De VS kan zich niet langer verschuilen achter ingebeeld exceptionalisme. Het zal zijn foute gedrag onder ogen moeten zien en werken aan zijn mindset.

In een vorig artikel stelden we de psychologie van de Oekraïne-oorlog aan de orde. We vroegen ons af waarom dat conflict zoveel emoties oproept en waarom elk debat over de context in de kiem wordt gesmoord. We stelden vast dat nog maar weinig Europeanen het fenomeen ‘oorlog’ aan den lijve hebben meegemaakt, de huidige generaties Rusland nog altijd associëren met het Sovjet-communisme en het land dus bijna automatisch zien als de vijand. We voerden aan dat de basisbehoefte ‘zich veilig voelen’ een wij-zij-gevoel impliceert dat empathie voor de ander uitsluit en patriottisme aanwakkert. En we wezen op een koloniale mentaliteit en latent racisme, en het feit dat het Westen eeuwenlang heeft kunnen profiteren van ongelijke machtsverhoudingen in de wereld.

Mindset

Men kan de psychologie van het onafgebroken Amerikaanse oorlogvoeren ook plaatsen onder de noemer van het oorspronkelijk Engelstalige begrip ‘mindset’. Dat woord vertaalt zich niet eenvoudig met ‘mentaliteit’, een woord dat Van Dale duidt als ‘manier van denken en voelen’. Een mindset is de manier waarop men naar zichzelf kijkt, hoe men denkt over zijn eigen kwaliteiten en vaardigheden. Een mindset is het totaal van gedachten en overtuigingen dat iemands gedrag bepaalt, hoe men in het leven staat en omgaat met uitdagingen en mislukkingen. Het goede nieuws is dat een mindset geen vaste waarde is. Verandering vergt inzicht in eigen gedrag en de gevolgen daarvan.

Joseph Nye, de ‘vader’ van de smart-power-theorie, slaat de spijker op zijn kop: het Amerikaanse exceptionalisme was soms de schaamlap om, in overtreding van het internationaal recht, landen met militaire middelen zijn wil op te leggen

In de context van internationale relaties nemen wij vandaag het Amerikaanse exceptionalisme op de korrel, de mindset die luidt dat de VS de goddelijke vertegenwoordiger is van de Almachtige. Amerikaans exceptionalisme leidt ertoe dat de VS zich ziet als een rolmodel voor anderen. Onderzoek bevestigt dat Amerikanen hun land beter vinden dan andere Westerse democratieën, terwijl de meeste andere ondervraagde landen een ander land beter vinden dan zichzelf. Andrew Bacevich, Chalmers Johnson en Anatol Lieven hebben kritiek geuit tegen dat fenomeen, maar Joseph Nye, de ‘vader’ van de smart-power-theorie, slaat de spijker op zijn kop: het Amerikaanse exceptionalisme was soms de schaamlap om, in overtreding van het internationaal recht, landen met militaire middelen zijn wil op te leggen.¹

Confrontatie

Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie luidde voor sommigen een ‘nieuwe wereldorde’ in. De VS moest niet langer een koude oorlog voeren tegen een nucleair bewapende rivaal. Het kon leiding blijven geven aan de wereld, maar nu als ‘normaal land’. Bij gebrek aan een vijand kon de wapenwedloop worden gestaakt. En toen presidentskandidaat Barack Obama aansluiting vond bij oude haviken uit de Koude Oorlog, leek een kernwapenvrije wereld binnen handbereik. Maar dat bleek schone schijn. Wapenbeheersingsverdragen gingen op de schop. De VS ontwikkelde plannen om ruim 2000 miljard dollar te investeren in de ‘modernisering’ van zijn kernwapenarsenaal, en bleef internationaal de confrontatie zoeken. De exceptionele mogendheid duldde geen rivalen.

De Amerikaanse onderzoekshistoricus Eric Zuesse toont aan dat de regering-Obama al in juni 2013 uitgewerkte plannen had om de Russen uit hun marinebasis in Sebastopol (de Krim) te verdrijven.

