Dit is Vasili Grossman, fenomenaal en edelmoedig schrijver, denker en oorlogscorrespondent; het portret werd gemaakt tijdens zijn reis door Armenië ca. 1962. Een paar jaar voor hij zou sterven. (Grossman leefde van 1905 tot 1964).

Hij kijkt ernstig en dat komt omdat het boek-in-wording waar hij in onze tijd wereldberoemd mee is, “Leven en lot”, kort voordien in beslag was genomen door de KGB. De partij vond het te onrespectvol, te eerlijk over Stalin, die nog maar een paar jaar (in 1953) overleden was.
Hij heeft het nooit geweten, maar één exemplaar van het manuscript werd over het hoofd gezien door de geheime politie en met een 20 tal jaren vertraging kon het – eerst in het buitenland- uitgegeven worden. Het boek en het idee van de Kleine Goedheid van gewone mensen – die wellicht de mensheid kan redden – inspireerde onder meer de grote ethicus Emmanuel Levinas en zijn volger bij ons, psychiater, publiek figuur en schrijver Dirk De Wachter.

Bibliografie van vertaalde werken

“Stalingrad”, vertaald door Robert Chandler naar het Engels.

“Leven en Lot”. Hoofdwerk. Uitgeverij Balans.

“Een klein leven”. Kortverhalen

“Een schrijver in oorlog. Vasili Grossman en het Rode Leger 1941-1945”. Bezorgd door Anthony Beevor en Loeba Vinogradova. De fenomenale oorlogsdagboeken. Behoren bij de meest belangrijke notities gemaakt aan het front in WO II.

“Reis door Armenië”. Verkrijgbaar als e-book in het Nederlands. Het laatste en veruit meest persoonlijke boek. De schrijver die zoveel had meegemaakt, en die wist dat hij ging sterven, nam geen blad meer voor de mond.

Citaten

“Wat is het een groot goed

Eerlijk en arm te zijn”

 

“[Er zijn ] heel wat onbeduidende, zwakke, kleinzielige, wellustige, vraatzuchtige, kruiperige, hebzuchtige, afgunstige zielen: het zijn weekdieren en slakken bij wie de last die hun geweten hun bezorgt, soms leidt tot het ontstaan van een parel. De grootste menselijke gave is de gave van geestelijke schoonheid, van grootmoedigheid, edelmoedigheid en persoonlijke moed in naam van het goede. Dat is de gave van naamloze, bedeesde ridders en soldaatjes, door wier heldendaden de mens niet verwordt tot een beest.”

(Uit zijn laatste boek, drie jaar voor zijn dood geschreven, p. 129)

Illustratie: reproductie uit Vasily Grossman and the Soviet Century door Alexandra Popoff, Yale University Press, 2019.