“Ik moet u wel waarschuwen”, zegt een suppoost tegen me op het moment dat ik een zaal van de expositie binnenloop, nog voordat ik de opgestelde kunstwerken goed heb kunnen observeren.

“Er komen in deze ruimte giftige dampen vrij. Het is dus zaak dat u hier niet te lang blijft.” In de ruimte klinkt een scherp geluid. Dit wordt veroorzaakt door het gepiep van vijf autobanden die tegen de muur aan schuren. Daarbij verliezen de rubberbanden een deel van hun materiaal dat in zwarte sporen op de grond ligt en tegen de muur plakt. Een penetrante geur verklaart de opmerking van de suppoost. De waarschuwing versterkt de fascinatie voor de kunstwerken: de tijd is geen snelweg.

Raum und Zeit

Deze zaal maakt deel uit van de overzichtstentoonstelling in het SMAK van de jonge Duitse kunstenaar Michael Sailstorfer. De titel van de tentoonstelling: Raum und Zeit.

De naam doet denken aan de experimentele richting op een kunstacademie. Sailstorfer werd geboren in 1979. Zijn jonge oeuvre laat een interessante thematische eenheid zien die aansluit bij problemen van de 21ste eeuw. Centraal staat de relatie tussen de natuur en natuurlijke processen en technologie. Natuur en techniek worden in zijn werk versmolten tot een eenheid.

Popcorn stroomt over de rand

Daarnaast zien we in zijn werken inderdaad regelmatig het voltrekken van een proces. Soms is dit een zich herhalend proces, zoals het schuren van de banden in de vijf eerder genoemde werken met de titels ‘Zeit ist keine Autobahn’.

Zo staat er aan de ingang van het museum een metalen mobiele popcornmachine, die Frankfurt heet. De popcorn die met enige regelmaat wordt geproduceerd, stroomt over de rand en vult zo langzaam maar zeker de ruimte in het museum. Het apparaat simuleert zo de natuurlijke overwoekering van onkruid, met in dit geval door hitte gemuteerde maïskorrels.

Dissonantie tussen natuur en techniek

Een aantal werken gaan over duistere plekken in de natuur. Bij binnenkomst al hangen boven ons zwarte rubberen wolken. Ook dit invoceert weer een dissonantie tussen natuur en techniek.

De wolken bestaan uit opgepompte rubberen binnenbanden van vrachtwagen. Het kille gevoel dat industriële producten normaal opwekken, wordt opgeheven door de organische verschijningsvorm ervan als wolken.

Op enkele foto’s zien we platgebrande plekken in het bos. De zwartgeblakerde ruiten getuigen duidelijk van een intentie. Het menselijk ingrijpen in de natuurlijke omgeving lijkt hier echter veeleer gratuit te zijn.

Waar is elk technologisch ingrijpen van de mens dat niet? Het werk ‘Cast of the surface of the dark side of the moon‘ laat de duisternis zien van de achterzijde van de maan. De zwart-metalen installatie heeft niettemin reliëf en weerkaatst het licht van enkele gerichte spots erop. Ook deze sculptuur ademt weer een doelloos industrialisme.

Zinloze technologische ingreep

Op de foto Raketenbaum wordt een boom in de lucht gekatapulteerd. Opnieuw zien we hier een zinloze menselijke ingreep op een natuurelement.

Het werk van Sailstorfer stelt vragen over de houdbaarheid van de tegenstelling tussen natuur en technologie (waarbij de eerste dan altijd beschermd moet worden, terwijl in de laatste het gevaar schuilt), juist door de tegenstelling op scherp te zetten: een zinloze technologische ingreep tegen de onschuldige natuur.

Een zeer spannend werk is het videowerk Sternschnuppe. We zien een registratie van een technologisch experiment, dat wordt uitgevoerd in een weideland. Op een autootje zit een grote buis erop. Na een twintigtal seconden wordt de buis als een trieste raket ‘gelanceerd’. Hij stort echter even snel weer neer. De zinloze poging de ruimte te bereiken, wijst op een afgunst voor de natuur.

Verloop van een natuurlijk proces

In de fotoreeks 3 Ster mit Ausblick raakt een kleine boswachtershut steeds meer vernietigt. Het enige wat overblijft is de rokerige haard met schoortsteen die er het centrum van heeft gevormd.

Ook hier zien we weer de verloop van een natuurlijk proces dat de menselijke creatie tot stof doet vergaan. Toch is ook hier weer een kern van de technologie die weinig vatbaar is voor de natuurlijke afbraak.

Tijd, ruimte, natuur en technologie. Het zijn de sleutelbegrippen waarmee de tentoonstelling van Sailstorfer misschien wel het beste bekeken kan worden.

Uiteindelijk heeft de tentoonstelling iets berustends. De beelden geven geen oordelen, maar dagen wel het voorstellingsvermogen op een ludieke manier uit.

Michael Sailstorfer | ‘Raum und Zeit’ in het SMAK, Gent, loopt nog tot en met 3 juli 2011.