Het ontbreekt het Westen aan empathie. Dat de NAVO nu ook China viseert heeft in de visie van Nederlandse analisten Beijing aan zichzelf te wijten. Aangemoedigd door de VS zoekt Japan niet enkel de confrontatie met China, maar ook met Rusland. Moskou zet Japan het economische mes op de keel.

Wie in de internationale arena wil opkomen voor de belangen van zijn land moet inzicht hebben in hetgeen andere landen zien als hun vitale belangen. Een tegenstrever zal niet bereid zijn toe te geven op existentiële belangen, zaken waarvoor het bereid is ten strijde te trekken. Inzicht in wat andere spelers motiveert, vergt empathie en diepgaande analyse. Een regeringsleider met empathie stelt enkel de vitale belangen van een tegenstrever op de proef als dat echt noodzakelijk is en kans van slagen heeft. Wie door die realistische lens naar de oorlog in Oekraïne kijkt, begrijpt dat voor Moskou de aansluiting van Oekraïne bij een vijandig militair bondgenootschap en het potentiële verlies van de marinebasis Sebastopol zaken waren waarvoor het een oorlog zou ontketenen.

Binnenlandse motieven

De noodzaak om in de huid van de tegenstrever te kunnen kruipen is een van de eerste zaken die aan de orde komen in de masteropleiding internationale betrekkingen. Blijkbaar hebben onze Europese leiders niet opgelet. Waarom weigeren ze elk gesprek over een pan-Europese veiligheidsarchitectuur en scharen ze zich achter sancties tegen Rusland waarmee zij zichzelf in de voet schieten? Cynici zien binnenlandse motieven in hun handelen. De sociale, economische en politieke crisis in menig Europees land dreigt uit de hand te lopen. De kosten voor energie en voeding swingen de pan uit, en de ontwikkeling van de lonen blijft daarop achter. De coronacrisis steekt zijn kop weer op, het budget voor vaccins en COVID-19-behandelingen raakt uitgeput, en er wordt bezuinigd op voorzieningen voor de burgers.

Dat de NAVO nu expliciet China viseert heeft Beijing volledig aan zichzelf te wijten, aldus de auteurs, die zich niet afvragen waarom een trans-Atlantische ver­de­di­gings­orga­ni­sa­tie zich moet bekreunen over een wereldmacht die aan geen enkel NAVO-lid grenst en anders dan zijn Amerikaanse evenknie nooit een land is binnengevallen of een proxy-oorlog begonnen.

De Nederlandse krant NRC publiceerde een geopolitieke analyse die duidelijk maakt dat Nederlandse com­men­taar­schrij­vers wat meer be­schei­den­heid aan de dag mogen leggen, alsook empathie voor wat China betreft. De auteurs vertrekken in hun stuk van het nieuwe Strategisch Concept van de NAVO, dat China in een kwaad daglicht stelt. Dat de NAVO nu expliciet China viseert heeft Beijing volledig aan zichzelf te wijten, aldus de auteurs, die zich niet afvragen waarom een trans-Atlantische ver­de­di­gings­orga­ni­sa­tie zich moet bekreunen over een wereldmacht die aan geen enkel NAVO-lid grenst en anders dan zijn Amerikaanse evenknie nooit een land is binnengevallen of een proxy-oorlog begonnen. Niet China, maar de NAVO bedreigt de veiligheid en stabiliteit in de wereld.

Taiwan

Zonder enige onderbouwing stellen de Nederlandse auteurs dat “de Chinese ambitie om de status quo in Oost-Azië te veranderen” de Amerikanen al jaren een doorn in het oog is. Zij draaien oorzaak en gevolg om: China beschouwt Taiwan als een afvallige en opstandige provincie. Taiwan is voor China geen derde land dat het “bedreigt”, maar geduldig aanmaant terug te keren naar de moederschoot. En de opmerking over “de illegale overname van Hong Kong” kan al evenmin door de beugel. Op 1 juli 1997 ging Hong Kong terug naar China na 156 jaar Brits bestuur dat volgde op de verovering met harde militaire middelen.

De onderstaande korte documentaire geeft een goed inzicht in de manier waarop de Britten zich destijds Hong Kong toe-eigenden en China dwongen om opium te kopen. Dit kwade onderdeel van hun geschiedenis leeft nog altijd onder de Chinezen, en speelt ongetwijfeld mee in de handel en wandel van hun leiders.

In hun stuk in NRC verdedigen de auteurs de deelname aan de NAVO-top van Japan en Zuid-Korea. Zij zien in dat die “het Chinese West versus the rest verhaal” ondermijnt en “China’s aloude angst voor een vijandige omsingeling” voedt, maar stellen tegelijk dat “Beijing de hand in eigen boezem [moet] steken.” Japan zou de “verovering van Taiwan” als directe bedreiging voor zijn nationale veiligheid zien, omdat die de aanvoer van grondstoffen naar Japan in gevaar brengt, zo citeren de auteurs de Japanse onderminister van Defensie. De wervende opmerkingen over “Noord-Korea’s nucleaire chantagepraktijken” en het pleidooi voor “de val van het Kim Jong-un regime” en de creatie van een pro-Amerikaanse Koreaanse eenheidsstaat aan de Chinese grens zijn tekenend voor de trans-Atlantische passie van Nederland.

