Wanneer ik iets goeds of inspirerend tegenkom, deel ik dat graag met medemensen. In het besef dat bijna iedereen wel eens verlegen zit om energie, perspectief, hoop of inspiratie. Zo iets zijn de boeken over de tweede wereldoorlog in onze streken door de meester in het genre, de wetenschappelijk werkende historicus Anthony Beevor. Op de Nationale Feestdag las ik D-Day, De slag om Normandië uit. Het werd een verrijkende en verdiepende ervaring. Eerder las ik met even groot genoegen zijn pakkend verslag De Slag om de Ardennen. Voor het geval u denkt, dat is toch allemaal lang geleden, of wat heb ik hier mee te maken, wil ik toch de lectuur van dit soort literatuur sterk aanbevelen. Niet alleen omdat het leger weer actueel is en omdat er oorlog is in Oost-Europa. Bij mij werkt het alvast zo, dat ik veel beter onze eigen tijd begrijp na die enorm intense jaren 1939-1945 te leren kennen. Wat er vandaag voor ons als volwassen tijdgenoten is, bestaat, krijgt plots meer waarde en glans, in het besef dat zovele soldaten en officieren en ook politici zo danig hard gewerkt, en gevochten hebben met inzet van het eigen leven, om ons dit te kunnen aanbieden.

De vrijheid, bijvoorbeeld. Vrij van een harde geheime politie, vrijheid door rechtvaardigheid dankzij de Rechtsstaat en de set bekende Mensenrechten, vrijheid van denken en publiceren, dat alles is en blijft en grote schat!

Beevor is zelf soldaat geweest en zijn werk brengt je als het ware schouder aan schouder met de strijders en hun materieel. Je leert de gevoelens kennen en de strijdlust, daadkracht, trots, wanhoop of angst van zowel de gewone frontsoldaten, als van de grote persoonlijkheden die hen leiding hebben gegeven. Beschikbaar in het origineel in het Engels en in onze moedertaal in de grote boekhandels.

Sven Hassel

De aangename ervaring die ik tot een oproep en een suggestie aan de vrienden mag kneden, gaat echter nog ruimer. Niet alleen goede wetenschappers die schrijven over de recente oorlogsgeschiedenis brengen verrijkende perspectieven, die het begrijpen en het verzoenen met het heden kunnen bevorderen. Recent vond ik in een hoekje van een grote Limburgse stad een roman. De titel is “Monte Cassino”, het is een ander genre: de oorlogsroman, geschreven door een veteraan, een Deen in Duitse dienst, een gewezen soldaat, die als ooggetuige spreekt. Sven Hassel heeft het allemaal zelf meegemaakt, in zijn geheugen opgeslagen, en brengt een straf verhaal dat hem wat mij betreft ook de titel van talentrijke schrijver oplevert: heel wat levenswijsheid heeft hij in het relaas gestopt. Over karakters, het menselijk lot, standenverschillen, de relaties tussen mannen en vrouwen, en natuurlijk veel inzichten over wat oorlog is, hoe de militaire strijd geleverd werd, wat dit met de soldaten doet, hoe officieren, commandanten en gewone soldaten zich verhouden, hoe de relaties met de vijand en de gevangen soldaten (POW, prisoners of war) verlopen, hoe de dood een dagelijkse metgezel wordt, hoe je kameraden vreselijk gewond raken, of sterven, hoe het team daar mee omgaat… Een van de redenen dat deze verhalen de lezer deugd doen of zelfs verheffen, is de hoge graad van samenwerking die legersituaties aan het front meebrengen. De broederlijkheid die volgens kenners in wezen eigen blijft aan de mannen, is er aanwezig in hoge graden. De camaraderie, die sommigen zoals Rik Torfs afstoot als zij oppervlakkig is of hol, is voor deze mensen authentiek; op gezamenlijke actie, avonturen, succes, tegenslagen en strijd gebaseerd.

Je hoort mij  niet zeggen dat  dit het meest waardevolle genre van literatuur is. Romans over levende personages en de liefde die zij beleven, doen ook deugd. Voor de ene is een stationsromannetje in al zijn lichtheid ideaal, iemand anders grijpt in vakantietijd of in de trein naar ware literatuur, met diepgang in de personages, die voor de meer ontwikkelde mens meer persoonlijke groei toelaat. Wie detectives leest, heeft ook gelijk; die lezen de meeste liefhebbers volgens kenners omdat de spanning toeneemt, en tenslotte een ontlading vindt, als de orde na de chaos hersteld wordt, en de moordenaar bekend is. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen vinden dat waargebeurde verhalen een meerwaarde bezitten. Als je dat ook vindt, hebben de verslagen en verhalen over de recentste grote oorlog een streepje voor. Het heilzame, oriënterende en deugddoende effect dat zij opleveren, zal zeker meerdere redenen hebben. Het besef dat een aantal mensen die niet erg van ons verschillen, niet zo lang geleden door zulke zware beproevingen zijn gegaan, werkt in elk geval heilzaam in op ons eigen welbevinden en inspireert tot tevredenheid en dankbaarheid. Te midden van de vele roepstemmen in de echokamers van de internetfora, en in de chaos van de velen die veelvuldig een klaagzang aanheffen, werkt dit wellicht ook voor u verfrissend en bevrijdend.

Staan realiteit en verhalen tegenover elkaar?

In deze tijd waarin op het werk en zelfs bij het huishouden en in de media, in bijna alle domeinen van de menselijk handelen soms lijkt een afgodencultus van de effectiviteit te zijn binnen geslopen, waarbij tijd verspelen uit den boze is, en de kleinste en de grootste hoeveelheid geld optimaal dient besteed, wil ik pleiten voor een herdefiniëring, voor een herijken van de waarden.   Wie zegt, Ik leef in een wereld van realiteiten, die dwaalt. Vandaag zijn pers, literatuur en filmaanbod van zeer groot belang voor de meesten. In vroeger eeuwen werd elke avond bij het haardvuur verteld; verhalen boeiden jong en oud, en gaven waarden en normen door, idealen en een idee van wat fatsoenlijk en not done was. Ook iemand die er prat op gaat zoveel mogelijk vanuit redelijkheid en rationele afwegingen, analyse van toestanden en feiten te werk te gaan, handelt (vaak onbewust) vanuit overtuigingen en een waardenhiërarchie die ooit in zijn &  haar hart werd geplant door verhalen en getuigenissen. Daarom blijft een goed boek zijn geld waard.

Rijke Verhalen zijn voor eens en altijd onmisbaar krachtvoedsel voor de menselijke geest

Daarom is op het einde ook juist geschiedenis een koningin van de wetenschappen, een magistra vitae, een leermeester voor het Leven. Inderdaad, voor mij heeft Geschiedenis een eigen Waarheid. Wij historici kregen methodes aangereikt door onze docenten, waarmee wij waarheid van geruchten, propaganda en leugens meestal vrij snel en trefzeker kunnen onderscheiden. In tegenstelling tot de advocaat of de handelaar, dragen wij Waarheid vinden en delen,  hoog in het vaandel.