Op zekere dag bevond ik me in Gaziantep, een stad die doorheen de tijd omwikkeld werd met meerdere lagen geschiedenis. Hittititen, Romeinen, Selçuken, Ottomanen, Fransen en Turken drukten allen hun stempel op deze stad in het zuid-oosten van het huidige Turkije. Terwijl ik er enkele ruïnes en historische gebouwen bezocht, voelde ik me plots geconfronteerd met de immense stroom van geschiedenis en het drong tot me door hoeveel koninkrijken, keizerrijken en staten in de hele wereld gekomen zijn en gegaan. Talen verdwenen voor eeuwig, culturen vervaagden en grote kunstwerken werden betekenisloos achtergelaten. Soms werden ze opgeslokt door invasies, migratie of bekering maar soms verdwenen ze heel gewoon in de eenvoudige verandering van ideeën, gewoontes en relaties.

En ik vroeg me af: maakt het eigenlijk uit waarom verschillende samenlevingen zo vaak verdwenen? De economie van kopen en verkopen, de politiek van oorlog en vrede of de natuur met haar vruchten en rampen… in het aangezicht van de geschiedenis lijkt het van weinig belang wat de precieze oorzaak was van het eroderen of verdwijnen van volkeren en culturen.

Degene die met een bredere blik naar de geschiedenis kijkt, ziet dan ook dat men de verandering van de geschiedenis niet kan ontlopen. Onze levens zijn slechts minieme atoompjes in de golven van de geschiedenis en de tijd waarin wij leven is minder dan een seconde in het jaar van bestaan.

Is alles wat wij opbouwen dan zinloos? Betekent ons leven niets? Rest ons niets dan een zucht van fatalisme?

Zeer zeker niet. Het betekenisloze van ons historisch bestaan kunnen we immers overstijgen door blijvend op zoek te gaan naar schoonheid.

De eindeloze verandering van de geschiedenis impliceert alleen dat onze inspanningen tijdelijk zijn. Het betekent niet dat ze zinloos zijn. Want zelfs indien een prachtig meesterwerk wordt verbrand, bleef zijn schoonheid van waarde. Zelfs wanneer een taal verdwijnt, bood die heel wat mensen de mogelijkheid om hun liefde en dankbaarheid uit te drukken.

Het is de taak van de geschiedenis om schoonheid weg te blazen, maar het blijft ook onze taak om schoonheid te creëren. Ook als samenleving.

* * *

Waarschijnlijk klinkt dit alles voor velen als een vrij evident spiritueel inzicht. Dat is het ook. Maar in feite wil ik hiermee voor één keer niet wijzen op een spiritueel principe dat toepasbaar is in het individuele leven van een zoekende mens. Het gaat me wel om het belang van dit alles voor de samenleving als geheel. Al zeg ik het niet expliciet, uiteindelijk is het voorgaande een aanklacht tegen vele vormen van hedendaagse politieke ideologie.

Vandaag de dag vindt men immers over de hele wereld een alsmaar groeiend gedachtengoed dat zich fixeert op ‘cultuur’ en ‘identiteit’. Verschillende politici bouwen hun succes en achterban op het idee dat zij de cultuur en identiteit van hun groep of land zullen verdedigen – met allerhande vormen van nationalisme en seperatisme tot gevolg.

Maar zij hebben het gevecht op voorhand verloren want in het aangezicht van de geschiedenis houdt hun ideologie geen seconde stand. Er bestaat helemaal geen ‘cultuur’ die koste wat kost bewaard moet worden. Er bestaat helemaal geen ‘identiteit’ die voor eeuwig zou moeten overleven. Zelfs indien we allemaal een onveranderlijke cultuur en identiteit zouden willen, dan nog zouden we die niet kunnen verzekeren. En toch blijven ze hun gevecht voeren. Toch blijven ze zichzelf overtuigen dat ze krampachtig moeten vasthouden aan het bewaren van de eigen ‘cultuur’ en ‘identiteit’.

Dat cultureel onderdrukten vechten voor rechtvaardhigheid kan ik uiteraard begrijpen. Dat cultureel genegeerden zich inzetten voor gelijkheid kan ik alleen maar steunen. Dat cultureel gediscrimineerden ijveren voor vrede kan ik enkel goedkeuren. Want dat alles is een onderdeel van de zoektocht naar goddelijke schoonheid. Maar dat de politiek implodeert op gevoelens van ‘eigenheid’ en ‘anders zijn’ en dat ideologie zich verengt tot ‘bevestigen van verschil’, dat is onthutsend voor iemand die op zoek is naar diepere spiritualiteit.

‘Cultuur’ en ‘identiteit’ zijn nu eenmaal even vluchtig als een mensenleven. Cultuur en identiteit zijn dan ook niet de oorzaak maar wel het gevolg van een oprechte zoektocht naar schoonheid, gelijkheid, rechtvaardigheid en vrede. Dus wanneer de hedendaagse politiek zich blind staart op cultuur en identiteit en deze concepten als een startpunt neemt voor een maatschappelijk debat, dan zet zij alles op zijn kop. En het hoeft niet te verwonderen dat dit enkel kan leiden tot meer tweespalt, conflict en lijden.

Politieke leiders zouden er dan ook goed aan doen van de geschiedenis wat meer in het gezicht te kijken en te beseffen hoe klein zij zijn. Ze zouden er goed aan doen wat meer op zoek te gaan naar schoonheid in plaats van naar hun eigen gelijk.

Dit artikel verscheen eerst op www.writingsofjonas.net