Oefening van het Spearhead Batallion van de Very High Readiness Joint Task Force (VJTF). Nederlandse CV-90 in oefening op het terrein van Guz Altmark in Duitsland. Foto: Ministerie van Defensie, 17 juni 2018 (Wikimedia Commons).

De NAVO-besluiten zijn bestemd voor de publieke tribune. Geen van de aan Oekraïne gedoneerde wapens kan het verschil maken. Een Belgische journaliste vraagt zich op de publieke omroep openlijk af of wij niet de Amerikaanse agenda aan het uitvoeren zijn. Rusland realiseert zich in feite een heel rijk land te zijn. Het Westen overspeelt zijn hand, en Europese leiders laten de Unie geopolitiek besturen door Washington.

Poetin verbreekt de vrede in Europa en valt de principes van een rules-based international order¹ aan. Daarom plant de VS een nieuw permanent legerhoofdkwartier in Polen, het eerste in Oost-Europa. We stationeren extra land-, lucht- en zeestrijdkrachten elders in Europa. Er komt een extra roterende brigade in Roemenië, de rotatie in de Baltische regio wordt opgevoerd, er gaan twee squadrons F35-vliegtuigen naar het VK, extra luchtverdediging naar Duitsland en Italië, en eventueel extra torpedobootjagers naar Spanje. En we brengen op korte termijn 300.000 snel inzetbare NAVO-militairen in hoge staat van paraatheid om de Europese oostflank te versterken. Dat zei de Amerikaanse president Joe Biden 29 juni op de NAVO-top in Madrid.

Publieke tribune

De Belgische opiniemaker Fernand Keuleneer reageerde op al dat nieuws met “Je moet geen groot licht zijn om te weten dat dit verschrikkelijk fout gaat lopen.” Heeft hij gelijk? Het korte antwoord is: nee. De woorden van Biden zijn bestemd voor de publieke tribune. De NAVO is niet opgewassen tegen de Russische slagkracht, en onze beleidsmakers weten dat. De huidige 40.000 man sterke NATO Response Force (NRF) kan onmogelijk uitgroeien tot 300.000 man. Hoge paraatheid betekent volledig opgetuigde en bevoorraadde eenheden die weken aaneen zelfstandig operaties kunnen uitvoeren. Duitsland heeft al ocharme 15.000 man beschikbaar gesteld, maar zal die niet in hoge paraatheid brengen. Tegen de achtergrond van de aanstormende economische crisis zijn de extra kosten door niemand op te brengen.

Bijna de helft van de respondenten ziet overheid en media als verdeeldheid zaaiende krachten.

Men moet kritisch zijn op hetgeen men ons vertelt. Opinie­onder­zoek leert dat het publiek dat doorkrijgt. Zo geeft de Edelman Trust Barometer 2022² inzicht in het vertrouwen³ in overheden en media. Bijna de helft van de respondenten ziet overheid en media als verdeeldheid zaaiende krachten. De peiling signaleert ook de teloorgang van het vertrouwen in de democratie. In Duitsland vertrouwt nog maar 46% de instellingen, in Spanje 45%, in het VK 44% en in de VS 43%. In vergelijking met de 2021-Barometer zijn in Europa Duitsland (-7%) en Nederland (-6%) de grote verliezers. De onderzoekers stellen dat een gebrek aan vertrouwen in onze instellingen leidt tot acuter maatschappelijke angsten: 85% maakt zich zorgen over banenverlies en 75% over klimaatverandering. Verklaren deze fenomenen voor een stuk het groeiende populisme en de verrechtsing⁴ van onze samenlevingen?

Slagkracht

De afgelopen tientallen jaren heeft de NAVO serieus aan slagkracht ingeboet. Lidstaten kunnen niet veel troepen toewijzen aan NAVO-taken, en die kunnen onvoldoende worden bevoorraad. Geen van de aan Oekraïne gedoneerde wapens kan het verschil maken: lege accu’s in de Javelins, Britse NLAW-antitankwapens die niet opgewassen zijn tegen Russische pantsers en Switchblade kamikazedrones tegen Russische elektronische oorlogsvoering, te langzame warmtesensoren in Stinger-raketten, en te lichte en kwetsbare M-777 houwitsers. NAVO-landen hebben vooral geïnvesteerd in hun luchtmacht. Die is niet opgewassen tegen de Russische luchtverdediging. Omgekeerd is de NAVO-luchtverdediging niet opgewassen tegen de Russische middellangeafstandsraketten zoals de geduchte Iskanders en Kalibrs. In ons land kwam het resultaat van de NAVO-top in Madrid onder andere aan de orde in het Vlaamse duidingsprogramma ‘De Afspraak’ van VRT NWS op Canvas. De aflevering van 29 juni⁵ droeg als titel “De NAVO beschouwt Rusland als de grootste bedreiging voor onze veiligheid”. Op 08:22 stelde de sterke maar immer hoffelijke presentatrice Phara de Aguirre de vraag of Europa niet een oefenterrein wordt voor het Amerikaanse leger. VUB-professor Jonathan Holslag maakte zich daar vanaf met het antwoord dat de VS Europa wil “klaarmaken voor de komende grote krachtmeting met China” waar ook Rusland een rol in zal spelen. De Aguirre reageerde (09:06) snedig met “zijn wij dan niet de Amerikaanse agenda aan het uitvoeren?”, een vraag waar Holslag het duidelijk moeilijk mee had.

