. Rampzalig wordt het pas als je weet dat, in Italië, de status ’stuurloze jongere‘ iemand achtervolgt totdat hij 35 is.

Stabiliteit

De eerste oplossing voor iemand die afstudeert is om een stage te zoeken. Volgens de statistieken van de Isfol uit 2010 bieden meer dan 50 procent van de stages geen uitzicht op iets anders. Daarbovenop komt dat de bedrijven die zich in een ’staat van crisis’ bevinden (en dat zijn er veel) niet langer stagiairs mogen aannemen. Symbool staat het laatste nummer van Futura, de krant van de masterstudenten journalistiek in Turijn, die opent met de verontrustende vraag: “En als we eeuwig stage moeten lopen?”

Als jongeren gedwongen worden eeuwig stage te lopen, zo wordt gevreesd, blijven ze de mogelijkheid uitstellen om onafhankelijk te worden van hun ouders en een eigen gezin te stichten. Ze kunnen er niet aan denken om investeringen te doen die een minimum van stabiliteit vragen, zoals een lening voor een huis, en ze zullen de moed niet vinden om kinderen te krijgen, omdat die een grote kost vormen. Het CISF (Internationaal Centrum voor Familiestudies) berekende dat zoiets elk jaar tussen 3.800 en 9.000 euro kost).

Kartonnen koffers

Zelfs de Paus becommentarieerde de situatie tijdens de Wereldjongerendag: “De vraag om werk en om zo een stabiele grond te hebben voor een gezinsleven is een groot en drukkend probleem.” Zijn uitnodiging gericht aan jongeren is om zich niet langer blind te staren op vast werk als het grote doel, maar eerder om nooit het geloof en de waarden van het evangelie uit het oog te verliezen.

Volgens het onderzoek in La Stampa op 1 september, stijgt het aantal jongeren dat de zoektocht naar werk simpelweg opgaf. Ze wachten op betere tijden. Anderen besluiten hun gezondheid op het spel te zetten en tegelijkertijd twee of drie tijdelijke jobs uit te oefenen. Hun vrije tijd is net voldoende om hun tanden te poetsen en ze vervelen zich niet op zondag. Nog anderen vertrekken. De duizenden die na de Tweede Wereldoorlog naar het buitenland vertrokken met kartonnen koffers om werk te doen dat niemand wilde doen, zoals de mijnwerkers in België, zijn vervangen door tientallen jong afgestudeerden. Onderzoekers en professionals vertrekken om hun geluk in andere Europese landen of Amerika te beproeven. Ze zijn gewapend met een pc en een betere kennis van Engels dan gemiddeld. Het Italië dat eerst zijn armen (arbeidskrachten) verstootte, laat het nu ook toe dat de ’brains’ vertrekken. Maar hoe denken ze om zo de crisis op te lossen?

Gevaarlijk idee

De piepjonge (want pas één jaar geleden gestichte) Italiaanse krant Il fatto Quotidiano, die zich toelegt op eerlijkheid en vrije informatie, heeft een volledige reeks gewijd aan het thema ‘intellectuele vlucht’. In die reeks zijn getuigenissen samengebracht van jonge Italianen die opnieuw hoop hebben gevonden, samen met een nieuw leven, in het buitenland. Verhalen van jonge mensen zoals Alessandro Rampietti, die er niet in slaagde om een job te bemachtigen bij RAI, de Italiaanse staatstelevisie, omdat hij de juiste mensen niet kende. Hij is vandaag verantwoordelijk voor de New Yorkse afdeling van Al Jazeera, de Qatarese staatstelevisie. Of het verhaal van Nicola Gardini, die professor in de hedendaagse literatuur werd aan de universiteit van Oxford, na zeven jaren van pelgrimstochten langs de Italiaanse universiteiten. Eén van de recentste artikels is gewijd aan enkele Italianen die groeimogelijkheden voor vorming of werk kregen in België.

Geen enkel Europees land werd gespaard door de economische crisis, maar het probleem van Italië is niet alleen financieel. Tito Boeri en Vincenzo Galasso schrijven in hun boek Tegen de jeugd. Hoe Italië de volgende generaties verraadt dat het huidige systeem het land verlamt. “We moeten de arbeidsmarkt en de jobs hervormen. We moeten de sociale zekerheid hervormen. Die bevoordeelt nu de oudere generaties.” Volgens de auteurs moet er een systeem komen dat meer gebaseerd is op eigen verdienste. “Vooral moeten we het gevaarlijke idee verwerpen dat generaties elkaar chronologisch opvolgen en elkaar niet overlappen.”

Gerontocratische criteria

“In het professionele Italiaanse werkveld is opvolging belangrijker dan uitwisseling tussen de generaties; continuïteit is belangrijker dan de verandering”, zeggen Boeri en Galasso. “Old-boysnetwerken zijn belangrijker voor iemands carrièrekansen dan persoonlijke capaciteiten en verdiensten. Dat principe fnuikt een efficiënte exploitatie van het menselijk kapitaal, om het economisch te stellen.”

Volgens Boeri en Galasso moet een generatie van veertigers dringend toegang krijgen tot de politieke besluitvorming die nu vooral getekend wordt door gerontocratische criteria. Die jonge garde moet concrete voorstellen kunnen doen, die gericht zijn op de belangen van de jonge generatie. “Geïnteresseerd zijn in het gezamenlijke lot van de jongeren betekent investeren in het menselijk kapitaal van het land en in de toekomst van Italië.”

© 2010 – StampMedia – Francesca Berardi en Sarah Van Espen (vertaling)