Het akkoord dat onlangs werd afgesloten tussen de EU en Tunesië bevat twee verschillende visies op migratie. De eerste is dat de migratie moet worden afgeremd en zelfs gestopt. De tweede dat er een “talentpartnerschap” zal komen tussen de ondertekenaars dat migratie juist zal stimuleren. In een nieuw boek, Migration as Economic Imperialism,  en een uitvoerig interview becommentarieert de Amerikaanse activist en professor policitologie Immanuel Ness de gangbare, opgedrongen visie op de migratie. Dat is hoogst nuttige achtergrondslectuur bij wat Ursula von der Leyen van plan is.

Een kernpunt in het betoog van Ness is dat het niet klopt dat de migratie een zegen is voor het land van herkomst. Veel migranten sturen regelmatig een deel van hun loon naar hun familie in hun thuisland en dat zou een krachtige impuls zijn voor de economie daar, zo wordt beweerd.  Maar: “Integendeel, het deel van hun loon dat migranten uit het buitenland naar huis sturen financiert niet de nationale ontwikkeling zoals nieuwe infrastructuur of draagt niet bij tot duurzame sociale ontwikkeling door het creëren van programma’s voor gezondheidszorg, onderwijs en essentiële diensten.” (a.w. blz. 20)

Migratie zorgt voor meer ongelijkheid tussen mensen en ook tussen landen

“In de meeste gevallen van migratie van geschoolde werknemers gebeurt precies het omgekeerde: mensen die essentieel zijn, geschoold in geneeskunde en techniek, verlaten hun land voor altijd en kunnen hun familie ondersteunen door geld over te maken naar het thuisland. Research gebaseerd op empirische studies toont aan dat die geldstromen wel het grootste deel kunnen uitmaken van de winst die gemaakt wordt met buitenlands geldverkeer in het land van herkomst,  maar dat ze niet tegemoet komen aan essentiële sociale en economische behoeften en geen krachtige stimulans zijn van de economische ontwikkeling in het Globale Zuiden.”

“Het gevolg daarvan is dat de moderne arbeidsmigratie in essentie zorgt voor hogere niveaus van ongelijkheid tussen landen en binnen landen, en dat ze een kwaadaardige vorm van economisch imperialisme is die het wereldwijde systeem van economisch onevenwicht, armoede en  afhankelijkheid bestendigt en ook de groei van onzekere arbeid.”

“Die arbeidsmigratie heeft ook aanzienlijk bijgedragen tot de groeiende uitbuiting van vrouwen, die onmisbaar geworden zijn om de behoeften van landen met hoge inkomens te bevredigen door huishoudelijk werk in de woningen van inwoners uit de middenklasse en de hogere klasse als thuisverzorgsters, huishoudpersoneel of sekswerksters.”

Migranten zijn nodig en welkom, maar wel de bruikbare

Hier zijn we beland bij de andere kant van de migratie, die gegeerd is en wordt aangemoedigd: die van goed bruikbare werknemers, mensen met gespecialiseerde kennis die vaak op een hoger inkomensniveau kunnen werken, of mensen zonder gespecialiseerde kennis die werk kunnen doen waarvoor de eigen bevolking van het immigratieland eerder de neus ophaalt: vuilnisophaling, zwaar en gevaarlijk werk in de bouw, poetswerk, uitputtend werk in de zorgsector zoals verpleging, ouderlingenzorg enz. Die laatste groep moet hard werken voor weinig geld, en bevindt zich vaak in een precaire situatie wat arbeidsveiligheid en arbeidszekerheid betreft.

Met de voor immigratielanden bruikbare werknemers komen we bij het “talentpartnerschap” dat de EU met Tunesië wil opbouwen, waarbij je moet bedenken dat het akkoord volgens de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, model kan staan voor toekomstige, gelijkaardige contracten. Een duidelijk, gedetailleerd beeld van wat dat toverwoord moet inhouden is er nog niet, maar het gaat in elk geval om betere en snellere visumverlening (kennelijk voor immigranten die “bruikbaar” zijn voor de Europese economie), het koppelen van de immigratie aan de behoeften van die economie en het als prioritair behandelen van bepaalde groepen (die voor die economie interessant zijn), zoals studenten, gediplomeerden en geschoolde krachten.

“Partnerschap” is een verbloeming van ondergeschiktheid

Hier duikt het beruchte probleem van de brain drain op: mensen die geschoold zijn of op weg daarnaar worden weggeplukt uit het land van herkomst en het is onwaarschijnlijk dat ze nog terugkeren, tenzij voor een bezoek. Ook als die mensen geld overmaken naar hun familie in het thuisland, zijn hun capaciteiten verloren voor dat land. Maar de noden van de EU zijn ingevuld, en daar gaat het om. Het is duidelijk dat op deze manier scheve machtsverhoudingen tussen landen worden opgebouwd of bestendigd, en dat het “partnerland” van de EU qua eigen ontwikkeling de dupe is van het akkoord.

De EU staat voor egocentrisme op internationaal niveau, en de instellingen waar de organisatie mee samenwerkt zoals het Internationaal Monetair Fonds dienen om het neoliberale kapitalisme op te dringen en landen daaraan te onderwerpen. Leningen en schulden betekenen afhankelijkheid, economische ondergeschiktheid en verarming voor een groot deel van de bevolking van de armere landen. Maar dat is voor de EU geen probleem.

Interview met Emmanuel Ness: https://anti-imperialist.net/2023/07/16/immanuel-ness-and-migration-as-economic-imperialism-how-international-labour-mobility-undermines-economic-development-in-poor-countries/