Willen we meespelen, dan moeten we een eigen “strategisch reflexievermogen” hebben, en voldoende “capaciteiten”.

Volgens Holslag moet Europa een “sterke speler” worden. Het moet de achterstand op de VS qua militaire slagkracht inhalen. Voor Holslag moeten we niet blind de Amerikanen volgen, maar de “opmars van China heeft belangrijke militaire consequenties voor Europa”. Willen we meespelen, dan moeten we een eigen “strategisch reflexievermogen”⁶ hebben, en voldoende “capaciteiten”. De Belgische politiek-filosofe Tinneke Beeckman vroeg zich af of de VS, gegeven de verdeeldheid in dat land, nog wel een goede partner is. Holslag repliceerde (12:27) door te wijzen op het tekort aan Europese militaire capaciteiten, zoals inlichtingen, satellieten, offensieve (raket)systemen⁷, en Europa vooral te weinig uitgeeft aan defensie. Daarmee wint de VS in de Oekraïnecrisis, en is Europa de grote verliezer, aldus Holslag.

Boosdoener

De Aguirre haalde Holslag kordaat van zijn stokpaardje (15:15). Diens boosdoener was Rusland. Dat moet het met een defensiebudget van $66 miljard opnemen tegen een NAVO-overmacht ($1.175 miljard, waarvan Europese NAVO-leden $337 miljard⁸ ophoesten). Moskou zoekt geen expansie. Al wat het vraagt is opname in een pan-Europese veiligheidsarchitectuur, waarin het niet bedreigd wordt met westerse regime-change initiatieven of neokoloniale pogingen om zich de onmetelijke Russische bodemschatten toe te eigenen. Sergey Glazyev, een van de meest invloedrijke economen ter wereld, adviseur van het Kremlin van 2012 tot 2019 en de afgelopen drie jaar als minister belast met Integratie en Macro-economie van de Eurazië Economische Unie (EAEU), heeft daar heel uitgesproken ideeën over.

De rode draad in de geopolitiek van de VS en het VK is de drang om Rusland te vernietigen. Zij zien Eurazië als de sleutel om de wereld te beheersen, en dus moet Rusland worden uitgeschakeld.

Glazyev stelt⁹ dat de sancties Rusland doen realiseren een heel rijk land te zijn. Toen de uitstroom van deviezen stopte, steeg de roebel en daarmee de koopkracht. De rode draad in de geopolitiek van de VS en het VK is de drang om Rusland te vernietigen. Zij zien Eurazië als de sleutel om de wereld te beheersen, en dus moet Rusland worden uitgeschakeld. Dat ze de wereldhegemonie vervolgens kunnen behouden door China te isoleren van de rest van de wereld is in Glazyevs ogen een utopie. Het Westen overspeelt zijn hand: de Amerikanen verliezen hun wereldmunt, niemand vertrouwt hen nog, politiek, ideologisch, noch economisch. De exodus van de dollar is begonnen, het Westen kijkt aan tegen hyperinflatie, het uiteenspatten van de financiële zeepbellen en de ineenstorting van het financieel-economisch systeem.

Chinese technologie

Ook UAntwerpen professor Tom Sauer liet zijn licht schijnen over de uitkomst van de NAVO-top. In De Ochtend van 30 juni (07:24) haalde hij de mislukte missies in Afghanistan en Libië aan. Voor hem heeft de NAVO een nieuwe missie gevonden in China. De Amerikaanse lobby tegen Chinese technologie heeft dus gewerkt, aldus Sauer, die een nieuwe Koude Oorlog in het verschiet ziet, met aan de ene kant China en Rusland, en het Westen aan de andere kant. Sauer zei er wel niet bij dat wij van oudsher aan Amerikaanse technologie zijn overgeleverd, de VS niet graag een concurrent ziet op de Europese markt, en Amerikaanse inlichtingendiensten het doen en laten van ons en vooral van onze overheden nauwlettend in de gaten houden. Wat dat betekent voor Europese strategische autonomie laat zich raden. De NAVO-top in Madrid roept Rusland uit tot een “directe bedreiging” voor de veiligheid van de alliantie. Stoltenberg liet zich ontvallen dat de NAVO sinds 2014 bewust de confrontatie met Rusland zoekt. Daarmee bevestigt hij Sauers stelling dat de NAVO op zoek is naar een nieuwe vijand. Tijdens een persconferentie in Turkmenistan ter afsluiting van zijn werkbezoek aan dat land zei de Russische president Poetin dat blijkbaar Iran niet het juiste profiel voor die rol heeft. Rusland als vijand giet de onderworpenheid van de bondgenoten in beton. Vandaar de druk op Oekraïne om niet te onderhandelen maar door te vechten. Oekraïne moet de westerse imperiale ambities bewerkstelligen, aldus Poetin.

