Op 23 mei 1971 vond de Belgische politie van Brussel de lichamen van Maximiliano Gómez, bijnaam “El Moreno” (de bruine) en van zijn gezellin Miriam Pinedo. Beiden waren vergiftigd, maar Miriam overleefde.

In december van datzelfde jaar werd Miriam vermoord. De daders werden nooit geïdentificeerd. El Moreno was de algemene secretaris van de Movimiento Popular Dominicano (MPD) en één van de meest prominente leiders van links in de Dominicaanse Republiek.

El Moreno, bij zijn vertrek in ballingschap in 1970. Foto: almomento.net

Sinds enkele maanden woedt in de Dominicaanse pers en in de sociale media een tendentieuze campagne tegen de MPD en tegen links in het algemeen, die versterkt wordt door de recente publicatie van een roman over de toenmalige gebeurtenissen in Brussel. Er wordt met een beschuldigende vinger naar de MPD gewezen, maar zonder hiervoor afdoend bewijsmateriaal aan te dragen.

De nagedachtenis aan El Moreno

Het is zondag 22 mei 2022. Een meterslange spandoek in rood en zwart wordt door tientallen mannen en vrouwen binnengedragen in het auditorium van het Cultureel Centrum Mauricio Báez in het Distrito Nacional, het hoofdstedelijk gewest van de Dominicaanse Republiek.

Ze dalen de trappen af, stappen het podium op, gaan de zaal rond en bedekken een groot deel van de muren. Op een groot scherm bovenaan is een foto geprojecteerd van een donkere man met heldere ogen die ons aankijkt met een warme maar indringende blik.

Inheemse dansgroep Las Guloyas. Foto: nuevoperiodismord.com

De menigte komt terug van het kerkhof aan de Avenida Máximo Gómez ,waar de stoffelijke resten van Maximiliano ‘El Moreno’ Gómez Horacio begraven liggen. Ongeveer 2.500 à 3.000 mannen en vrouwen, jongeren en veteranen, waren daar eerder samengekomen om hem eer te betuigen.

Elk jaar wordt hij herdacht, reeds 51 jaar lang, maar dit jaar overtreft de toeloop de meest stoutmoedige verwachtingen. De zaal is tot de nok gevuld. Alle stoelen zijn bezet en de mensen installeren zich zo goed en zo kwaad als het kan in de gangen, op de trappen of eender waar.

De herdenkingsplechtigheid verenigt militanten van links en progressieve bewegingen allerlei die de herinnering aan El Moreno als “het meest vooraanstaande voorbeeld van revolutionair links sinds de oorlog van april 1965” in leven willen houden.

El Moreno. Foto auteur onbekend

Met ontroerend veel liefde en respect blijven zijn kameraden en vrienden van destijds de naam van El Moreno herhalen. Ze vertellen hoe hij bij hun thuis kwam schuilen voor de politie die hem voor de zoveelste keer op de hielen zat. Ze vertellen over de gretigheid waarmee hij alle boeken van Marx, Engels, Lenin, Hegel en vele andere klassiekers verslond aan een tempo van één boek per dag.

Over de eindeloze uren die ze samen doorbrachten om de politieke, economische en sociale context in het land te bespreken en te analyseren. Over zijn actieve betrokkenheid in de strijd tegen de Noord-Amerikaanse invasie en de dictaturen van Trujillo en Balaguer. Over die keer dat een prof hem vroeg “wat hij deed in het leven?” na een tussenkomst tijdens een conferentie van de Faculteit Geneeskunde aan de Autonome Universiteit van Santo Domingo (UASD).

“Ik leg mij toe op de revolutie,” zou hij geantwoord hebben, waarop de prof hem aanmoedigde: “Doe zo verder, u doet dat heel goed!”¹

Maximiliano Gómez werd geboren op 5 mei 1943 in een eenvoudige arbeidersgezin in de gemeente Ingenio Consuelo in de provincie San Pedro de Macorís. Dat is welgeteld honderdvijfentwintig jaar na de geboorte van Karl Marx op 5 mei 1818, laat iemand mij met een ondeugende knipoog weten.

El Moreno was een autodidact. Hij verliet de schoolbanken op 12-jarige leeftijd. Amper 24 jaar, in 1967, werd hij verkozen tot algemeen secretaris van de Movimiento Popular Dominicano (MPD).

Op zondag 23 mei 1971 werd El Moreno vermoord in Brussel waar hij als politiek vluchteling woonde. Veertien maanden eerder had men hem samen met twintig andere militanten van links vrijgelaten in ruil voor luitenant kolonel Donald Joseph Crowley, militair attaché op de Amerikaanse ambassade in Santo Domingo.