De huidige uitzichtloze strijd in de Europese achtertuin is een oorlog van de VS en de NAVO tegen Rusland, uitgevochten in Oekraïne. Voor de meeste mensen is die begonnen op 24 februari 2022, maar zij die de propaganda doorprikken, weten dat het begin samenvalt met de omverwerping van president Janoekovitsj in 2014². Zoals de gezaghebbende Amerikaanse professor Jeffrey Sachs in de bovenstaande video (op 5:10) zegt, stond Oekraïne al in 1992 op de NAVO-kandidatenlijst. En de Amerikaanse onderzoekshistoricus Eric Zuesse toont aan dat de regering-Obama al in juni 2013 uitgewerkte plannen had om de Russen uit hun marinebasis in Sebastopol (de Krim) te verdrijven. Het Kremlin had daar natuurlijk weet van. Zuesse laat zien dat de oorlog het gevolg is van dat plan.

Schaakmat

Volgens Zuesse moest de Krim een gigantische Amerikaanse basis worden. Daarmee zou de VS niet enkel Rusland schaakmat kunnen zetten, maar ook Iran en Turkije onder controle houden. Wie de Krim heeft, beheerst de Zwarte Zee. Blijkbaar moest de Krim een Amerikaans militair/marine/inlichtingencomplex worden. De vroegere Sovjet-onderzeebootbasis in Balaklava, het huidige Museum van de Koude Oorlog, werd de afgelopen jaren bezocht door tientallen delegaties van het Pentagon, de Amerikaanse marine, de NAVO en westerse bewindslieden. Zij kregen van Kiev toegang tot supergeheime Russische/Sovjet-sectoren van de basis en daarmee geheime documentatie en technologie. Vandaar het Russische initiatief in 2014 om de Krim aan te moedigen de aanhechting bij Rusland te vragen.

Wie de Krim heeft, beheerst de Zwarte Zee. Blijkbaar moest de Krim een Amerikaans militair/marine/inlichtingencomplex worden.

Van een niet-uitgelokte oorlog is geen sprake. Wat we zien is het vervolg van een oorlog die begon toen het Amerikaanse exceptionalisme na de val van de Sovjet-Unie een hoogtepunt had bereikt. De haviken in Washington zagen hun kans schoon om hun plannen te realiseren: de vernietiging van de Russische staat en controle over zijn bodemschatten. Men dacht voor eens en voor altijd de wereld zijn wil te kunnen opleggen, maar stuitte op de onverzettelijkheid van het Kremlin. De oorlog zal nog wel enige tijd aanslepen en tragisch genoeg nog heel wat slachtoffers vergen, maar het einde komt in zicht. Een vredesregeling zal een nieuwe, inclusieve veiligheidsarchitectuur in Europa moeten impliceren, en een terugtocht van de NAVO, zo niet de volledige ondergang van de alliantie.

Lijken uit de kast

Het Westen heeft het laatste woord nog niet gehoord over de opgeblazen Nord Stream pijpleidingen, het westers bedrog rond de Minsk-akkoorden, het neerhalen van de MH17, de Novitsjok-heisa rond de Skripals en Alexei Navalny, de Russiagate-saga, de eindeloze hetze tegen Russische atleten, de farce van het arrestatiebevel van het International Strafhof (ICC) tegen Poetin, en er zullen nog andere lijken uit de kast vallen. De exceptionele leider van de wereld komt hier niet mee weg. Het wordt een halt toegeroepen door zijns gelijke. Het kan zich niet langer verschuilen achter fake exceptionalisme. Het zal moeten inbinden, zijn foute gedrag onder ogen zien en werken aan zijn mindset.

Het alternatief is een nucleair Armageddon, de totale vernietiging van de mensheid.

*****

Noten

1 Kaiser, Anya 3068310, “The American Political Mindset: The Relationship of Exceptionalism and Cynicism in Public Opinion” (2017). Honors Projects. 241. https://scholarworks.bgsu.edu/honorsprojects/241

2 Terwijl het Westen voortdurend hamert op een niet-uitgelokte Russische oorlog tegen buurland Oekraïne sinds 24 februari 2022, doorbrak NAVO-baas Jens Stoltenberg dat narratief in een interview met de Washington Post. ‘De oorlog in Oekraïne heeft de NAVO fundamenteel veranderd. Let wel, de oorlog begon niet in 2022, maar in 2014’, aldus Stoltenberg, die opmerkelijk genoeg niet de vraag kreeg voorgelegd wat in 2014 dan wél tot de oorlog had geleid.

*****

Dit artikel verscheen eerder vandaag op Geopolitiek in context.