Indo-Pacific

Zowel tijdens de G7- en de NAVO-top beschuldigde de Japanse premier Fumio Kishida China ervan stappen te zetten om de status quo in Azië gewapenderhand te wijzigen. Hij riep de internationale gemeenschap op om zich daar tegen te verzetten. Tokio houdt vol dat China een invasie in Taiwan plant en stelt onverbloemd het ‘One China’-beleid ter discussie. Kishida zegde de alliantie zijn steun toe om “een vrije en open Indo-Pacific te realiseren.” De Chinese reactie op het nieuwe Strategische Concept van de NAVO kon niet uitblijven: “We roepen de NAVO op om niet langer de confrontatie te zoeken door ideologische lijnen te trekken, de Koude Oorlog-mentaliteit en de zero-sum game-aanpak te laten varen, en te stoppen met het verspreiden van desinformatie en provocerende verklaringen tegen China.”

Japan heeft zich door de VS laten wijsmaken dat Rusland verzwakt uit de Oekraïne-oorlog zou komen en staat positief ten opzichte van het idee om het werkgebied van de NAVO uit te breiden richting Azië.

De nog geen jaar als Japans premier zetelende Fumio Kishida zoekt niet enkel de confrontatie met China, maar ook met Rusland. Hij voert de druk over de Koerilen, de eilandengroep ten noordoosten van Japan, op en spreekt ijskoud over een Russische bezetting. De Koerilen zijn sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog onderdeel van de Russische oblast Sakhalin, maar Japan betwist het eigen­doms­recht. Japan heeft zich door de VS laten wijsmaken dat Rusland verzwakt uit de Oekraïne-oorlog zou komen en staat positief ten opzichte van het idee om het werkgebied van de NAVO uit te breiden richting Azië. Een verzwakt Rusland en steun van de NAVO zou Japan in staat stellen vanuit een sterkere positie het Koerilengeschil te beslechten.

Noordelijke Zeeroute

Als antwoord op de Japanse dreiging heeft Rusland nieuw luchtafweer geplaatst op de Koerilen. Met de opening van de Noordelijke Zeeroute is het strategische belang van de eilandengroep sterk toegenomen. De archipel ligt in de nabijheid van de basissen waar Rusland zijn nucleaire onderzeeërvloot en raket­ten­arsenaal heeft ondergebracht. Nu de westerse reactie op de Oekraïne-oorlog Rusland nog sterker in de armen van China heeft gedreven, is voor Kishida het beleid van zijn voorganger Shinzo Abe om Rusland een balanspositie te laten bekleden in de relatie Japan-China niet langer houdbaar.

Rusland en Japan hebben na de Tweede Wereldoorlog nooit formeel vrede gesloten. Als reactie op de Japanse deelname aan de westerse sancties tegen Rusland omwille van de Oekraïne-oorlog, heeft Rusland de aanslepende vredesonderhandelingen met Japan opgeschort. De Russen hebben ook aangekondigd dat Japan niet langer zal kunnen vissen in de wateren bij de Koerilen-eilanden. En zij lijken stappen te zetten om het gigantische Sakhalin-2 olie- en gasproject te nationaliseren. De Japanse multinationals Mitsui en Mitsubishi participeren daarin elk met 22,5%.

Japan verkeert in dezelfde positie als Europa. Het laat zich door de VS manipuleren tot steun voor het westerse anti-Rusland- en anti-China-beleid, waarmee het de eigen nationale belangen ondergeschikt maakt aan die van Washington.

Sakhalin-2 voorziet in ongeveer 8% van de Japanse gasbehoefte. Om die bron te vervangen, moet Tokio op de LNG-spotmarkt kopen waar de prijs ongeveer 6 keer zo hoog is als die van Russisch aardgas. Japan dekt 90% van zijn olie- en gasbehoeften door import. Nu de yen op zijn laagste punt in 20 jaar staat, is de importrekening in yen met 70% is gestegen. Japan staat voor een van de ernstigste energiecrises ooit. De Japanse confrontatie met Rusland kan dus enkel faliekant aflopen. Japan verkeert in dezelfde positie als Europa. Het laat zich door de VS manipuleren tot steun voor het westerse anti-Rusland- en anti-China-beleid, waarmee het de eigen nationale belangen ondergeschikt maakt aan die van Washington.

Belt and Road Initiative

Net als Rusland laat ook China zich niet in de hoek dwingen. Steeds minder landen onderhouden volledige diplomatieke betrekkingen met Taiwan. Vandaag zijn dat er nog slechts dertien. De Ame­ri­kaan­se pogingen om alternatieven op de markt te zetten voor het Chinese Belt and Road Initiative halen niets uit. De projecten leggen te weinig gewicht in de schaal. De VS is niet in staat hogesnelheidslijnen of infrastructuur voor hernieuwbare energie te realiseren. Niet-gebonden landen verwelkomen de Chi­nese initiatieven die kunnen leiden tot een mul­ti­po­lair sys­teem van in­ter­na­tio­nale be­trek­king­en en een nieuwe in­ter­na­tio­nale eco­no­mi­sche orde, alsook de Chi­ne­se in­span­ning­en om de in­een­stor­ting van het kli­maat te voor­komen.

Het Westen voert een uitzichtloze strijd tegen Rusland en China. Op basis van militaire superioriteit zal de VS blijven proberen vast te houden aan het wereldleiderschap. Maar de crisis in Oekraïne leert dat niet elke tegenstrever bang is de militaire reus uit te dagen. Tegelijk versterkt China zijn militaire slagkracht in hoog tempo. Daarmee kan een nieuw machtsevenwicht ontstaan, temeer nu de VS ook de economische slag tegen China aan het verliezen is. Dat zijn belangrijke feiten in het streven naar vrede in de wereld.

Dit artikel verscheen eerder vandaag op Geopolitiek in context.