In de vroege ochtend van 24 maart 1970 was Crowley thuis vertrokken om polo te gaan spelen. Hij wist niet dat een vijfkoppig commando hem stond op te wachten. Ze eisten de vrijlating van eenentwintig politieke gevangenen, waaronder El Moreno.² Onder druk van het Witte Huis stemde de Dominicaanse regering in met de ruil. Het was de tperiode van de twaalfjarige dictatuur van Joaquín Balaguer (1966-1978).

Een dubbele moord die nooit werd opgehelderd

De precieze omstandigheden van de moord op El Moreno in Brussel werden nooit opgehelderd. Zijn dood blijft gehuld in een waas van mysterie en roept nog steeds vele vragen op. Het lichaam van El Moreno werd gevonden naast dat van Miriam Pinedo, eveneens afkomstig uit de Dominicaanse Republiek en weduwe van Otto Morales Efres, een andere leider van de MPD die op 16 juli 1970 door de Nationale Politie vermoord werd.

Het was de zoon van Miriam, Reynaldo Pazos Pinedo, die hen vond in een slaapkamer van het bescheiden appartement zonder enige luxe waar hij met zijn moeder woonde. Hun mond was bedekt met een dikke laag wit schuim. Ze waren allebei vergiftigd. De jongen was toen negen jaar oud. Hij rende de straat op om de politie te bellen. Zijn moeder overleefde het.³

Deelnemers aan de herdenkingsstoet. Foto: nuevoperiodismord.com

Enkele maanden later, in december 1970, zou Miriam op een gruwelijke en sadistische manier vermoord worden. Her en der in verschillende wijken in Brussel vond men koffers met daarin stukken van haar lichaam.

Het ging om een dubbele moord in twee fasen. De eerste fase vond plaats in mei, maar was half afgewerkt want enkel El Moreno liet het leven. De tweede volgde zowat zeven maanden later, op 11 december van datzelfde jaar, met de moord op Miriam, de belangrijkste getuige.

Het opsporen van de daders was voor de Belgische overheid een prioriteit van de allerhoogste orde. De rechercheurs onderzochten meerdere pistes – verstikking door koolstofmonoxide vanwege een slecht functionerende gaskachel die de kamer moest verwarmen, een passionele moord, de wraak van Miriam voor de dood van haar man, een interne afrekening binnen de MPD, een interventie van de agenten van Balaguer, een geheime operatie van de CIA, enz. – maar geen enkele leidde naar duidelijke antwoorden op de vraag: wie heeft hen vermoord?

De meeste militanten van links zijn ervan overtuigd dat het de CIA was en dat het in beide moorden om dezelfde daders gaat. Volgens de MPD was Freddy Díaz, alias Manolo Plata, de spilfiguur, een infiltrant van de CIA die deel uitmaakte van de groep van 20 die samen met Moreno in ballingschap waren gegaan na de ontvoering van de kolonel.^{4 5}

Een roman, middelpunt van een tendentieuze campagne

Enkele weken gelden, op 25 april 2022, werd Pablo Gómez Borbón, auteur en gewezen ambtenaar op de ambassade van de Dominicaanse Republiek in Parijs, gelauwerd met de Nationale Prijs van de Boekenbeurs voor zijn, naar eigen zeggen, waarheidsgetrouwe roman met als titel Morir en Bruselas (Sterven in Brussel).⁶

El Moreno tijdens zijn gevangenschap. Foto: almomento.net

Volgens de auteur is het geen “historische roman” maar een “geromantiseerde geschiedenis”, het resultaat van zeven jaar rigoureus onderzoek.⁷ Tony Raful, ambassadeur van de Dominicaanse Republiek in Italië, schreef het voorwoord.

“Ter nagedachtenis aan Miriam Pinedo,” luidt de opdracht. El Moreno wordt niet vermeld. De auteur gaf er de voorkeur aan om zich te focussen op de moord op Miriam waarbij hij “zijn allerintiemste overtuiging” ⁸heeft gevolgd om uiteindelijk in het laatste hoofdstuk te besluiten dat niemand wilde praten, niet de Belgische overheid, niet de Dominicaanse overheid, niet de CIA, niet de militanten van links in de Dominicaanse Republiek. De roman eindigt met de woorden: sterven in Brussel heeft totaal geen zin.

Na de publicatie van zijn roman in april 2021, zowat een jaar voor hij de prijs won, ging Borbón systematisch artikels en documenten in de pers publiceren om zijn “overtuiging” te onderbouwen. In een interview met Listín Diario, één van de belangrijkste kranten in het land, geeft Borbón aan dat “de dood van Maximiliano Gómez het genadeschot was voor revolutionair links in de Dominicaanse Republiek”.

Het interview handhaaft een expliciete focus op de revolutionaire rechtbanken en commando’s die hij ervan beschuldigt even repressief op te treden als de dictatoriale regimes die ze wilden omverwerpen.

