De COVID-19-crisis moest nog losbarsten. Van een energiecrisis en een heuse oorlog was nog geen sprake. Toch was de vredige wereld uit de kinderjaren voor velen al aardig in elkaar aan het tuimelen.

We leven al lang onder toenemende druk. Iedereen weet het. Geld is waar het in onze wereld om draait. En daarvoor moet de economie groeien. Twee procent van een miljard is evenwel meer dan twee procent van een miljoen en het moet toch telkens weer bij elkaar gewerkt worden door dezelfde handen.

Toch is het moeilijk om ons te bevrijden van de honger naar geld.

Die groei-economie heeft namelijk de volledige samenleving in haar macht. We denken en spreken in termen van efficiëntie, productiviteit en investering. ‘Voortdurend meer en sneller’ is het mantra van onze samenleving geworden. Op dat moordend ritme ademen … en bezwijken we.

In één vloeiende beweging hebben we de verantwoordelijkheid voor ons welzijn op onze eigen individuele frêle schouders genomen.

In één vloeiende beweging hebben we de verantwoordelijkheid voor ons welzijn op onze eigen individuele frêle schouders genomen. Collectieve verzekeringen, van kinderopvang tot pensioen, werden geprivatiseerd, om de economie nog harder te kunnen laten groeien. De gemeenschap werd als omschreven een hangmat voor luiaards.

In de plaats kwam de verheerlijking van de onderlinge concurrentie. Die moest ons naar een heerlijk nieuwe technologische toekomst leiden, waar de machine alles voor ons doet. In de plaats daarvan werken we steeds harder.

De uitkomst wordt geleidelijk ook duidelijk. De menselijke activiteit die uit haar voegen barst kunnen we zien en voelen. Een muur van tientonners staat dagelijks aan te schuiven van Duinkerke tot Rotterdam. Maar groeien zullen we!

De dunne pel van de dampkring waar we deel van uitmaken warmt door al dat harde werken onrustwekkend op.

De dunne pel van de dampkring waar we deel van uitmaken warmt door al dat harde werken onrustwekkend op. De gevolgen zullen niet te overzien zijn. Dat weten we. Maar groeien zullen we!

Het echte antwoord op de grote uitdagingen van deze tijd ligt in de gezamenlijke vertraging van de menselijke activiteit. Maar dat inzicht staat in schril contrast met het heersende maatschappijbeeld met zijn bijhorende waarden. Dat is onze echte gevangenis.

We weten en voelen wel dat de galopperende kolonisering van onze natuurlijke omgeving ook voor onszelf de grootste bedreiging vormt, maar we zitten gevangen in een waarden- en normenstelsel dat stamt uit de tijd dat die groei ons enkel – of vooral – voordelen bracht.

Zo wordt het moeilijk. Zo mislukken klimaatconferenties en VN-conferenties over biodiversiteit, hoeveel hoogopgeleide wetenschappers er ook op rondlopen.

Dat roer omgooien is natuurlijk geen sinecure. Maar het begint bij een nieuw mens- en maatschappijbeeld. Het begint bij een gigantische bewustwording en vooral met een breed coherent beeld dat ons bindt, dat energie en hoop geeft. Mensen willen weten waar ze heen willen gaan. Zo slaagde met horten en stoten ook de Franse revolutie, die mensen bevrijdde uit de feodale machtsstructuren en met verloop van tijd een middenklasse creëerde.

De zes krijtlijnen van de Verklaring van 30 november schetsen zo’n beeld.

Nee de economie is niet de maat der dingen, ze moet ten dienste staan van ons geluk. Niet omgekeerd.

Nee de economie is niet de maat der dingen, ze moet ten dienste staan van ons geluk. Niet omgekeerd. Ja, wat we allemaal samen nodig hebben, beheren we ook best samen in plaats van het te grabbel te gooien op de markt waar de meestbiedende het voor het zeggen heeft.

Denk maar aan energie. Nee, de materiële welvaart is niet het ultieme doel. Ze dient om op het einde van de dag zoveel mogelijk tijd over te hebben voor elkaar. Die tijd hoeven we niet op te offeren aan nog maar eens een apparaat. En de overheid, die hoeft niet aan het handje te lopen van het kapitaal, zoals ze nu doet. Ze moet de leiding nemen en zorgen voor een faire verdeling van de rijkdom en voor het vrijwaren van fundamentele rechten.

Daarom moeten we af van de idee dat groei, ja ook de virtuele groei ten allen tijde goed is en daarom moeten we begrippen als werk, productiviteit en vooruitgang herdefiniëren in functie een leefbare wereld en niet in functie van financiële winst, zoals dat nu het geval is.

Hoe daar te geraken? Die gezamenlijke droom moeten we eerst en vooral aan elkaar doorvertellen.

Hoe daar te geraken? Die gezamenlijke droom moeten we eerst en vooral aan elkaar doorvertellen. Aan elkaar zeggen dat het mogelijk is. Vraagt men je concreet te worden? Dan is dit het antwoord: sluit overal ter wereld de beurs. En hou ze gesloten! Niet alleen wanneer ze oververhit is. Op die beurs moet geld elke dag immers meer geld worden. Dat is de accelerator van alles en die moet dringend stil gelegd worden. Eigenlijk is het systeem constant oververhit.

Zal dat niet erg ontwrichtend werken? Zeker. Niet ter plaatse, bij de lokale handelaar of fabrikant, maar vooral wereldwijde constructies zullen getroffen worden, omdat investeringen zullen uitblijven. Maar de gevolgen van die ontwrichting voor de mensen kunnen zwaar getemperd worden door het erfrecht af te toppen.

Het zoontje van de miljardair hoeft geen miljardair te zijn. Die rijkdom moet terug naar de gemeenschap van waaruit de krachten kwamen om dat fortuin op te bouwen.

Het zoontje van de miljardair hoeft geen miljardair te zijn. Die rijkdom moet terug naar de gemeenschap van waaruit de krachten kwamen om dat fortuin op te bouwen. Met dat geld kan de gemeenschap de gaten vullen die nu overal ontstaan, in de steun, in de zorg, bij justitie, in het onderwijs, bij cultuur.

Er zal minder brol in onze woonkamer komen te staan. De fabrikant die duurzame apparaten levert zal terug winnaar worden. De volgende update kan gerust wachten. Want we moeten toch minstens tien jaar onze adem inhouden, de tijd die nodig is om exponentiële opwarming van de dampkring te beletten en de aarde op adem te laten komen en misschien ook de tijd die nodig is om iedereen mee te krijgen met de overrompelende rij aan veranderingen die we de afgelopen jaren te verwerken kregen.

Is dat te drastisch? Vraag het aan de inwoners van Pepinster. Die weten wat drastisch is.

Hans Claus, initiatiefnemer en behoeder van de Verklaring van 30 november. De Verklaring onderschrijven kan door een mail naar deverklaringvan30november@gmail.com.