De NAVO werd met kunst en vliegwerk in het leven gehouden omwille van Amerikaanse hegemoniale belangen. Per saldo gaat het sinds de Tweede Wereldoorlog voor de NAVO onveranderd “om de Sovjet-Unie buiten te houden, de Amerikanen erin en de Duitsers onder controle te houden”.

De NAVO is een nutteloos overblijfsel van de Koude Oorlog. Het Westen had na de val van de Sovjet-Unie en het opdoeken van het Warschaupact de alliantie moeten ontbinden. Defensieallianties hebben een bestaansreden in tijden van dreiging of oorlog, wanneer er een échte externe tegenstrever is. Opiniemakers mogen nog zo vaak wijzen op expansiezucht van Rusland en China, zij dragen daarvoor geen enkel bewijs aan. De NAVO werd met kunst en vliegwerk in het leven gehouden omwille van Amerikaanse hegemoniale belangen. Per saldo gaat het sinds de Tweede Wereldoorlog voor de NAVO onveranderd “om de Sovjet-Unie buiten te houden, de Amerikanen erin en de Duitsers onder controle te houden”.¹⁰ Vandaag kiezen Europese leiders ervoor de Unie geopolitiek te laten besturen door Washington. Wanneer roepen de CEO’s van de grote Europese ondernemingen, bestuurders van vakbonden en middenveldorganisaties, en het grote publiek, hun corrupte, kruiperige politieke bewindslieden tot de orde?

*****

Noten

1 Het begrip rules-based international order, vrij vertaald “een op regels gebaseerde wereldorde”, is een vondst van het Westen. De regels van internationale relaties worden bepaald door het internationaal recht, niet door militair en/of economisch machtige landen die zich het recht voorbehouden om de regels te maken en te handhaven, en … om ze te overtreden.

2 Naar eigen zeggen is het Amerikaanse bureau Edelman de grootste public relations firma ter wereld. Het beschikt over een eigen opinieonderzoek-poot. Het onderzoek vond plaats in de periode 1-24 november 2021 en bestond uit 30-minuten durende online interviews met 36.000 respondenten in 28 landen wereldwijd.

3 In Europa peilde Edelman in Duitsland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Spanje en het VK.

4 Zie hoofdstuk 6 “De verrechtsing van Europa” van mijn boek De wereld na Trump en Merkel. Europese rivaliteit, neoliberalisme en het machtsevenwicht, Geopolitiek in context, Koersel (B), 2021, p. 149-171.

5 De uitzending kan tot 29 juli online worden herbekeken.

6 Met strategisch reflexievermogen bedoelt de professor vermoedelijk de bekwaamheid om een eigen Europese militaire strategie te concipiëren. Navraag bij professor Holslag leverde tot bij het verschijnen van dit artikel geen reactie op.

7 Als dit geen verspreking was, moet men zich afvragen of de NAVO, die zich bij herhaling positioneert als verdedigingsorganisatie, over aanvalswapens moet beschikken. In feite is dat spijtig genoeg al het geval, in de vorm van de peperdure F35 gevechtsvliegtuigen die kernwapens kunnen afgooien. België heeft er 34 besteld, Nederland 46.

8 Cijfers van het jaar 2021. Bron: Defence Expenditure of NATO Countries (2014-2021).

9 Enkele belangrijke issues uit Glazyevs toespraak aan de rondetafel “Rusland: welk beeld van de toekomst voldoet aan de doelstellingen van nationale ontwikkeling?” op 1 juni 2022 in het REGNUM persbureau, georganiseerd door het RUSSTRAT Institute en het REGNUM persbureau.

10 “NATO was created to keep the Soviet Union out, the Americans in, and the Germans down” is een veel geciteerde uitspraak van de Britse Lord Hastings Lionel Ismay, de eerste secretaris-generaal van de NAVO.

*****

Dit artikel verscheen eerder vandaag op Geopolitiek in context.

UPDATE 16 juli 2022 – 09:17

VUB-professor Jonathan Holslag reageerde een halve dag na verschijning van dit artikel met “Dank. Het is een goed stuk en ik deel uw analyse grotendeels”.

Vermoedelijk is de professor akkoord met “Europese leiders laten de Unie geopolitiek besturen door Washington”, en “Al wat [Rusland] vraagt is opname in een pan-Europese veiligheidsarchitectuur, waarin het niet bedreigd wordt met westerse regime-change initiatieven of neokoloniale pogingen om zich de onmetelijke Russische bodemschatten toe te eigenen”. Als hij dan ook nog akkoord gaat met “De NAVO is een nutteloos overblijfsel van de Koude Oorlog. Het Westen had na de val van de Sovjet-Unie en het opdoeken van het Warschaupact de alliantie moeten ontbinden”, kunnen we spreken van een doorbraak in het denken van een wereldwijd gerespecteerde Belgische geopolitieke opiniemaker die de voorpagina van de media verdient.