De schrijver verduidelijkt: “En nu, met mijn boek, is het bijna zeker dat degenen die schuldig waren aan deze moord, of de daders waren, zowel rechtstreeks als anderen die onrechtstreeks betrokken waren, lid waren van de MPD.”⁹

Met de nodige subtiliteit zet hij “een bijna zekerheid” neer als een onweerlegbare zekerheid, ook al geeft hij toe dat hij niet met de belangrijkste getuigen heeft kunnen praten.

Op 10 december 2021, dag van de 50ste verjaardag van de moord op Miriam, heeft Pablo Gómez Borbón een “Brief aan Miriam Pinedo” gepubliceerd, ook in Listín Diario, waarin hij toelicht dat hij met zijn roman probeerde om “zijn waanbeelden en obessies te bezweren”.¹⁰

De lezing ervan verwart en zorgt tegelijkertijd voor een bittere smaak in de mond, net zoals een bepaalde titel die steeds weer opduikt in de Dominicaanse pers: “Heeft de MPD Maximiliano Gómez (El Moreno) vermoord?”¹¹

Iop de sociale media laten de lezers zich niet onbetuigd. De reacties zijn vaak hatelijk en agressief, zoals: “Al die communisten die elkaar uitmoorden, de beste communist is een dode communist”. Of “van communisten kan je niets anders verwachten dan verraad misdaden. Wedden dat Fidel Castro opdracht heeft gegeven om Camilo te vermoorden en nadien die oen van een moordzuchtige Che naar Bolivia heeft gestuurd zodat ze hem daar konden afmaken en hij zich van hem kon ontdoen en dat is hem gelukt.”¹²

Het contrast met de warme sfeer van solidariteit en liefde tijdens het eerbetoon dat door datzelfde links georganiseerd werd en door hun zo sterk wordt aangevallen, kan moeilijk groter zijn.

Insinuaties hebben de bovenhand

Tijdens het overlopen van de lijst met verwijzingen ontdek ik dat de link naar het artikel op Almomento.net dat insinueert dat de MPD de hoofdverantwoordelijke is voor de moord op El Moreno (en op Miriam) het heeft over de 45ste verjaardag, en niet over de 51ste: (reportaje-se-cumplen-este-lunes-45-anos-de-la-muerte-de-maximiliano-gomez).

Ik begin te zoeken. Blijkt dat het bewuste artikel van Saul Pimentel waarin hij naar de MPD wijst, vorig jaar al, op 22 mei 2021 gepubliceerd werd, naar aanleiding van de 50ste verjaardag van zijn dood, en ook op Almomento.net. Het artikel werd weid verspreid, in zijn geheel of gedeeltelijk, via op zijn minst veertien digitale media, telkens met dezelfde titel: “Heeft de MPD Maximiliano Gómez (El Moreno) vermoord?”.¹³

Wanneer ik een vriend over mijn “ontdekking” vertel, contacteert die onmiddellijk Saul Pimentel. Zij kennen elkaar. Hij belt hem met de vraag om een kopie van alle artikels die hij in verband met de moord op El Moreno geschreven heeft, door te sturen.

Hij blijft aandringen maar Pimentel reageert niet meer. Twee dagen later is het artikel op Almomento.net van 22 mei 2021 verdwenen. De browser geeft aan dat enkele resultaten gewist werden.

Maar niet zo de link naar de Facebook-pagina van Al Momento Noticias: “Heeft de MPD Maximiliano Gómez (El Moreno) vermoord?”. Datum van publicatie: 21 mei 2021. Als ik klik, verschijnt het artikel van 23 mei 2022.¹⁴ Pimentel is de voorzitter van de zender Noticias Al Momento SRL, die ook uitzendt via tweeëndertig radiostations.¹⁵

El Moreno werd vermoord, nadien een tweede maal met de moord op Miriam, nog eens met deze roman en steeds weer opnieuw als één van de belangrijkste leiders van links in de Dominicaanse Republiek en met hem de hele progressieve beweging in de Dominicaanse Republiek.

Op 15 juni 2022 organiseert zijn herdenkingscomité een nog grotere bijeenkomst om te debatteren over het politiek gedachtengoed van El Moreno. In het Brussel van Borbón regent het altijd. In de Dominicaanse Republiek schijnt steeds de zon.

Marleen Bosmans werkt in de Dominicaanse Republiek. “Ik heb de wereld leren begrijpen via het solidariteitswerk met Latijns-Amerika en de Caraïben en een levenslange loopbaan in de ontwikkelingssamenwerking in al haar mooie, maar heel vaak minder mooie, aspecten. Via DWM hoop ik een bijdrage te kunnen leveren aan de strijd tegen het mainstream denken en de toenemende  desinformatie over regimes, processen en bewegingen die de ware voorvechters zijn in de strijd voor een sociaal rechtvaardige wereld.”

Notes: